بریده‌هایی از کتاب نقشه ‌هایی برای گم شدن

گاهی یک عکس قدیمی، یک دوست قدیمی، یک نامهٔ قدیمی به ما یادآوری می‌کند که دیگر آن شخص سابق نیستیم، چون کسی که آن‌جا زندگی می‌کرد، آن ارزش‌ها را داشت، آن‌طور انتخاب می‌کرد و آن‌طور می‌نوشت دیگر وجود خارجی ندارد. بدون این‌که متوجه باشی، مسافت زیادی را طی کرده‌ای.‌ غریبه برایت آشنا شده و آشنا اگر نگوییم غریبه‌ــــ دست‌کم عجیب یا عذاب‌آور شده، لباسی که دیگر قوارهٔ تنت نیست. مسافت سفرِ بعضی‌ها خیلی بیشتر از دیگران است.

در را به روی ناشناخته‌ها باز بگذار، در را رو به تاریکی باز بگذار، از آن‌جا ارزشمندترین چیزها وارد می‌شوند. از آن‌جاست که خودت آمده‌ای و مقصدت هم همان جاست.

اما کودکان به‌ندرت پرسه می‌زنند، حتی در امن‌ترین جاها. به‌خاطر ترس والدین‌شان از اتفاقات وحشتناکی که ممکن است رخ دهد (که رخ می‌دهد، اما به‌ندرت) کودکان از تجربهٔ رخدادهای طبیعیِ شگفت، محروم می‌مانند. پرسه‌زنی در کودکی به من اتکابه‌نفس بخشید و حس جهت‌یابی و ماجراجویی، تخیل و میل به کاوش، توانایی این‌که کمی گم شوم و بعد راه برگشتم را خودم پیدا کنم. نمی‌دانم آخر و عاقبت این نسلِ محکوم به حصر خانگی چه می‌شود.

بچه‌ها راه و رسم گم شدن را بلدند چون «کلید نجات در این است که بدانی گم شده‌ای»؛

یکی از معروف‌ترین حکایت‌های بودائی دربارهٔ دو راهب است که قسم خورده بودند از زنان دوری کنند. روزی به رودخانهٔ خروشانی می‌رسند. زنی از آن‌ها می‌خواهد کمکش کنند از رودخانه رد شود ـ جای زنان نیرومند در حکایت‌های کهن خالی‌ست‌ــــ و یکی از آن دو راهبْ زن را بلند می‌کند و از رودخانه می‌گذراند. کمی که دو راهب در ساحل رودخانه به راه‌شان ادامه دادند، آن راهب دیگر او را به خاطر زیر پا گذاشتن عهدشان سرزنش می‌کند. دوستش پاسخ می‌دهد «تو چرا هنوز آن زن را به دوش می‌کشی؟ من که آن‌طرف رودخانه پایین گذاشتمش!»

به‌قول بنیامین، گم بودن یعنی حضورِ تمام‌وکمال و حضورِ تمام‌وکمال یعنی داشتن ظرفیتِ ماندن در تردید و رازآلودگی. انسان گم نمی‌شود بلکه خودش را گم می‌کند؛ این انتخابی آگاهانه است، تسلیمی از سر اختیار، وضعیتی روانی که دستیابی به آن از راه جغرافیاست.

«گم‌شده» دو معنای ناهمخوان دارد. گم کردن یعنی ناپدید شدنِ چیزی آشنا، اما گم شدن یعنی پدیدار شدنِ چیزی ناآشنا.

تمرین آگاهی می‌گوید خیلی پابند گمانت نباش، بیش‌ازحد مطمئن نباش. و در این نوع ساده‌ترِ بودن، شبیه مرد لاک‌پشتی بودن ایرادی ندارد، گاهی بد نیست ندانیم قرار است چه کنیم، بد نیست گاهی به مانعی بربخوریم. بد نیست متوجه شویم که زندگی رازآلود است، کمی عدم قطعیت و بلاتکلیفی در خود دارد، بد نیست بدانیم که ما احتیاج به کمک داریم، بدانیم کمک خواستن از دیگران کاری کاملاً سخاوتمندانه است، چون به دیگران اجازه می‌دهد کمک‌مان کنند و به ما اجازه می‌دهد کمک بگیریم. گاهی ما طلب کمک می‌کنیم، گاهی پیشنهاد کمک می‌دهیم و این‌طور است که این جهانِ نامراد جای بسیار متفاوتی می‌شود. این جهانی‌ست که در آن کمک می‌کنند و کمک می‌گیرند و در چنین جایی‌ست که این جهانِ پرجذبه و بی‌چون‌وچرایی که من می‌بینم کمی از ضرورت و استیصالش را از دست می‌دهد. در جهانی سخاوتمند، در جهانی که کمک در دسترس است، نیازی نیست آدم دربارهٔ جهان آن‌طوری که خودش می‌بیند یک‌دندگی به خرج دهد.

هرچیزی ترک دارد،و از همان جاست که نور به درون می‌تابد لئونارد کوهن

داوینچی از ایجاد حس فضا در نقاشی خوشش می‌آمد. می‌گفت هنگام کشیدن ساختمان‌ها «برای آن‌که یکی را دورتر از دیگری نشان دهید، باید هوا را چگال‌تر بگیرید. بنابراین ساختمان اول را... به همان رنگ خودش بکشید؛ خطوط دور ساختمانِ دورتر را محوتر و رنگش را متمایل‌تر به آبی کنید؛ و اگر می‌خواهید ساختمانی دورتر از این بکشید، باز هم به آبی متمایل‌ترش کنید؛ و اگر ساختمانی پنج برابر دورتر می‌خواهید، پنج برابر متمایل‌تر به آبی.» از ظاهر امر این‌طور بر می‌آید که نقاشان همواره مفتون آبیِ دوردست بوده‌اند و به این نقاشی‌ها که نگاه می‌کنی می‌توانی جهانی را تصور کنی که در آن می‌شود از لابه‌لای پهنهٔ چمن‌های سبز و تنه‌های درختان قهوه‌ای و خانه‌های سفید گذشت و بالاخره قدم گذاشت به سرزمین آبی: چمن‌ها و درخت‌ها و خانه‌ها آبی می‌شوند و شاید اگر به خودت هم نگاهی بیندازی مثل خدای هندوها ــــ کریشناــــ آبی شده باشی.