بریده‌هایی از کتاب تله‌ی پیشرفت

کمونیسم و سرمایه‌داری، هر دو، آرمان‌شهرهایی مادی هستند که برای یک بهشت خاکی تفسیرهای هماوردی ارائه می‌دهند

تنها پس از آن‌که آخرین درخت جان سپرد و آخرین رودخانه سمی شد و آخرین ماهی به دام افتاد، آن‌گاه درمی‌یابیم نمی‌توانیم پول بخوریم.

افراد ممکن است رنج و محنت را برای مدتی با بردباری تحمل کنند، اما دیر یا زود بر آنان آشکار می‌شود که رابطهٔ حاکم با آسمان دروغ یا توهمی بیش نیست. آن‌گاه معبدها غارت می‌شوند، تندیس‌ها به زیر افکنده می‌شوند، وحشی‌گری بدوی پذیرفته می‌شود، و آخرین‌باری که پادشاه دیده می‌شود در حالی است که عریان از پنجره پای به فرار می‌گذارد.

ثروت در برابر آلودگی جان‌پناهی ارائه نمی‌کند؛ آفت‌کش‌هایی که در چین بر مزارع پاشیده می‌شوند در یخچال‌های طبیعی قطب جنوب و در آبگیرهای کوه‌های راکی انباشته می‌شوند. ثروت در برابر آشوب سپر نمی‌شود، همان‌گونه که پیش از این شگفتی در چهرهٔ هر اعلی‌حضرتِ به‌زیرغلتیده از تیغ گیوتین به‌روشنی نشان داده است.

کارشناسان پزشکی نگران آن‌اند که در چنین شرایطی، طبیعت ما را زیر ضربات بیماری‌ها بگیرد: جمعیت انبوه چندمیلیاردی انسان، بسیاری از آنان بیمار، کم‌غذامانده و در تماس با یکدیگر از طریق سفر هوایی، غذایی آماده برای یک میکروب زیرک‌اند. آلفرد کرازبی به‌کنایه نوشت: «مامِ طبیعت همواره به نجات جوامعی که گرفتار ازدیاد جمعیت شده‌اند برمی‌خیزد. و پرستاری او هرگز با مهرومحبت نیست.»

در پی حمله‌های یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱، رسانه‌های جمعی جهان و سیاست‌مداران به شکل قابل‌درکی به تروریسم پرداخته‌اند. در این‌جا باید دو نکته گفته شود: نخست آن‌که تروریسم در مقایسه با گرسنگی، بیماری و تغییر آب‌وهوا تهدیدی کوچک است. (۴۴) در آن روز سه‌هزار نفر در ایالات متحده کشته شدند؛ هرروزه ۲۵ هزار نفر در جهان تنها بر اثر نوشیدن آب آلوده می‌میرند. هرساله بیست‌میلیون کودک به سبب سوءتغذیه دچار ناتوانی ذهنی می‌شوند. (۴۵) هرساله بخشی از زمین‌های کشاورزی، به مساحتی بزرگ‌تر از اسکاتلند، عمدتاً در آسیا، به سبب فرسودگی خاک و گسترش بی‌رویهٔ شهرها از بین می‌روند. دوم آن‌که تروریسم را نمی‌توان با برخورد با نشانه‌ها و نه علل آن متوقف کرد. خشونت زادهٔ بی‌عدالتی، فقر، نابرابری و خشونت‌های دیگر است. این درس را در نیمهٔ نخست قرن بیستم، به شکلی دردناک به بهای جان هشتادمیلیون نفر، آموختیم.‌

دراززمانی پیش از این... زمین را کسی خیش نمی‌زد، بر آن زخم نمی‌زد، دریا را کسی با پاروهای غوطه‌ور در آب پس نمی‌زد، ساحل دریا پایان جهان بود. آی انسان زیرک، قربانی اختراعات خود، با خلاقیتی بدفرجام، شهرهای درهم‌فشرده چرا؟ دیوارهای سربه‌فلک‌کشیده چرا؟ جنگ‌افزار و جنگ چرا؟

ادعایی که کوشیده‌ام برای لزوم اصلاحات مطرح کنم، نه بر مبنای نوع‌دوستی است و نه برای نجات طبیعت به خاطر خود طبیعت. از سر اتفاق، باور دارم که چنین نکاتی قواعدی اخلاقی است، اما این‌گونه استدلال‌های اخلاقی با تمناهای انسان سر سازگاری ندارند. قوی‌ترین دلیل برای اصلاح نظام جاری این است که این نظام به نفع هیچ‌کس نیست. این نظام یک ماشین خودکشی است.

«اگر نوع انسان بر جنگ نقطهٔ پایانی نگذارد، جنگ نقطهٔ پایانی بر نوع انسان خواهد گذاشت.»

«قدرت عنان‌گسیختهٔ اتم هر آن‌چه را که شیوه‌های تفکر ما را نجات می‌دهد تغییر داده است و از این‌رو، ما به فاجعه‌ای بی‌سابقه رانده می‌شویم.»

پیشرفت منطقیِ درونی دارد که می‌تواند به فراسوی خرد، به فاجعه بینجامد

اسطوره آرایشی از گذشته، خواه حقیقی و خواه خیالی، در الگوهایی است که عمیق‌ترین ارزش‌ها و آرمان‌های یک فرهنگ را استحکام می‌بخشد... اسطوره‌ها سرشار از معناهایی‌اند که ما با آن‌ها زندگی می‌کنیم و با آن‌ها می‌میریم. آن‌ها نقشه‌هایی هستند که فرهنگ‌ها در طول زمان با آن‌ها راه‌گشایی می‌کنند.

ما، برخلاف موجودات دیگر، چنان حضور عظیمی داریم که ارتکاب خطا تجملی است که دیگر از پس آن برنمی‌آییم. جهان به‌قدری کوچک شده که دیگر اشتباهات بزرگ ما را نمی‌بخشد.

آنان با ادعای دریافت وحی از آسمان مقام خود را مقدس دانستند، و این برداشت، به عنوان حقوق الاهی، در بسیاری از فرهنگ‌ها ظاهر شد و تا دوران مدرن دوام آورد.‌

خرابه‌های آزمون‌های ناکام ما، همانند هواپیماهای سقوط‌کرده‌ای که جعبه‌های سیاه آن‌ها به ما می‌گویند چه چیزی به خطا رفته است، در بیابان‌ها و جنگل‌ها نهفته است.

تروریسم را نمی‌توان با برخورد با نشانه‌ها و نه علل آن متوقف کرد. خشونت زادهٔ بی‌عدالتی، فقر، نابرابری و خشونت‌های دیگر است

انسان‌ها، مانند همهٔ موجودات، تاکنون راه خود را در جهان با آزمون‌وخطا باز کرده‌اند؛ اما ما، برخلاف موجودات دیگر، چنان حضور عظیمی داریم که ارتکاب خطا تجملی است که دیگر از پس آن برنمی‌آییم. جهان به‌قدری کوچک شده که دیگر اشتباهات بزرگ ما را نمی‌بخشد.

انسان‌ها، مانند همهٔ موجودات، تاکنون راه خود را در جهان با آزمون‌وخطا باز کرده‌اند؛ اما ما، برخلاف موجودات دیگر، چنان حضور عظیمی داریم که ارتکاب خطا تجملی است که دیگر از پس آن برنمی‌آییم. جهان به‌قدری کوچک شده که دیگر اشتباهات بزرگ ما را نمی‌بخشد.

تنها پس از آن‌که آخرین درخت جان سپرد و آخرین رودخانه سمی شد و آخرین ماهی به دام افتاد، آن‌گاه درمی‌یابیم نمی‌توانیم پول بخوریم.

ترجیح می‌دهد بپذیرد پدربزرگش یک میمون بوده است تا یک روحانیِ حقیقت‌گریز.