بریده‌هایی از کتاب منحنی خلاقیت

تیم‌هایی که هم افرادِ باتجربه و هم ستاره‌های نوظهور را دارند، از همان مزایایی بهره‌مند می‌شوند که فردی که در حد وسط این طیف قرار دارد به دست می‌آورد. به این دلیل که افرادی که در حاشیهٔ کار قرار دارند ایده‌های تازه‌ای را به اشخاص باتجربه ارائه می‌دهند و افراد باتجربه شهرت و اعتبار موردنیاز را برای پروژه فراهم می‌کنند. اگر همین حالا هم فردی موفقید، این یافته‌ها تأکید می‌کنند که اگر می‌خواهید موفقیتِ خلاقانه‌تان را افزایش دهید، واردکردن ایده‌های تازه و جدید به گروهتان چقدر اهمیت دارد. اگر هم ستاره‌ای درحال ظهورید، برای شناخته‌شدن به هواداری مشهور نیاز دارید.

من متوجه شدم افراد خلاق «چهار» نوعِ مختلف از آدم‌ها را درکنار خود دارند: یک استاد، یک همکار ناسازگار، اندیشمندی مدرن و طرف‌داری خوش‌نام. هرکدام از این نقش‌ها برعهدهٔ یک فرد یا گروهی از افراد است. هیچ نقشی از آن‌یکی واجب‌تر نیست: در نبود حتی یکی از این نقش‌ها، احتمال موفقیت خلاقانهٔ فرد کمتر می‌شود. این‌ها با هم چیزی را تشکیل می‌دهند که من آن را «هم‌نشینی خلاقانه» می‌نامم: مجموعه‌افرادی که به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم بر روندِ خلاقانهٔ شخص اثر می‌گذارند.

یکی از جنبه‌های بسیار مهمِ تشخیصِ الگوها این است که به کارآفرینان اجازه می‌دهد برای یافتن فرصت‌ها، غریزه‌ای خارق‌العاده را در خود پرورش بدهند. تحقیقات نشان می‌دهند وقتی کارآفرینان شناخت قابل‌ملاحظه‌ای دارند، دیگر به جست‌وجوی آرام و دقیق ایده‌های جدید نیازی پیدا نمی‌کنند. درعوض، تجربهٔ قبلی نمونه‌های زیادی را در اختیارشان می‌گذارد که می‌توانند به‌طور خودکار به آن‌ها دسترسی داشته باشند. کارآفرینان باتجربه ایده‌های ارزشمندی را تشخیص می‌دهند که طبق تجربه‌های ارزشمندِ قبلی‌شان برای آن‌ها آشنا هستند.

منحنی خلاقیت را نباید با منحنی معروفِ دیگری، یعنی چرخهٔ پذیرش فناوری، اشتباه گرفت. (در این مدل، با گذشت زمان، پذیرش فناوری از صفر به ۱۰۰ درصد می‌رسد.) دو تفاوت اساسی میان این دو وجود دارد: یکی این است که منحنی خلاقیت بیشتر به موقعیت بستگی دارد تا زمان. دوم، ایده‌های خلاقانه به‌صورت ناشناخته آغاز می‌شوند، به موفقیت می‌رسند و درنهایت محبوبیت خود را از دست می‌دهند. به‌ندرت پیش می‌آید که ایده‌های خلاقانه محبوبیت بالای خود را حفظ کنند

در نخستین رویارویی‌هایی که با اتفاقی تازه داریم، واکنش اجتنابیِ ما بر علاقه‌مان به اکتشاف غلبه می‌کند. درنتیجه بیشترمان با این هدف که دربرابر آن تجربهٔ جدید از خودمان محافظت کنیم عقب می‌کشیم.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فردِ فیسبوک این بود که تعداد مخاطبان آن هر سال افزایش پیدا می‌کرد. معمولاً استارتاپ‌ها به‌مرور و زمانی‌که دیگر تازگی ندارند کاربران خود را از دست می‌دهند. اما آمار استفاده از فیسبوک مرتب بالا می‌رفت؛ بخشی به این دلیل که فیسبوک ویژگی‌های تازه‌ای را عرضه می‌کرد که در سمتِ راستِ منحنی خلاقیت قرار داشتند. این نوآوری‌ها آن‌قدر آشنا بودند که آدم احساس راحتی کند، ولی درعین‌حال تا حدی تازگی داشتند که در کاربر علاقه ایجاد کرده و او را به استفاده از آن‌ها ترغیب کنند.

درک منحنیِ خلاقیت و نقطهٔ تکرار برای رسیدن به موفقیتِ عمومی حیاتی است. شما به ایده‌هایی نیاز دارید که هم آن‌قدر آشنا باشند که شانسِ پذیرفته‌شدنشان در سطح گسترده بالا باشد و هم در افراد به‌اندازهٔ کافی «پاداش تازگی» به وجود بیاورند تا بتوانند توجه آن‌ها را جلب کنند.

«دوپامین ارتباط چندانی با لذتِ ناشی از مصرفِ یک چیز ندارد، بلکه به انگیزهٔ به‌دست‌آوردنِ پاداش درقبال مصرف یک چیز مربوط است.» او می‌گوید نقشِ اصلیِ دوپامین در مغزهای ما این است که مشخص کند چه زمانی باید به چیزی نزدیک شویم تا آن را بشناسیم. دوزل توضیح داد که دوپامین به سیستم حرکتیِ ما پیغام می‌دهد که باید کاری انجام دهیم و تنها آن زمان است که فرایندِ یادگیری اتفاق می‌افتد. به‌طور خلاصه، دوپامین انتقال‌دهندهٔ لذت نیست، انتقال‌دهندهٔ انگیزه است.

افراد باید به شهرت عمومی هم دست پیدا کنند، و چیزی که برای این شهرت لازم است، «زمان‌بندی» است. باید زمانی به تولید و خلق آثار بپردازید که هم منابع در اختیارتان باشند و هم سرایدارها به کارتان علاقه نشان دهند. بنابراین علاوه‌بر تقویتِ مهارتِ فروشندگیِ خود و واردشدن به محیطی که زمینهٔ خلاقیتتان را حمایت می‌کند، باید ایدهٔ درست را در زمان مناسب پیدا کنید.

آفرینندگانِ آثار هرچه می‌کنند، ابتدا باید در جایی زندگی کنند که اقتصاد از تلاش‌هایشان حمایت کند. سپس باید بدانند چگونه پروژه‌هایی را تولید کنند که با جوِ فکری تناسب داشته باشد. احتمالاً نیازی به گفتن نیست که آن‌ها باید چیزی را خلق کنند که ازنظرِ فنی هم متبحرانه باشد. درآخر، باید با موفقیت به سرایدارها دست پیدا کرده و آن‌ها را درمورد کارشان متقاعد کنند تا حرفه‌شان را خلاقانه تلقی کنند.

«غیرارادی‌بودنِ مهارتْ دشمنِ رشدشه. اگه کارها رو به‌صورت ناخودآگاه انجام بدین، تواناییِ کنترلِ کارتون رو از دست می‌دین.» اگر نتوانید آن را کنترل کنید، نمی‌توانید آن را ارتقا دهید.

وقتی افراد و گروه‌ها درمعرض چیزی قرار می‌گیرند، با هر بار رویارویی با آن بیشتروبیشتر آن را دوست خواهند داشت، تا وقتی به اوجِ محبوبیت برسد. در نقطهٔ اوج محبوبیت، هر رویاروییِ اضافه به کم‌شدن محبوبیت آن منجر می‌شود.

فرهنگ ما این طرز فکر را پذیرفته که شخصی خودساخته که با استعداد ذاتیِ درستی به دنیا آمده باشد، می‌تواند تنها با الهام‌گرفتن به موفقیت دست یابد. این دیدگاه تنها به هنرهای سنتی همچون موسیقی و ادبیات محدود نمی‌شود. استیو جابز، نمونهٔ اولیهٔ نوابغِ عصرِ دیجیتال، در نقل‌قولی توضیح داده که خلاقیت فرایندی درونی است: «وقتی از افراد خلاق می‌پرسین چطور کاری رو انجام داده‌ان، یه‌کم احساس گناه می‌کنن، چون اون‌ها کاری انجام نداده‌ان، فقط چیزی رو دیده‌ان.»

افت‌وخیز منحنی خلاقیتْ ایده‌ها را از هیچ به شهرت می‌رساند و دوباره به هیچ تبدیل می‌کند؛ و این اشکالی ندارد.

وقتی گروه هم‌نشینان خلاق خود را تشکیل می‌دهید، به یاد داشته باشید که احاطه‌کردن خودتان با افراد گوناگون نه‌تنها باعث پیشرفت جامعه می‌شود، بلکه ابتکار خودتان را نیز افزایش می‌دهد.

ایستادن روی شانه‌های دیگران و دیدن و مهارت پیدا کردن در الگوهایی که پیش‌کسوتان خلاق از خود به جا گذاشته‌اند به سورکین و بیشترِ افرادِ خلاق اجازه می‌دهد آثاری استثنایی به وجود بیاورند که آشنایی را با مقدار مناسبی از ابتکار در هم می‌آمیزند.

«هیچ ایدهٔ واقعاً تازه‌ای وجود نداره. اصالت و ابتکار درواقع فقط ترکیب هوشمندانهٔ چیزهایی‌ان که از قبل وجود دارن.»

شاید با خودتان فکر کنید موفقیتِ ناگهانی ناشی از شکستنِ الگوهاست. اما درواقع، «پیروی‌کردن» از الگویی است که آن را با میزانِ مناسبی از نوآوری در هم می‌آمیزید.

«به‌نظرم یکی از مشکلاتی که مردم با قضیهٔ بصیرت دارن اینه که چون فکر می‌کنن این فرایند جادوییه، نباید برای داشتن بینش تلاشی بکنن؛ اما کاری که باید انجام بدین ایجادکردن سطحی از دانشه. نمی‌تونین درمورد چیزهایی که هیچی ازشون نمی‌دونین بینش و بصیرت خاصی داشته باشین.»

نتیجهٔ علاقهٔ انسان به آشنایی و نوآوریْ منحنی‌ای زنگ‌مانند میان ترجیح و آشنایی است. ما با هر بار رویارویی با آهنگ، بیشتر از آن خوشمان می‌آید، تا اینکه بالاخره به نقطه‌ای می‌رسد که این رویارویی بیش‌از حد می‌شود. از این نقطه به‌بعد، هر بار گوش‌دادن به آن باعث می‌شود علاقهٔ ما به آن کمتروکمتر شود. من به این منحنیِ زنگ‌شکل «منحنی خلاقیت» می‌گویم.