بریده‌هایی از کتاب آیا قرن بیست‌ویکم به چین تعلق دارد؟

هنری کیسینجر: برای کسی که در کودکی به آلمانی صحبت کرده است، شش دقیقه شاید برای گفتن یک کلمه هم کافی نباشد. همکارانم دربارهٔ عظمت چین صحبت کردند. من به دست‌آوردهای فوق العادهٔ چین احترام می‌گذارم و هیچ کس دستاوردهای چین را در ۴۰ سالی که من مستقیم آن را زیر نظر گرفته‌ام انکار نمی‌کند؛ در واقع من بر این پیشرفت‌ها صحه می‌گذارم. اما مسئلهٔ پیش روی ما این است که آیا قرن بیست و یکم به چین تعلق خواهد داشت یا خیر؟ من می‌گویم که چین در قرن بیست و یکم درگیر مشکلات بسیار بزرگ درونی‌اش و همسایه‌هایش خواهد بود. به همین دلیل، برایم بسیار دشوار خواهد بود جهانی را تصور کنم که چین بر آن مسلط است.

ما کنار نمی‌ایستیم و اهل مشارکتیم. وقتی متخاصم می‌شویم، وقتی نگران ظهور چین می‌شویم، وقتی نگران افول نسبی ایالات متحد یا غرب می‌شویم، مشکلاتی را برای جهان به وجود می‌آوریم، نیروهای منفی و مشکوک را در چین تحریک می‌کنیم. در این حالت، البته که جهان می‌تواند جهانی بسیار آزاردهنده شود.

تنها یک کشور وجود دارد که بر جهان سلطه دارد: آن هم ایالات متحد است. سرمشق قرار دادن ایالات متحد در سلطه بر جهان، رؤیا و میل چین نیست و این کشور ظرفیت آن را هم ندارد. اصلا در ژن سنت کنفوسیوسی ما نیست.

از لحاظ توانایی جمع‌آوری اطلاعات، حالا به سطحی رسیده‌ایم که ۳۰ یا ۴۰ سال پیش قابل تصور هم نبود. از لحاظ توانایی هماهنگی و در کنار هم قرار دادن آن‌چه می‌دانید، ممکن است دقیقاً به این دلیل که همه چیز در دسترس است و فقط با فشار یک دکمه انجام می‌شود، توانایی آموزش ذهن‌تان برای تفکر بلند کاهش یابد. بنابراین، الان در دوره‌ای کاملاً جدید از تاریخ بشر هستیم.

جان جیجر: ایالات متحد قدرت نرم بسیار زیادی در جهان دارد؛ توانایی‌اش برای قبولاندن نظام ارزشی‌اش به خارج. تأثیر فرهنگی بسیار بالایش در سطح جهان روشن است. به نظر شما چین می‌تواند آمریکا را از این جهات به چالش بکشد؟ هنری کیسینجر: نه، فکر می‌کنم ساختار زبان چینی و حتی ساختار فعلی فناوری چینی، سبقت چین از ایالات متحد در زمینهٔ قدرت نرم را به هدف دور از دسترسی برای چین تبدیل می‌کند. این مسئله یکی از دلایلی است که به خاطرش، این گزاره را نمی‌پذیرم که قرن آینده متعلق به چین خواهد بود. تمام نوآوری‌های قدرت نرم، فیسبوک، گوگل و توئیتر، همگی از ایالات متحد آمده‌اند. از میان ۲۵ دانشگاه برتر جهان، فکر می‌کنم تنها یکی چینی است و اکثریت غالب‌شان آمریکایی هستند. پس از لحاظ پتانسیل خلاقیت، ایالات متحد هنوز سرمایهٔ عظیمی دارد.

اگر صد سال پیش این مناظره را برگزار می‌کردیم و سؤال این بود که آیا قرن بیستم به ایالات متحد تعلق خواهد داشت، چه کسی به آن رأی می‌داد؟ بدون شک برای هر مناظره کنندهٔ بریتانیایی مضحک بود. یک مناظره کنندهٔ بریتانیایی می‌گفت «آن یانکی‌ها با نیروهای نظامی کم‌شمارشان... بله، اقتصاد بزرگی دارند اما به مشکلات اجتماعی‌شان نگاه کنید. کثافت و فقر موجود در شهرهای‌شان را ببینید.» در سال ۱۹۱۱، به سادگی می‌شنیدیم که آمریکا افت خواهد کرد، همان‌طور که در این مناظره شنیدیم که چنین اتفاقی برای چین خواهد افتاد. با این همه، چنین نشد. ابتدا قدرت اقتصادی آمد و بعد قدرت ژئوپلیتیک.

ظهور چین مدل جایگزینی برای نهادهای اجتماعی و اقتصادی به ما می‌دهد؛ مدلی متفاوت از مدل‌های غربی، متفاوت از مدل‌های ایالات متحد. در این مدل –در مقایسه با مدل‌های ایالات متحد و دیگر مدل‌های غربی– کفهٔ ترازو بیشتر به سمت آسایش، رفاه اجتماعی و پایداری اجتماعی سنگینی می‌کند تا به طرف آزادی فردی خالص. وجه سوم اثر گذاری، روابط بین‌الملل است. احیای تمدن‌های بزرگی مثل خاندان تانگ، کانون تازه‌ای به روابط بین‌الملل می‌دهد که در آن‌ها چین به دنبال صلح و همکاری است. این تأثیر را در دو و نیم سال گذشته در بحران مالی دیده‌ایم.

مقصد به کلیدواژهٔ دوم بستگی دارد: احیا. مقصد، احیای آن تمدن بزرگ ۱۵۰۰ سال پیش، خاندان تانگ، است. این احیا انتقامی علیه غرب یا تقلید موفقیت ایالات متحد در تسلط کامل بر جهان نیست. بلکه احیای تمدنی مسالمت‌آمیز، با اعتماد به نفس و روادار مثل خاندان تانگ است. مقصد این تغییر این‌جاست که تقریباً نیمی از راهش را آمده‌ایم.

اصلاح به معنی بهبودبخشی‌های آرام در نهادهای‌مان است، چه اقتصادی و چه سیاسی. گشودگی به معنی یاد گرفتن همهٔ خوبی‌های غرب است. در ابتدا، مردم پیام اصلاح و گشودگی را باور نداشتند، درست همان‌طور که فرید می‌گفت. اما رهبر بزرگ‌مان، دنگ ژیائو پنگ، گفت «مناظره نکنید. فقط انجامش بدهید». فکر می‌کنم دنگ ژیائو پنگ اگر زنده بود از طرفداران مناظره‌های مانک نمی‌بود. احتمالاً طرفدار نایکی می‌بود. فقط انجامش بده. البته، تغییرات سی سال گذشته، قدرت اصلاح و گشودگی را نشان داده است. جوانان ما از پیشرفت‌مان راضی نیستند. آنان، با قدرت اینترنت، تشنهٔ اصلاحات بیشترند، گشودگی بیشتر. این پیام نخست بود؛ انرژی. انرژی هنوز آن‌جاست، در باک.