بریده‌هایی از کتاب هوش اجتماعی؛ علم جدید

در حقیقت، مدار هر وظیفه خاص مغزی در نقطهٔ مشخصی از مغز قرار ندارد بلکه در سراسر مغز گسترده شده است؛ و هرچه‌قدر این وظیفه پیچیده‌تر باشد، مدار آن در مغز گسترش وسیع‌تری دارد. مناطق موجود در مغز به طور کاملاً پیچیده‌ای با یکدیگر در ارتباط هستند، و عباراتی مثل « مغز اجتماعی » جنبهٔ فرضی دارند و فقط به منظور ساده‌تر شدن بحث انتخاب شده‌اند.

علم جدید هوش اجتماعی، ابزارهایی را در اختیار ما قرار می‌دهد که به کمک آنها می‌توانیم مرز میان « ما » و « آنها » را گام به گام از میان برداریم. برای نمونه، لزومی ندارد که تقسیم‌بندی‌هایی را بپذیریم که بذر نفرت و دشمنی می‌پراکند، بلکه در عوض می‌توانیم حس همدردی را در خود تقویت کنیم تا به مدد آن بتوانیم به رغم اختلاف نظرهایی که با هم داریم یکدیگر را درک کنیم و با ایجاد پل‌های ارتباطی موانع را از میان برداریم. مدار مغز اجتماعی، همگی ما را به هستهٔ مشترک انسانی‌مان متصل می‌کند.

نگاه تیزبین اودن، وضعیت اضطراری ناشی از تخلیه مهارنشده نفرت و خشم مردم را به ما گوشزد کرده بود. ولی ما نباید نومید باشیم. این وضعیت اضطراری می‌تواند باعث بیداری جمعی انسان‌ها شود و به ما یادآوری کند که چالش حیاتی قرن حاضر این است که تا حد ممکن سعی کنیم دایره افرادی را که به عنوان « خودی » یا « ما » تلقی می‌کنیم وسیع‌تر کنیم و شمار افرادی را که به عنوان « غیرخودی » یا « آنها » محسوب می‌کنیم تا حد ممکن کاهش دهیم.

مسیر سفید را می‌توان « خیس » از احساسات دید، در حالی که مسیر خاکستری، خشک و سرد و تابع منطق است. مسیر سفید با احساسات خام و مسیر خاکستری با درکی کامل از آنچه در حال وقوع است، سر و کار دارد. مسیر سفید به ما امکان می‌دهد بلافاصله با احساسات دیگری رابطه برقرار کنیم، اما مسیر خاکستری ما را به فکر کردن دربارهٔ احساسی که داریم، وامی‌دارد.

« مسیر خاکستری »، از دستگاه‌های عصبی دیگری می‌گذرد که با روشی کاملاً نظام‌مند، مرحله به مرحله و با تلاشی گسترده کار می‌کنند. ما نسبت به « مسیر خاکستری » آگاه هستیم و به کمک این مسیر می‌توانیم مهار زندگی درونی خود را تا حدودی به دست بگیریم و این کار از دست « مسیر سفید » ساخته نیست. زمانی که به دنبال راهی برای نزدیک شدن به آن چهرهٔ جذاب و یا پیدا کردن جوابی دندان‌شکن برای آن کنایه هستیم، « مسیر خاکستری » را در پیش می‌گیریم.

سرایت احساسات، نمونهٔ کاملی از به اصطلاح عملکرد « مسیر سفید » را در مغز نشان می‌دهد. مسیر سفید مداری است که در پشت ضمیر آگاه ما، به طور خودکار و بی‌هیچ کوششی، با سرعت زیاد عمل می‌کند. به نظر می‌رسد بیشتر اعمال ما بویژه در بخش عاطفی زندگی ـ به وسیلهٔ شبکه‌های عصبی گسترده‌ای هدایت می‌شوند که از طریق مسیر سفید عمل می‌کنند. هنگامی که شیفتهٔ چهره‌ای جذاب می‌شویم و یا معنای گوشه و کنایه‌ای را درمی‌یابیم باید از مسیر سفید قدردانی کنیم.

مغز اجتماعی درواقع مجموعه‌ای از ساز و کارهای عصبی است که روابط ما را با دیگران تنظیم و هماهنگ می‌کند و همچنین افکار و احساسات‌مان را در مورد دیگر افراد و همچنین روابط اجتماعی‌مان شکل می‌دهد. مهم‌ترین خبر این است که مغز اجتماعی تنها سیستم زیست‌شناختی در بدن است که بی‌وقفه ما را با وضعیت درونی فردی که با او هستیم سازگار و هماهنگ می‌کند و همچنین او را از وضعیت درونی ما متأثر می‌سازد.

مدارهای عصبی مورد استفاده در مسیر سفید از آمیگدال و غده‌های خودکار مشابه عبور می‌کند، در حالی که مسیر خاکستری، اطلاعات ورودی را به کورتکس مربوط به قسمت قدامی لوب‌های پیشانی مغز، مرکز عملیاتی مغز، می‌فرستد که توانایی قصد و ارادهٔ ما نیز از همین قسمت سرچشمه می‌گیرد و در نتیجه ما می‌توانیم راجع به آنچه که در حال رخ دادن است، فکر کنیم. سرعت ثبت اطلاعات در این دو مسیر بسیار متفاوت است. مسیر سفید بیش از آن که دقیق باشد، سریع است؛ و مسیر خاکستری در عین حال که کندتر پیش می‌رود می‌تواند ما را به نگرشی بسیار دقیق‌تر نسبت به آن چه در حال روی دادن است، برساند. مسیر سفید سریع و پرگرد و خاک است، مسیر خاکستری کند و متفکرانه.

سرایت احساسات، نمونهٔ کاملی از به اصطلاح عملکرد « مسیر سفید » را در مغز نشان می‌دهد. مسیر سفید مداری است که در پشت ضمیر آگاه ما، به طور خودکار و بی‌هیچ کوششی، با سرعت زیاد عمل می‌کند. به نظر می‌رسد بیشتر اعمال ما بویژه در بخش عاطفی زندگی ـ به وسیلهٔ شبکه‌های عصبی گسترده‌ای هدایت می‌شوند که از طریق مسیر سفید عمل می‌کنند. هنگامی که شیفتهٔ چهره‌ای جذاب می‌شویم و یا معنای گوشه و کنایه‌ای را درمی‌یابیم باید از مسیر سفید قدردانی کنیم.

با آن که هر رابطه به دلیل یا هدف خاصی برقرار می‌شود، هر یک از ما قادریم کاری کنیم که طرف مقابل ما احساسی بهتر، خیلی بهتر و یا بدتر، حتی خیلی بدتر پیدا کند.