بریده‌هایی از کتاب هوش عاطفی

دو خصوصیت اخلاقی که دوران ما تشنهٔ آنهاست عبارتند از: دلسوزی وخویشتنداری.

توانایی برای کنترل تکانه و میل و هوس، پایه شخصیت و ارادهٔ آدمی را تشکیل می‌دهد.

« امید یعنی اعتقاد به این که علی‌رغم هر نوع شرایطی هم ارادهٔ دستیابی به هدف‌هایم را دارم و هم راه رسیدن به آنها را. »

ریشهٔ نوعدوستی در وحدت و همدلی (یا توانایی درک احساسات و عواطف دیگران)‌ نهفته است.

چه عواملی در کار هستند که افراد با بهرهٔ هوشی بالا، در زندگی به زحمت جلو می‌روند ولی افراد با بهرهٔ هوشی متوسط، به طرز شگفت‌انگیزی خیلی خوب پیشرفت می‌کنند؟ به نظر من علت این تفاوت را باید در توانایی‌هایی جست که « هوش عاطفی »‌ نامیده می‌شوند و شامل خویشتنداری، شور و اشتیاق، استقامت و پشتکار، توانایی برانگیختن و تهییج خود است.

دکتر داماسیو بدین ترتیب اظهار می‌دارد که شعور احساسی درست همانند شعور عقلانی منطق و استدلال دارد.

می‌توانم روزی را پیش‌بینی کنم که آموزش مهارت‌های اساسی بشر (از جمله خودآگاهی، کنترل نفس، همدلی و یگانگی با دیگران، هنر گوش کردن، هنر برطرف کردن مشکلات خود با دیگران، هنر همکاری و تعاون)‌ در مدارس جزو دروس ثابت خواهد بود.

هر کدام از ما دو شعور داریم: ۱. شعوری که متکی بر عقل و اندیشه است و ۲. شعوری که عمدتاً متکی بر احساسات و عواطف است. این دو شعور یا دو شیوهٔ متفاوت و اساسی آگاهی، بر یکدیگر تأثیر متقابل دارند و حیات ذهنی ما را می‌سازند. اولی ‌« شعور عقلانی و منطقی »‌ شیوهٔ درک مسائل از طریق تکیه بر آگاهی، اندیشه، توانایی تعمق و بررسی و واکنشی متقابل است. دومی « شعور احساسی » نوعی سیستم آگاهی‌دهندهٔ قدرتمندی است که گهگاه به نوعی غیرمنطقی عمل می‌کند.

چه خوب یا چه بد، ارزیابی ما از هر رویداد شخصی و واکنش نسبت به آن، نه فقط بر اساس قضاوت عقلانی ما یا سوابق تاریخی زندگی شخصی‌مان، بلکه همچنین به وسیلهٔ گذشتهٔ نیاکان دورمان صورت می‌گیرد. همین امر گاهی اوقات ما را به اعمال فاجعه‌آمیزی سوق می‌دهد

زندگی برای آنهایی که می‌اندیشند کمدی است و برای آنهایی‌که حس می‌کنند تراژدی است. « هوراس والپول »

یکی از دلایل آن که چرا الکتروشوک ‌(درمان با شوک الکتریکی) برای اکثر افسردگی‌های شدید مؤثر است این است که باعث از بین رفتن حافظهٔ کوتاه‌مدت فرد می‌شود و بیمار احساس بهتری می‌کند زیرا نمی‌تواند به خاطر بیاورد که چرا غمگین بوده است

یکی از دلایل آن که چرا الکتروشوک ‌(درمان با شوک الکتریکی) برای اکثر افسردگی‌های شدید مؤثر است این است که باعث از بین رفتن حافظهٔ کوتاه‌مدت فرد می‌شود و بیمار احساس بهتری می‌کند زیرا نمی‌تواند به خاطر بیاورد که چرا غمگین بوده است

سقراط هنگامی که می‌گوید: « خودت را بشناس » به این نکتهٔ کلیدی در هوشیاری عاطفی اشاره دارد که: باید به احساس خود در همان زمان که در حال ابراز آن هستیم آگاهی داشته باشیم.

چه عواملی در کار هستند که افراد با بهرهٔ هوشی بالا، در زندگی به زحمت جلو می‌روند ولی افراد با بهرهٔ هوشی متوسط، به طرز شگفت‌انگیزی خیلی خوب پیشرفت می‌کنند؟ به نظر من علت این تفاوت را باید در توانایی‌هایی جست که « هوش عاطفی »‌ نامیده می‌شوند و شامل خویشتنداری، شور و اشتیاق، استقامت و پشتکار، توانایی برانگیختن و تهییج خود است

با قلب است که می‌توان درست دید، چشم آنچه را که اساسی است نمی‌بیند.

در همان لحظات حیاتی که اگر منتظر نئوکورتکس بمانیم تا به ارزیابی کامل از موقعیت بپردازد همه چیز از دست می‌رود، مسیر کوتاه و اضطراری از چشم یا گوش به تالاموس و از آن جا به آمیگدال مسیری حیاتی است، زیرا در مواقعی که واکنش سریع لازم است در وقت صرفه‌جویی می‌کند

در موقع بروز غم و غصه،‌ وظیفهٔ اصلی بدن کمک به سازگاری با آن ضایعه (مثلاً مرگ یکی از نزدیکان)‌ است. غم و ناراحتی (بویژه افسردگی) انرژی و شور و شوق برای زندگی را کاهش می‌دهد و هر چه عمیق‌تر می‌شود سوخت و ساز بدن کندتر می‌شود. این عقب‌نشینی درون‌گرایانه فرصتی را ایجاد می‌کند تا بتوانیم با غم یا مصیبت وارده و پیامدهای آن کنار بیاییم.

احساس ترس باعث می‌شود خون به طرف عضله‌های استخوانی بزرگ، مثل عضلات پا، برود تا فرار را آسان‌تر کند. به همین خاطر است که به هنگام ترس، رنگ چهره مثل گچ سفید می‌شود زیرا خون به طرف پاها جاری شده است (در این لحظات حس می‌شود خون سرد شده است). در همین موقع بدن برای مدتی کوتاه سرد می‌شود.

وقتی نتوانیم نیاز یا نومیدی دیگران را درک کنیم، بالطبع قادر نخواهیم بود به آنها توجه و از آنها مراقبت کنیم.

شکل‌گیری هوش عاطفی، یعنی توانایی برای مهار کردن تکانه‌های عاطفی و هیجانی خود، شناخت و درک خصوصی‌ترین احساسات افراد دیگر، رفتار آرام و سنجیده داشتن در روابط انسانی با دیگران و خلاصه همان طور که ارسطو گفته است مهارت کمیاب و نادر « بحق عصبانی شدن یعنی در حد و اندازهٔ معقول، در زمان مناسب، با دلایل موجه و به شیوه‌ای مناسب عصبانی شدن» ایفای نقش می‌کند.