بریده‌هایی از کتاب از گیل گمش تا وال استریت؛ اقتصاد خیر و شر

«اکنون رستگاری یعنی پایان دادن به کمبود مادی که نوع بشر را به دوره تازه‌ای از وفور اقتصادی رهنمون می‌شود. بنابراین منطقآ اقتصاددانان باید جزو زعمای اصلی جدید قوم باشند،» پس باید از این نقش اساسی آگاه باشیم و مسئولیت اجتماعی گسترده‌تری را برعهده گیریم.

اینگلهارت جامعه‌شناس پس از سال‌ها مطالعه پدیده خوشبختی در بسیاری از کشورها به این نتیجه رسید که با افزایش ثروت احساس رفاه و آسایش هم تا حدی بیشتر می‌شود، اما این افزایش پیوسته کمتر و کمتر می‌شود ــ تابع رفاه مقعر است. در دنیای ثروتمند، با انباشتن ثروت خوشبختی فقط به صورت حداقلی افزایش می‌یابد.

انسان به‌راستی «ثروتمند» کسی است که (دیگر) چیزی نخواهد، حال آنکه نیازهای انسان فقیر بسیار است. بنابراین، به بیان دقیق‌تر، یک میلیونر ناخشنود ممکن است بسیار فقیرتر از کسی باشد که درآمد کمی دارد.

اما برعکس اگر تصویر هابز از طبیعت بشری را به صورت وضع خشونت نهفته همیشگی و جنگ همه با همه بپذیریم، یعنی homo homini lupus، جایی که هر کس به فکر خویش است و انسان مانند گرگ (حیوان!) به جان همنوعش می‌افتد، آن‌گاه لازم می‌شود که دست قدرتمند فرمانروایی انسان‌ها را متمدن سازد (و گرگ‌ها را آدم کند). اگر گرایش به خیر در ذات آدمی به‌ودیعه گذاشته نشده باشد، باید با خشونت یا دست‌کم تهدید به خشونت این گرایش را از بالا در او ایجاد کرد.

هر چه جامعه تخصصی‌تر باشد، شمار کسانی که به آن‌ها وابسته می‌شویم بیشتر خواهد بود.

بهایی که برای رهایی از هوس‌های طبیعت می‌پردازیم وابستگی جوامع و تمدن‌های ماست. هر چه جامعه‌ای در کل تخصصی‌تر باشد، امکان بقای اعضای آن در مقام فرد بی‌تکیه بر جامعه کمتر خواهد شد.

کلمه زیبای «روبات»، که در اصل به زبان چک است، این نکته را به طور کامل بیان می‌کند: این کلمه برگرفته از واژه چک و اسلاوی قدیم «روبوتا» به معنای «کار» است.

امروز ما مست اندیشه پیشرفتیم، اما در آغاز اندیشه پیشرفت وجود نداشت. زمان چرخه‌ای بود و از انسان انتظار نمی‌رفت که حرکتی تاریخی کند. سپس عبریان، با زمان خطی، و بعدآ مسیحیان آرمانی را که اکنون پذیرفته‌ایم به ما دادند (یا آرمان عبریان را شاخ‌وبرگ دادند). سپس اقتصاددانان کلاسیک پیشرفت را دنیوی کردند.

گرچه به ما آموخته‌اند که اقتصاد علمی است عاری از ارزش. استدلال من این است که هیچ یک از اینها حقیقت ندارد و در اقتصاد دین و افسانه و کهن‌الگو بیش از ریاضیات است.

در نهایت، کل اقتصاد اقتصاد خیر و شر است. اقتصاد قصه‌گویی مردم به مردم درباره مردم است.