بریده‌هایی از کتاب توجیه المسائل کربلا

دو تا استکان که جلوی آدم می‌گذارند، امتحان است که سر پر را جلوی خودت بکشی یا سرخالی را. دنیا از کوچکش تا بزرگش امتحان است. سحر که بیدارت می‌کنند، امتحان است که بلند می‌شوی یا نه، حاضری این‌قدر از خوابت برای خدا بگذری؟

«‌کارتان را برای خدا نکنید؛ برای خدا کار کنید!

کربلا پایان‌بخش سردرگمی و بلاتکلیفی است. تکلیف همه پس از کربلا معلوم است. هرکس در هرکجا، در هر موقعیت و در هر شرایطی باشد، از کربلا ناگزیر است. اگر بپذیریم که کربلا هر روز در ما اتّفاق می‌افتد (کل ارضٍ کربلا و کل یومٍ عاشورا) و هر روز حسینِ خوبی‌ها و پاکی‌ها به کربلای قلب ما می‌آید و یزید گناه و زشتی در مقابلش صف‌آرایی می‌کند، باید از خودمان بپرسیم: چند بار، رها از بهانه و توجیه، این حسین را لبیک گفته‌ایم؟

کربلا سرزمین بی‌بهانگی است؛ تشنگی، بهانه نجنگیدن و تنهایی، دلیل گریز، تسلیم و ذلت‌پذیری نیست. اگر بدانی زن و فرزند نیز از قساوت و بی‌رحمی دشمن مصون نمی‌مانند و اسارت و رنج در انتظار نشسته است، نمی‌توان صحنه را رها کرد و مسؤولیت را نادیده گرفت. کربلا نشان داد که داغ‌دیدگی و اسارت نیز سلب مسؤولیت نمی‌کند. در زنجیر هم باید خروشید. در تنهایی باید فریاد زد و در همه‌گاه و همه‌حال نباید «‌راه» را رها کرد و نیمه‌تمام گذاشت. امتداد خون، پیام است و اکمال شهادت، پیام‌گزاری، روشن‌گری، رسواسازی ستم‌گر و نشان‌دادن چهره مظلوم حقیقت است.

کربلا حجّت بالغه است. برای همه آنانی که «نتوانستن» یا «نمی‌شود» را فریاد می‌زنند، اتمام حجّت است. کربلا از نظرگاه سِنّی «‌حجّت» است و تقریباً هرکس در کربلا می‌تواند الگوی سنّی خود را بیابد؛ نوجوانان، قاسم، عبداللّه‌بن‌الحسن و عمرو‌بن‌جناده را؛ جوانان و میان‌سالان، علی اکبر، عبّاس، عبداللّه و جعفر را؛ پیران، حبیب، عابس و مسلم‌بن‌عوسجه را؛ معلولان، مسلم‌بن‌کثیر اعرج را؛ زنان، زینب (س)، رباب و ام‌وهب را و حتی کودکان، اصغر و سکینه را. کربلا از این جهت نیز در جنگ‌های تاریخ اسلام یک استثنا است.

"در چشم تو جا پای عبور ملکوت است می‌گردم از این قبله به سمتی که تو باشی"

آری اباعبدالله درست می‌گفت: مردم بندگان دنیا هستند و دین لقلقه زبان‌شان، حمایت و پشتیبانی‌شان از دین تا آن‌جا است که زندگی‌شان در رفاه است و آن‌گاه که در بوته امتحان قرار گرفتند، دین‌داران کم خواهند بود. «النَّاسُ عَبیدُ الدُّنیا وَالدِّینُ لَعِقٌ عَلی‌ الْسِنَتِهِم یَحُوطُونَهُ ما دَرَّتْ مَعایِشُهُمْ فَاذا مُحِصُّوا بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّیَّانُونَ»

حضرت صادق (ع) فرمود: انفاق کن و یقین داشته باش که در آینده به تو خواهد رسید و بدان اگر در اطاعت خداوند انفاق نکنی مجبور خواهی شد که در معصیت پروردگار خرج کنی و هر کس در بر آوردن حاجات دوستان خدا قدم بر ندارد، کارش به‌جایی خواهد رسید که در راه دشمنان خدا گام بردارد.

آری نماز با امام خواندن به حکم دیانت و شمشیر بر امام کشیدن به حکم سیاست در منطق اولیه حر که دین را جدای از سیاست می‌داند، قابل توجیه است، اما حُری که به حقیقت عاشورا رسیده است، راهی برای توجیه این دوگانگی نمی‌یابد. در منطق عاشورا سیاست عین دیانت است و دیانت هم عین سیاست.

اگر کسی بینگارد که جدایی دین از سیاست تفکری است خاص این عصر، در اشتباه است. بیاید و ببیند که این‌جا نیز، نیم‌قرنی پس از حجه‌الوداع، همان انگار باطل حاکم است. حکام جور را در همه طول تاریخ چاره‌ای نیست جز آن‌که داعیه‌دار این اندیشه باشند، اگر نه، مردم فطرتاً پیشوایان دین را به حکومت می‌پذیرند و حق هم همین است. اما در این‌جا نکته ظریف دیگری نیز هست. ظاهرِ دین، منفک از حقیقت آن، هرگز ابا ندارد که با کفر و شرک نیز جمع شود و اصلاً وقتی که دین از باطن خویش جدا شود، لاجرم به راهی این‌چنین خواهد رفت.

کربلا پایان‌بخش سردرگمی و بلاتکلیفی است. تکلیف همه پس از کربلا معلوم است. هرکس در هرکجا، در هر موقعیت و در هر شرایطی باشد، از کربلا ناگزیر است. اگر بپذیریم که کربلا هر روز در ما اتّفاق می‌افتد (کل ارضٍ کربلا و کل یومٍ عاشورا) و هر روز حسینِ خوبی‌ها و پاکی‌ها به کربلای قلب ما می‌آید و یزید گناه و زشتی در مقابلش صف‌آرایی می‌کند، باید از خودمان بپرسیم: چند بار، رها از بهانه و توجیه، این حسین را لبیک گفته‌ایم؟

وقتی انسان چیزی را در اثر تکبر نپذیرد، قدرت فکر و ذهن او فعال می‌شود و شروع می‌کند به دلیل تراشیدن در جهت توجیه نظر خودش و مقابله با سخن حق. این‌طور نیست که به راحتی بگوید: «‌‌چون دچار تکبر هستم و قلبم بیمار است، این مطلب را قبول ندارم. » بلکه به عنوان مثال می‌گوید: «‌‌این دلایل مرا متقاعد نمی‌کند. » ۱۱۱

"در چشم تو جا پای عبور ملکوت است می‌گردم از این قبله به سمتی که تو باشی"

در دنیا هیچ چیز پیش نمی‌آید که امتحان نباشد. لقمه‌ای که جلوی آدم می‌گذارند، امتحان است که بخورد یا نخورد، درست بخورد یا غلط بخورد، برای خدا بخورد یا برای نفس بخورد.

انسان پیوسته نیازمند تذکر و یادآوری است. غفلت از اهداف و آرمان‌ها سبب در افتادن انسان به ورطه شوم بی‌تفاوتی می‌‌شود.

توجیه، راهی برای فرار از مسئولیت

استقامت امام حسین در مقابل عذرهای شرعی بود که حادثه عاشورا را آفرید تا بعد از هزاران سال هم‌چنان اثرگذاری خودش را ادامه می‌دهد.

«‌عزت مخصوص خدا و رسول او و مؤمنان است، ولی منافقان نمی‌دانند! » وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنینَ وَ لکنَّ الْمُنافِقینَ لا یَعْلَمُون۱۲۳. منافقان این را نمی‌فهمند...!

حقیقت کربلا، سیاست را با دیانت دیدن است.

«‌بگو اگر پدران و فرزندان و برادران و همسران و طایفه‌ی شما و اموالی که به‌دست آورده‌اید و تجارتی که از کسادش بیم دارید و مسکن‌های مورد علاقه‌ی شما، در نظرتان از خدا و پیامبرش و جهاد در راهش محبوب‌تر است، در انتظار این باشید که خداوند عذابش را بر شما نازل کند و خداوند جمعیت گنه‌کار را هدایت نمی‌کند. »