بریده‌هایی از کتاب هوش اجتماعی؛ علم جدید

رابطهٔ انسانی رنج‌آور و ناراحت‌کننده، می‌تواند هورمون‌های استرس را تا بدان حد افزایش دهد که موجب تخریب ژن‌های کنترل‌کنندهٔ سلول‌های ضد ویروس گردد.

درصد از کودکان دوسالهٔ امریکایی، حداقل سه ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند ـ در طی این ساعات آنها هیچ تماس و گفتگویی با افرادی که می‌توانند به آنها مهارت‌های رفتاری مناسب را یاد بدهند ندارند. در این سنین، هرچه‌قدر آنها بیشتر تلویزیون تماشا کنند، سرکش و وحشی‌تر می‌شوند و آشفته و غیرقابل کنترل‌تر خواهند بود.

توجه کردن، امکان برقراری رابطهٔ عاطفی را فراهم می‌کند و بدون توجه، همدلی معنا پیدا نمی‌کند.

« انسان نه یک جانور منطقی، بلکه جانوری منطق‌ساز است. »

ارتباط مغزها، خارج از حیطهٔ آگاهی ما و حتی بدون نیاز به هیچ گونه قصد یا توجه صورت می‌پذیرد. البته ما می‌توانیم به شکل ارادی برای نزدیک شدن به دیگران کارهای آنان را تقلید کنیم، اما غالباً چنین کاری نتیجهٔ عکس دارد. اگر هماهنگی به صورت خودجوش پدید بیاید بهترین نتیجه را خواهد داشت. در غیر این صورت، عملی ارادی با انگیزه‌های پنهان نظیر چاپلوسی به حساب می‌آید. رمز سرعت عمل در مسیر سفید، خودکار بودن آن است. برای آن نمونه، آمیگدال می‌تواند نشانه‌های ترس را با نیم‌نگاهی در چهرهٔ دیگری و با سرعت ۳۳ هزارم ثانیه و در برخی افراد ۱۷ هزارم ثانیه (یعنی کم‌تر از ۲ صدم ثانیه) شناسایی کند.

همان گونه که دود سیگار فرد سیگاری به اطرافیانش آسیب می‌رساند، ممکن است شخص عصبانی با بروز نابه‌جای احساساتش، دیگری را قربانی خشم خود سازد.

عضو یک گروه بودن، در موقعیت‌های دشوار زندگی در طبیعت، تا چه اندازه در بقای انسان مؤثر است و از طرف دیگر، اگر انسان می‌خواست به تنهایی برای دستیابی به منابع محدود غذایی با یک گروه رقابت کند، با چه خطراتی روبه‌رو می‌شد.

هر قدر حضور ذهن و توجه ما بیشتر باشد، پی بردن به حالت درونی دیگران، هر قدر هم علائم نامحسوس‌تر و شرایط مبهم‌تری پیش رو داشته باشیم، سریع‌تر امکان‌پذیر می‌گردد. در مقابل، با شدید شدن اضطراب، توانایی همدردی در ما کاهش می‌یابد. به طور خلاصه، غرق شدن در خود به هر شکلی که باشد، همدلی را نابود می‌کند و جایی برای دلسوزی باقی نمی‌گذارد. زمانی که تمام توجه ما وقف خودمان می‌شود، دنیای ما نیز به مشکلات‌مان محدود می‌گردد و گرفتاری‌ها در نظرمان بزرگ جلوه می‌کنند. اما هنگامی که به دیگران توجه می‌کنیم، دنیا برایمان وسعت می‌یابد و مشکلات خودمان به حاشیهٔ ذهن رانده می‌شوند و در نتیجه کوچک‌تر به نظر می‌رسند. به این ترتیب ظرفیت ما برای ارتباط بیشتر یا قوی‌تر و نیز دلجویی از دیگران افزایش پیدا می‌کند.

سلول‌های عصبی « آئینه‌ای » فقط همین کار را می‌کنند: با انعکاس عملی که ما شاهد انجام آن توسط دیگری هستیم، ما را وادار یا متمایل به تقلید از آن عمل می‌کند. این سلول‌های عصبی ارائه‌دهندهٔ ساز و کاری در مغز هستند که در این گفتهٔ قدیمی به خوبی توصیف شده است: « وقتی تو می‌خندی، همهٔ دنیا با تو می‌خندد. » بدون شک بخش عمدهٔ مسیر سفید، در مغز، آکنده از این سلول‌های عصبی است. ما دارای چندین دستگاه از سلول‌های عصبی آئینه‌ای هستیم و همچنان دستگاه‌های تازه‌تری کشف می‌شوند. به نظر می‌رسد تعداد این نوع دستگاه‌های عصبی که هنوز ناشناخته مانده‌اند بسیار زیاد است. این دستگاه‌ها می‌توانند روشن‌کنندهٔ پهنهٔ وسیعی از زندگی بشر، از موضوع سرایت عاطفی و هماهنگی اجتماعی تا چگونگی یادگیری کودکان باشند.

به دلیل آن که در کودکی، احساسات موضوع اصلی ارتباط ما با دیگران با استفاده از الگوهای اولیهٔ گفتگو بوده است، در بزرگسالی نیز احساسات، شالودهٔ ارتباط‌های ما را تشکیل خواهد داد. این گفتمان خاموش مبتنی بر احساسات، سنگ‌بنای تمام ارتباطات ما با دیگران و عامل پنهان همهٔ آنان خواهد بود.