بریده‌هایی از کتاب مربی و تربیت

کمک و احسان به یک انسان یعنی نزدیک‌کردن شرایط برای فعال‌شدن او و بیرون‌آمدن از رکود؛ زیرا وقتی شرایط آن‌چنان دور از دسترس باشد که قدرت فعالیت سلب شود، چه‌بسا یأس بر انسان حاکم گردد و کمترین حرکت و فعالیتی انجام ندهد.

باید کمک و احسان به انسان درست معنا شود. در حالتی که عقب‌نشینیِ شرایط، هماهنگ با شکوفایی است، کمک و احسان صحیح به یک انسان یعنی عقب‌کشیدن شرایط از دسترس، برای فعال‌ترشدن

وقتی انسان آرزو می‌کند، آرزوی انسان دو جنبه دارد: یک جنبه نشان‌دهندهٔ تشنگی حقیقی اوست که حقیقتش تشنهٔ علو و آزادی است؛ جنبهٔ دیگر، ارضی‌بودن و زمینی‌بودن است که برای تسکین‌دادن آن عطش حقیقی، او را می‌آورد و به‌شکلی درست ضد حقیقتش، عملاً گرفتار می‌کند. چرا؟ چون ارضی است. پس ماجرا این است. قرآن به ما می‌گوید علوّ، حق است، اما علو فی‌الارض باطل است. چرا؟ چون علو فی‌الارض، عین سقوط است. آزادی حق است، اما آزادی فی‌الارض باطل است؛ چون آزادی فی‌الارض، عین اسارت است. کیف نفسانی عین ذلت و رنج و عذاب است. هروئینی برای چه در این راه آمده؟ به‌امید کیف آمد

وقتی انسان آرزو می‌کند، آرزوی انسان دو جنبه دارد: یک جنبه نشان‌دهندهٔ تشنگی حقیقی اوست که حقیقتش تشنهٔ علو و آزادی است؛ جنبهٔ دیگر، ارضی‌بودن و زمینی‌بودن است که برای تسکین‌دادن آن عطش حقیقی، او را می‌آورد و به‌شکلی درست ضد حقیقتش، عملاً گرفتار می‌کند. چرا؟ چون ارضی است. پس ماجرا این است. قرآن به ما می‌گوید علوّ، حق است، اما علو فی‌الارض باطل است. چرا؟ چون علو فی‌الارض، عین سقوط است. آزادی حق است، اما آزادی فی‌الارض باطل است؛ چون آزادی فی‌الارض، عین اسارت است. کیف نفسانی عین ذلت و رنج و عذاب است. هروئینی برای چه در این راه آمده؟ به‌امید کیف آمد

متمکن‌شدن، هنر نیست، در شهرت متقی‌بودن هنر است.

جنگ مثل رودخانه‌ای است که قطره‌قطرهٔ آن از چشمه‌ها جوشیده، وقتی به هم پیوستند رود بزرگی را درست می‌کنند؛ اما این رود بزرگ طبق خواص و آثاری که در فطرت خود دارد حرکت می‌کند

رهبر یک جامعه هرگز نباید مردم را در وضعی قرار بدهد، بعد بگوید چرا نکردید و نتوانستید؛ نه، عموماً زمینه را برای اینکه مجری باشند فراهم می‌کند.

معلومات کاذب و موهوم باشد، حرکت را از سیر تکاملی منحرف می‌نماید. پس بین تعلیم و تربیت یک نوع ارتباط اساسی موجود است، مخصوصاً در زمینهٔ علومی که با «جهت انسان» رابطه پیدا می‌کند. اگر تربیت به‌معنی ساخته‌شدن انسان و رسیدن او به کمال حقیقی خویش است، پس هر علمی که انسان را معنی می‌کند و انسان از طریق

گاهی تعلیم به‌گونه‌ای است که به‌تدریج قدرت ابتکار و استقلال فهم را از متعلم سلب می‌کند

هر کسی تلاش می‌کند مافی‌الشرایط (یعنی شرایط بیرونی) را به رنگ مافی‌الانسان (شرایط درونی) خود درآورد، «تا آزاد شود». آن‌که نظام درونی او حکومت شهوات بر دانایی است، در آن محیطی آزاد است که شهوات بر دانایی حاکم باشد. چنین فردی اگر در وسط اداره و روز روشن برایش چنین محیطی میسر نشود، احساس عذاب و بودن در زندان می‌کند و در تلاش است که انجمن شبانه و باشگاه‌مانندی ترتیب دهد یا پیدا کند و در آن عضو شود که آیین‌نامهٔ آن و شرایط شرکت‌کنندگان در آن، حکومت مطلقهٔ شهوات بر دانایی باشد.

فراهم‌آوردن زمینهٔ تسلط نفسانیت بر انسان خیانت است و فراهم‌آوردن زمینهٔ حکومت انسانیت بر نفسانیت خدمت است.

از مصادیق تولید علم در حوزهٔ علوم انسانی و علوم تربیتی به حساب می‌آید. مباحث این کتاب می‌تواند مورد استفادهٔ معلمان، مربیان، والدین و تمام فعالان حوزهٔ تعلیم و تربیت قرار گیرد.

آن زمان که محیط‌های دانشگاهی دستخوش انقلاب فرهنگی بودند، طبعاً ذهن و فکر دختران و پسران دانشجو و معلمان، درصدد بازیافتن نقاط اساسی جدایی فرهنگ اسلامی از فرهنگ‌های غربی بود؛ ازاین‌رو ترجیع‌بند سخن و تکیه‌گاه کلام، انقلاب فرهنگی و مقدمات و اسباب و نتایج و آثار آن بوده است. مهم‌ترین ویژگی این بحث، ملاحظهٔ رابطهٔ طولی بین مسائل و بازگرداندن کثرت فرعی به وحدت اصلی است. عالِم متفکر و حکیم الهی، مرحوم آیت‌الله حائری شیرازی(در این سلسله بحث‌ها به مبانی، اصول و روش‌های تربیت دینی و قواعد رابطهٔ بین مربی و متربی می‌پردازند

تربیت، تنظیم لحظه‌به‌لحظهٔ شرایط است برای حاکمیت مستمر انسانیت بر هوای نفس، به‌گونه‌ای که تکیه‌گاه این حاکمیت در نور «آگاهی» انسان و «تعهد» او به آگاهی‌اش باشد. تربیت انسانی به‌معنی تثبیت یا هماهنگ‌کردن شرایط بیرونی است، برای حاکمیت انسانیت بر درون و بیرون. تربیت منفی یا نفسانی هم یعنی هماهنگ‌کردن شرایط بیرونی، برای محکومیت انسان نسبت به فساد درونی و فساد بیرونی.

هرجایی قرار می‌گذارند که یک چیز را بگویند فاسد؛ فساد در یک نظام ارزشی این است و ممکن است در نظام دیگری چیز دیگری باشد. این وسوسه در عقاید است.

احساس فقر معنوی در اثر رشد بیشتر می‌شود. آن‌کسی که احساس فقر معنوی کرد، هر اندازه بیشتر پیش برود، احساس او بیشتر و بهتر می‌شود

«اَللَّهُمَّ... لاَ تُفَرِّقْ بَیْنَنَا وَ بَیْنَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ طَرْفَةَ عَیْنٍ أَبَداً... فِی اَلدُّنْیَا وَ الآخِرَةِ.»

اگر من فراموش کنم کی هستم، برای من بزرگ‌ترین ضایعه است. همهٔ ضرباتی که بر انسان وارد می‌شود به‌خاطر این است که فراموش می‌کند کیست و فراموش می‌کند کجاست.

انسان اگر کتابی می‌خواند، آن را مقدمه قرار بدهد برای «آزادی». مقدمه نباشد برای «وابستگی»

باید گفت در مورد مطالعه هم همین‌طور است. اگر ما کتاب زیاد بخوانیم، وقتی هم صحبت می‌شود، تکیه‌کلاممان این است که به‌قول فلانی، به‌قول فلانی. خب به‌قول خودمان چه؟ هیچ چیز.