بریده‌هایی از کتاب آشنایی با هنر دقیق خواندن

برای خوب آموختن باید خوب خواند. اینکه معدودی کتاب را خوب بخوانیم بسیار مهم‌تر است از بد خواندن کتاب‌های متعدد.

ما در حین خواندن کلمات را به معنا ترجمه می‌کنیم. نویسنده هم پیش‌تر همین کار را کرده: اندیشه‌ها و تجربه‌هایش را به کلام ترجمه کرده. کاری که ما باید بکنیم این است که همین کلمه‌ها را بخوانیم و از نو ترجمه‌شان کنیم به معناهایی که نویسنده در اصل در نظر داشته. منتها برمبنا و به‌کمکِ اندیشه‌ها و تجربه‌های خودمان. ترجمهٔ دقیق کلمات به معناهای مورد نظر نویسنده آمیزه‌ای است از تحلیلگری و سنجشگری و خلاقیت.

کسی که ذهنیت برداشت‌گرایانه داشته باشد تابع تداعی‌هاست، از این پاراگراف به آن پاراگراف می‌پرد و هیچ تمایز و مرزبندی روشنی میان تفکر خود با تفکر نویسنده ایجاد نمی‌کند. تفکرش انسجام ندارد، درنتیجه متن را هم نامنسجم می‌خواند. نقادانه نمی‌اندیشد، درنتیجه نگرش نویسنده را فقط وقتی درست می‌داند که با باورهایش منطبق باشد. خودفریب است، درنتیجه تشخیص نمی‌دهد تفکرش بی‌نظم است. خشک‌اندیش است، درنتیجه از آنچه می‌خواند چیزی نمی‌آموزد.

فرض بنیادین مجموعهٔ تفکر نقاد این است: ما چیزی جز تفکر خود نیستیم. احساسات ما (خشم، ترس، اندوه، محبت)، آرمان‌هایمان، تصمیم‌ها و اعمال‌مان، همه محصول فرایندی است که نامش را فکر کردن گذاشته‌ایم. کیفیت زندگی ما مستقیماً تابع کیفیت تفکر ماست.

کیفیت زندگی ما مستقیماً تابع کیفیت تفکر ماست.

خوانندهٔ نقاد همیشه گوش‌به‌زنگ منابع خبری مخالف است تا وسعت نظرش را افزایش دهد و کم‌تر به دام قوم‌محوری و جامعه‌محوری بیفتد.

تفکری که منظور ماست، تفکر نقاد، چیزی است آموختنی؛ و مهارت یافتن در آن تمرین بسیار می‌خواهد. ذهن طبیعی ناپروردهٔ ما، ذهن «نامتفکر»، اغلب چیزهایی را درست و بدیهی و طبیعی می‌انگارد که هرگز درستی یا نادرستی آن‌ها را ارزیابی نکرده‌ایم. قضاوت‌ها و نتیجه‌گیری‌هایی می‌کند که هیچ از ماهیت آن‌ها خبر نداریم.

ذهن برداشت‌گرا هر نوع دانشی را که فرامی‌گیرد به شکلی غیرنقادانه با پیش‌داوری‌ها، سوگیری‌ها، افسانه‌ها و تصورات قالبی درمی‌آمیزد. این روشن‌بینی را ندارد که دریابد ذهن چگونه معناها را خلق می‌کند، و برخلاف ذهن اندیشمند نمی‌تواند در حین خواندنْ متن را بررسی و ارزیابی کند.

اگر بتوانید پاراگراف را خوب بخوانید، فصل را هم می‌توانید خوب بخوانید چون هر فصل کتاب چیزی نیست جز مجموعه‌ای از پاراگراف‌ها. و اگر فصل را بتوانید خوب بخوانید، کتاب را هم می‌توانید خوب بخوانید چون هر کتاب چیزی نیست جز مجموعه‌ای از فصل‌ها.

خوانندهٔ اندیشمند متنی درسی را در قیاس با مثلاً مطلبی که در روزنامه آمده با ذهنیت متفاوتی می‌خواند

نهادهای آموزشی هم نامتفکر تربیت می‌کنند: القا کردن به‌جای آموزش، حفظ کردن به‌جای درونی ساختن، به خاطر سپردن دانشِ پیش‌تر کسب‌شده به‌جای درگیر شدن با روند علمی، و پذیرفتن منفعلانه به‌جای پرسشگری.

«بهترین دولت دولتی است که کم‌ترین فرمان را صادر کند.»

واقعیت این است که بیش‌تر مردم خشک‌اندیش‌اند و عموماً دربرابر دیدگاه‌های مخالف جبهه می‌گیرند. جهان را از دیدگاه‌های متعددی می‌توان نگریست، اما اغلب مردم توانایی ورود به این دیدگاه‌ها را ندارند، چه رسد به آزمودن یا پذیرش آن‌ها.

اکثر مردم جهان ازآنجاکه خواندن نقادانه را نیاموخته‌اند، سخت تحت تأثیر رسانه‌های خبری کشورشان هستند.

اما برخلاف علم که در آن همه بر سر بیش‌تر اصول بنیادی تفکر علمی توافق دارند، برخی رشته‌ها دربردارندهٔ نظام‌های فکری مخالف هم هستند. مثلاً فلسفه، روان‌شناسی و اقتصاد که در آن‌ها مکاتب فکری متعدد و متضادی وجود دارد.

دقیق‌خوانی دربردارندهٔ استخراج و درونی‌سازی آگاهانهٔ معناهای مهمِ نهفته در متن است

ذهن اندیشمند در پی معناهاست، آنچه را گفته می‌شود از این پاراگراف به پاراگراف بعدی بررسی می‌کند، و مرز روشنی میان تفکر خود با تفکر نویسنده می‌کشد

این نکته را که در نظر داشته باشد، می‌توانید بفهمید در همهٔ کشورهای جهان اخبار چطور ساخته می‌شود. رسانه‌های خبری هر کشوری جنبه‌های مثبت آن کشور را برجسته می‌کنند؛ و رسانه‌های خبری «دشمنان» آن کشور به جنبه‌های منفی می‌پردازند. شما در مقام خوانندهٔ نقاد خبرها باید حواس‌تان به هردو نوع این سوگیری‌ها باشد. یعنی مثلاً اگر اهل فرانسه هستید و در فرانسه دارید روزنامه‌ای فرانسوی می‌خوانید، برای فهمیدن جنبه‌های منفی درمورد فرانسه احتمالاً باید بروید سراغ مطالبی که در صفحه‌های داخلی و با حروف ریز چاپ (یا درواقع مدفون) شده. یا برعکس، اگر دارید در کشوری روزنامه‌ای می‌خوانید که فرانسه را دشمن می‌پندارد، باید موقعِ خواندن، یک‌جانبه‌نگری‌ها را تا حد ممکن تصحیح کنید.

فرض بنیادین مجموعهٔ تفکر نقاد این است: ما چیزی جز تفکر خود نیستیم. احساسات ما (خشم، ترس، اندوه، محبت)، آرمان‌هایمان، تصمیم‌ها و اعمال‌مان، همه محصول فرایندی است که نامش را فکر کردن گذاشته‌ایم

هدف اصلی تقریباً هر روزنامه‌ای پول درآوردن است، نه ارائهٔ آرای مخالف و دیدگاه‌های سایر جوامع به خواننده. و روزنامه فقط هنگامی پول درمی‌آورد که مطابق باورها و پیش‌فرض‌های مخاطبانش پیش برود. این است که روزنامه‌ها به‌ندرت به دیدگاه‌هایی می‌پردازند که از بنیاد با دیدگاه‌های غالب مخالف باشند، و اگر هم چنین کنند تأکید می‌کنند که این‌ها فقط نظر شخصی است.