بریده‌هایی از کتاب علیه تربیت فرزند

اگر کودکان برای کاوش طراحی شده‌اند، منطقی است که شلخته‌تر از بزرگ‌سالان باشند. درواقع، اکتشافات جدید علمی نشان می‌دهد که شلختگی و بی‌نظمیِ کودکان نقش ویژه‌ای در تکامل‌پذیری انسان ایفا می‌کند. تغییرپذیری و کاوش در طول دوران کودکی در بالاترین سطح خود هستند. یکی از تکان‌دهنده‌ترین اکتشافات به تنوع خلق‌وخو در اوایل دوران کودکی مربوط می‌شود. تجربه و تغییرات ژنتیکی کوچک و ظریف می‌توانند بر یکدیگر تأثیر متقابل داشته باشند و به تفاوت‌هایی در شخصیت کودکان منجر شوند. تفاوت بین کودک کم دل و جرئت و شجاع (۱۵) هم به برخی از این تغییرات ژنتیکی مربوط است. اما نقاط ضعف و قوت، آسیب‌پذیری‌ها و انعطاف‌پذیری‌های اولیهٔ بسیاری وجود دارد.

تصادفی نیست که ما نسبت به گونه‌های دیگر دورهٔ کودکی (دورهٔ نابالغی و تحت حفاظت) بسیار طولانی‌تری نیز داریم. این کودکیِ درازمدت فرصت کاوش را برای ما فراهم می‌آورد.

دانشمندان علوم کامپیوتر و عصب‌شناسان این پدیده را تنش بین کاوش و بهره‌برداری (۱۳) می‌نامند. کاوش در احتمالات، خواه خصوصیات، نظریه‌ها، فناوری‌ها یا فرهنگ‌های ممکن باشند خواه چیزهای دیگر، فضا را برای نوآوری مهیا می‌سازد. کاوش در احتمالات در مواجهه با یک فضای جدید جایگزین‌هایی به شما ارائه می‌دهد. اما به‌طور قطع باید همین حالا و در همین فضا نیز دست به کار شده و کاری متناسب با آن انجام دهید. در این وضعیت، کاوش و جست‌وجو به کار شما نمی‌آید؛ وقتی یک هیولا در حال حرکت به‌سمت شماست، شما تمام گزینه‌های موجود برای مقابله با آن را بررسی نمی‌کنید. ژنرال‌ها و مدیران بزرگ به تمام نقشه‌های ممکن فکر نمی‌کنند تا آنچه را انتخاب کنند که در بین آن‌ها مطلقاً بهترین است؛ آن‌ها نقشه‌ای را برمی‌گزینند که به اندازهٔ کافی خوب باشد و آن را به‌شکلی جسورانه و با قاطعیت اجرا می‌کنند.

تضادی ذاتی بین شلختگی و کارایی وجود دارد.

می‌توانیم تصاویر متفاوتی از جهان را امتحان کنیم، اما همچنین می‌توانیم در واقعیت نیز برای ساختن جهان‌های متفاوت تلاش کنیم.

اگر به مدارس به‌عنوان نهادهایی فکر کنید که طراحی شده‌اند تا کودکانی با ویژگی‌ها و خصوصیت‌های معینی تولید کنند، تفاوت یک نقطه‌ضعف است نه نقطهٔ قوت. درواقع، در بدترین موارد، تفاوت فراتر از این می‌رود که صرفاً یک مسئله باشد؛ تفاوت به بیماری تبدیل می‌شود. با کودکانی که هماهنگ با مقتضیات مدرسه نباشند به‌نحوی رفتار می‌شود که گویی مریض یا ناقص یا ناتوان‌اند.

والدین یک کودک ریسک‌پذیر ممکن است کل زندگی خود را با دلایل منطقی خودشان در ترس شدید بگذرانند. اگر افراد ریسک‌پذیر واقعاً بیشتر در خطر باشند، چرا انتخاب طبیعی این خصلت‌ها را مدت‌ها قبل از بین نبرده است؟ یا اگر امتیازهای ریسک‌کردن بیشتر از خطرات آن است، چرا کودکان کم دل و جرئت‌تر از بین نرفته‌اند؟ وقتی چیزها قابل پیش‌بینی باشند، یک نقشهٔ محافظه‌کارانه که اولویت را به سلامت و ایمنی می‌دهد موفق‌تر خواهد بود. وقتی چیزها تغییر می‌کنند، ریسک‌پذیری مهم می‌شود. نقشه‌هایی که یک بار در محیط قدیمی جواب داده‌اند دیگر کارایی خود را از دست خواهند داد. و البته شما نمی‌توانید از پیش مطمئن باشید تغییری غیر قابل پیش‌بینی رخ خواهد داد یا خیر. این همان چیزی است که آن را پیش‌بینی‌ناپذیر می‌کند.

ایدهٔ اصلی و علمی این کتاب این است که پاسخ در بی‌نظمی نهفته است. کودکان مسلماً و به‌طرز انکارناپذیری نامرتب و شلخته‌اند. اجر پدر و مادر بودن هر چه باشد، نظم و ترتیب نیست.

دانشمندان طرفدار نظریهٔ تکامل معتقدند پخت‌وپز برای ادامهٔ بقای بشر همان‌قدر حیاتی است (۶) که فرزندآوری. و بااین‌حال، بررسی‌های تکاملی و تحقیقات علمی هر دو نشان می‌دهند که تصمیم‌های آگاهانه برای «رژیم‌گرفتن» و نظارت بر آنچه می‌پزیم یا می‌خوریم، در بهترین حالت، تأثیری ناچیز دارند. درواقع، رشد ناگهانی رژیم‌های غذایی و توصیه‌های مربوط به ارزش غذایی خوراکی‌ها با رشد ناگهانی چاقی هم‌زمان بوده است. پارادکس بنیادین نیز مشابه است. آشپزی و توجه به کودکان هر دو ذاتاً و به‌نحو بارزی انسانی هستند؛ ما به‌عنوان یک گونهٔ جانوری بدون آن‌ها قادر به زنده‌ماندن نیستیم. اما به نظر می‌رسد هر چه بیشتر عامدانه و از روی آگاهی برای سالم‌شدن آشپزی و تغذیه می‌کنیم، یا هرچه بیشتر فرزندانمان را برای تبدیل‌شدن به بزرگ‌سالانی شاد و موفق تربیت می‌نماییم، ناسالم‌تر و ناشادتر می‌شویم.

برای والدین طبقهٔ متوسط، تلاش برای تبدیل‌کردن فرزندان به بزرگ‌سالانی شایسته به منشأِ بی‌پایانِ اضطراب و گناه همراه با سرخوردگی تبدیل می‌شود. و برای فرزندان، والدگری توده‌ای تحمل‌ناپذیر از انتظارات نامشخص را به وجود می‌آورد. فشارِ به‌دست‌آوردن مهارت‌های والدگریْ والدین طبقهٔ متوسط را تحلیل می‌برد.

والدگری زندگی فرزندان و والدین را بهبود نبخشیده، و می‌توان گفت از برخی جهات آن را بدتر کرده است. برای والدین طبقهٔ متوسط، تلاش برای تبدیل‌کردن فرزندان به بزرگ‌سالانی شایسته به منشأِ بی‌پایانِ اضطراب و گناه همراه با سرخوردگی تبدیل می‌شود. و برای فرزندان، والدگری توده‌ای تحمل‌ناپذیر از انتظارات نامشخص را به وجود می‌آورد. فشارِ به‌دست‌آوردن مهارت‌های والدگریْ والدین طبقهٔ متوسط را تحلیل می‌برد.

حتی اگر والدگری یک اختراع فرهنگی بسیار جدید باشد، می‌تواند اختراع خوب یا مفیدی باشد. حتی اگر خوب انجام‌دادن آن بسیار دشوار باشد، و فقط تأثیرات حاشیه‌ای و جانبی داشته باشد، هنوز ممکن است این احساس را داشته باشیم که به زحمتش می‌ارزد. دموکراسی، که آن هم یک ابداع جدید فرهنگی است، بدترین شکل حکومت است، البته بدون درنظرگرفتن دیگر شکل‌ها. و رواج طلاق باعث نمی‌شود که ارزش‌های ازدواج را (هرچند اندک باشد) زیر سؤال ببریم. معیار ما باید این باشد که آیا والدگری به شکوفایی افراد کمک کرده است یا نه.

هم‌زمان با کوچک‌شدن و پراکنده‌شدن خانواده‌ها و بالارفتن سن بچه‌دارشدن، والدین طبقهٔ متوسط هر روز بیش از دیروز وقت خود را صرف کار و تحصیل می‌کنند. اکثر والدین طبقهٔ متوسط، پیش از آنکه بچه‌دار شوند، سال‌های فراوانی را صرف تحصیل و پیداکردن موقعیت‌های شغلی کرده‌اند. بنابراین عجیب نیست که رفتن به مدرسه و کارکردنْ الگوهای والدین امروز برای مراقبت از فرزندانشان باشد؛ ما با هدفی در ذهن به مدرسه می‌رویم و کار می‌کنیم، و می‌توانیم برای داشتن عملکرد بهتر در مدرسه و محل کار آموزش ببینیم. پس متداول‌بودن الگوی والدگری دلیلی دارد، اما این الگو تناسبی با واقعیت علمی ندارد.

کار ما به‌عنوان والدین ساختنِ نوع خاصی از کودک نیست. درعوض، کار ما فراهم‌آوردنِ فضایی محافظت‌شده از عشق، امنیت و پایداری است که کودکانی از انواع بسیار نامنتظره بتوانند در آن بشکفند. کار ما شکل‌دادن به اذهان کودکانمان نیست؛ کار ما این است که به ذهن آن‌ها اجازه دهیم در همهٔ امکانات جهان کاوش کنند. کار ما این نیست که به کودکان بگوییم چگونه بازی کنند، بلکه دادن اسباب‌بازی به آن‌ها و جمع‌کردن اسباب‌بازی‌ها پس از اتمام بازی بچه‌هاست. ما نمی‌توانیم به کودکان بیاموزیم، بلکه می‌توانیم به آن‌ها اجازه دهیم تا بیاموزند.

والدِ خوب بودن کودکان را به بزرگ‌سالانی زیرک یا شاد یا موفق تبدیل نمی‌کند، اما می‌تواند به ایجاد نسل جدیدی کمک کند که قبراق و منعطف و ترمیم‌پذیر است و بهتر می‌تواند به تغییرات ناگزیر و نامنتظره‌ای بپردازد که در آینده در مقابل آن‌ها قرار می‌گیرد.

باغبانِ خوب تلاش می‌کند تا خاکی پرثمر خلق کند که بتواند از کل اکوسیستم گیاهان مختلف با قوت‌ها و زیبایی‌های مختلف _ و نیز با ضعف‌ها و دشواری‌های مختلف _ محافظت نماید. برخلاف یک صندلیِ خوب، یک باغ خوب بسته به تغییر شرایطِ جوّی و فصول دائماً تغییر می‌کند. و در درازمدت، آن نوع سیستمی که متنوع، منعطف، پیچیده و پویاست قبراق‌تر و انعطاف‌پذیرتر از آن گلی خواهد بود که در گلخانه با احتیاط تمام تیمار شده است.

شکوه یک چمنزار به بی‌نظمی آن است.

در انگلستان، سرزمین باغبانان، از اصطلاح «hothousing» برای ارجاع به آن نوع والدگریِ طبقه‌متوسط و دلواپسی استفاده می‌کنند که آمریکایی‌ها آن را helicoptering می‌نامند.

وقتی باغبانی می‌کنیم، فضایی محافظت‌شده و حمایتی برای گیاهان خلق می‌کنیم تا بشکفند. باغبانی نیازمند کار سخت و عرق جبین ماست، همراه با بیل‌زدن‌های طاقت‌فرسا و غوطه‌وربودن در کود کشاورزی. و همان‌طور که هر باغبانی می‌داند، نقشه‌های ویژهٔ ما همواره عقیم می‌مانند. خشخاش به‌جای صورتی کمرنگ به رنگ نارنجی نئون ظاهر می‌شود، گل رز که قرار بود از حصار بالا برود لجوجانه در فاصلهٔ یک قدمی زمین باقی می‌ماند، نقطه‌های سیاه و زنگار و شته‌ها را هرگز نمی‌توان مغلوب ساخت. در هر صورت، درعوض آن بزرگ‌ترین لذت‌ها و فتوحات باغبانی ما نیز وقتی فرا می‌رسند که باغ از کنترل ما می‌گریزد، وقتی جعفری وحشی سفید و لاغرمردنی به‌صورت غیرمنتظره عیناً در جای درست در مقابل سرخ‌دار تیره ظاهر می‌شود، وقتی نرگس زردِ ازیادرفته به‌سمت دیگر باغ کوچ می‌کند و در میان گلِ فراموشم مکنِ آبی می‌شکفد، وقتی درخت تاک که قرار بود با آزرم در آغوش آلاچیق بماند با رنگ سرخ روشن لابه‌لای درخت‌ها غوغا به پا می‌کند. درواقع، معنای ژرف‌تری وجود دارد که، برحسب آن، چنین تصادفاتی مشخصهٔ باغبانیِ خوب‌اند.

مراقبت از کودکان شبیه رسیدگی به یک باغ است و والدبودن شبیه باغبان‌بودن.