بریده‌هایی از کتاب هر که ایمانش بیش، امیدش بیشتر

زکریای نبی در پیری و با همسر نازا، دعا می‌کند و دارای فرزند می‌شود. تعجب می‌کند که چطور ممکن است؟ "انی یکون لی غلام" چگونه ممکن است فرزندی داشته باشم؟ و پاسخ می‌شنود کَذلِکَ یَفعَلُ اللهُ ما یَشاء (آل عمران ۴۰) این چنین است و خداوند هر کاری را که بخواهد انجام می‌دهد.

سر تا پای هر یک از ما را که خلاصه کنند، می‌شویم یک مشت خاک که ممکن بود یک تکه آجر باشد توی دیوار یک خانه، یا قلوه سنگ روی شانه یک کوه، یا مشتی سنگ ریزه که ته اقیانوس؛ یا حتی خاک یک گلدان باشد، خاک همین گلدان پشت پنجره! یک کف دست خاک ممکن است هیچ وقت، هیچ اسمی نداشته باشد و تا همیشه خاک باقی بماند؛ فقط خاک... اما حالا یک کف دست خاک وجود دارد که خدا به او اجازه داده نفس بکشد، ببیند، بشنود، بفهمد، جان داشته باشد، انتخاب کند، تغییر کند، تکامل بیابد، و ... خداوند فرمود نگاه کن به آثار رحمت الهی که چگونه خاک مرده را زنده می‌کند.

هر کس جای من بود، می‌بُرید، اما من هنوز می‌دوزم، چشم امید به رحمت خدا!

مسخره می‌کنی؟ من می‌گویم زندگی با سختی می‌گذرد، تو می‌گویی الحمد لله؟! - خودت می‌گویی می‌گذرد. من هم می‌گویم الحمد لله که سختی‌ها می‌گذرد و إن‌شاءالله نوبت راحتی می‌رسد! - ما گرفتاریم، تو هم سر به سر ما می‌گذاری. - نگو گرفتار، بگو گرفتهٔ یار!

عامل محرک در تمام این تکامل‌ها، همان امید است. و این امید سرمایهٔ بزرگی است که کافران ندارند. انَّهُ لا یَیْاَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ الا الْقَوْمُ الْکافِرُونَ (یوسف ۸۷) و حالا می‌فهمیم که چرا فرد کافر در قیامت به حاصل کار خود نگاه می‌کند و افسوس می‌خورد و می‌گوید ای کاش من خاک بودم! یَوْمَ یَنظُرُ الْمَرْءُ مَا قَدَّمَتْ یَدَاهُ وَیَقُولُ الْکَافِرُ یَا لَیْتَنِی کُنتُ تُرَابًا (ملک ۴۰) این وحشتناک ترین جمله است که یک انسان می‌تواند بگوید یعنی این که حتی نتوانسته خاک باشد، یعنی دریغ از ذره‌ای امید به رحمت الهی.

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود امید برای امت من رحمت است. زیرا اگر امید و آرزو نبود، هیچ مادری فرزند خود را شیر نمی‌داد و هیچ باغبانی درختی نمی‌کاشت. الامَلُ رَحمَةٌ لِاُمَّتی وَ لَولا الامَلُ ما اَرضَعَت والِدَةٌ وَلَدَها وَ لاغَرَسَ غارسٌ شَجراً. (بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۷۵)

امید،‌ آری؛ اما نه فقط هنگام خوشی و موفقیت!

می‌کنیم، امیدوار باشیم. در دعای ابوحمزه ثمالی چنین می‌خوانیم پروردگارا تو را می‌خوانم با نگرانی و با علاقه، با امید و با ترس، مولای من وقتی گناهانم را می‌بینم، ناله و زاری می‌کنم و وقتی کرم و بخشش تو را می‌بینم، امیدوار می‌شوم. أدعوکَ یا رَبِّ راهِباً راغِباً راجِیاً خائِفاً إذا رَأیتُ مَولایَ ذُنوبی فَزِعتُ وَ إذا رَأیتُ کَرَمَکَ (عَفوَکَ) طَمِعتُ.

گفتم در این دنیا دل‌خوشی ما چیست؟ گفت قُلْ بِفَضْلِ اللَّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُوا (یونس ۵۸) (مردم به چی دلخوش کرده‌اند؟!) بگو باید به فضل و رحمت خدا شاد باشند.

و شاید از همه مهم‌تر و عجیب‌تر این حدیث امام صادق علیه السلام است که فرمود هنگامی که قیامت فرا می‌رسد، خداوند به قدری رحمت خودش را به روی مردم گسترش می‌دهد که حتّی ابلیس در این‌که مورد لطف قرار گیرد به طمع می‌افتد! إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ نَشَرَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَی رَحْمَتَهُ حَتَّی یَطْمَعَ إِبْلِیسُ فِی رَحْمَتِهِ (البحار، ج ۷، ص ۲۸۷)

. با تغییر امید آدم‌هاست که سرنوشت آن‌ها عوض می‌شود.

امید برای انسان مثل بنزین است برای خودرو. خودرو بدون بنزین حرکت نمی‌کند. انسان بی‌امید هم بی‌حرکت است. خمود و افسرده.

هر کس جای من بود، می‌بُرید، اما من هنوز می‌دوزم، چشم امید به رحمت خدا!

حتی اگر اوضاع تیره و تار بود امیدوار باشیم. چون تاریکی نشان روشنایی است. قرآن کریم می‌فرماید آیا صبح نزدیک نیست؟ اَلَیسَ الصُّبحُ بِقَریب (هود ۸۱)

زندانیان را یکی یکی گردن می‌زدند. دستور خلیفه بود که از نگهداری آن‌ها خسته شده بود. نوبت رسید به جوانی خوش‌سیما. دل جلاد به رحم آمد - از کشتنت نمی‌توانم دست بکشم، اما آخرین خواسته‌ات برآورده است. - لقمه نانی بیاور تا رفع گرسنگی کنم. آن‌چنان با ولع می‌خورد که انگار نه انگار که چند قدمی مرگ است. با خود می‌گفت سنگی که به هوا برود تا به زمین برسد، هزار چرخ می‌خورد خدا می‌داند که در این مدت چه اتفاقی می‌افتد. خبر آمد صبر کنید. متوکل عباسی را کشتند.

خداوند نعمت‌ها را پخش کرده. یکی قدی بلند دارد، اما قیافه‌اش خوب نیست، دیگری قیافه‌اش خوب است اما موهایش می‌ریزد، سومی موهای پر پشتی دارد، اما دندان‌هایش از بچگی پوسیده و ... یکی حافظهٔ خوبی دارد اما خلاقیت ندارد، دیگری خلاقیت دارد اما پشتکارش کم است و ... یکی بخشنده است اما شجاعت ندارد، دیگری شجاع است اما گاهی حسادت می‌کند، دیگری حسود نیست اما اهل ریا و تظاهر است و ...

امام باقر علیه السلام فرمود إِیَّاکَ وَ الرَّجَاءَ الْکَاذِبَ فَإِنَّهُ یُوقِعُکَ فِی الْخَوْفِ الصَّادِق (بحار الانوار، ج ۷۸، ص ۱۶۴) از امید دروغین بپرهیز، که تو را گرفتار ترس حقیقی می‌کند.

با خودم فکر می‌کردم دیدم خیلی ناامید شده‌ام. استخاره کردم این آیه آمد لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ (زمر ۵۳) از رحمت خدا نا امید نشوید.

امید بنده به میزانی ارزش و حقیقت دارد که همراه با خوف باشد و بنده به میزانی که از خدا خائف است می‌تواند به او امیدوار باشد. بنابراین امیدوارترین و خوش‌گمان‌ترین بندگان، خداترس‌ترین آن‌ها می‌باشند

توبه کننده از گناه مثل کسی است که گناه نکرده است.