بریده‌هایی از کتاب هوش هیجانی

آن‌ها دریافتند کودکانی که خشنودی خود را به‌خاطر دریافت جایزه‌های بزرگ‌تر به تأخیر انداختند، یعنی به جای خوردن یک مارشمالو صبر کردند و دو مارشمالو به دست آوردند، در دبیرستان نمره‌های بالاتری گرفته بودند، کمتر به حقوق دیگران تجاوز کرده بودند، کمتر به اضافه وزن دچار شده بودند و توانایی بهتری در مدیریت استرس داشتند. این پژوهش به‌عنوان پژوهشی تحول‌آفرین و شالوده‌شکن در زمینهٔ خشنودی شناخته شد، زیرا پژوهشگران ۴۰ سال پس از انجام آزمایش اول، زندگی کودکان را مورد بررسی قرار دادند و با شواهد کافی نشان دادند کودکانی که به‌خاطر رسیدن به پاداش‌های بیشتر، خشنودی لحظه‌ای خود را به تأخیر انداختند در همهٔ جنبه‌های زندگی خود به موفقیت‌های بیشتری رسیده بودند. این آزمایش بدون هیچ تردیدی اثبات کرد که به تأخیر انداختن خشنودی یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها برای کسب موفقیت در زندگی است.

فکر می‌کنید اگر ما در موقع تصمیم‌گیری، تأثیر تصمیمات خود را برای سه تا پنج سال آینده درنظر می‌گرفتیم، چه تفاوتی در زندگی ما ایجاد می‌شد؟ اگر ما به این تغییر ذهنیت برسیم که می‌توانیم با نگاه به آیندهٔ بهتر در چند سال آینده، خشنودی امروز را به تأخیر بیندازیم آنگاه زندگی‌مان می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

از آنچه دربارهٔ هیجانات خود می‌دانید استفاده کنید هیجانات داده‌ها و اطلاعات مهمی هستند که به شما کمک می‌کنند مسائل را با نگاه روشن‌تر و عینی‌تر ببینید و ارزیابی کنید. هیجانات خود را سرکوب نکنید و نادیده نگیرید، با آنها مبارزه نکنید و در آنها غرق نشوید. در عوض، کتابخانهٔ ارزشمندی از تجربیاتی که درمورد هیجانات خود دارید به وجود آورید و از آن بهره‌برداری کنید. هدف از رسیدن به هشیاری هیجانی این است که توجه خود را معطوف این هیجانات کرده و آنها را برای رسیدن به نتایج دلخواه به کارگیریم.

موفقیت و به تأخیر انداختن خشنودی موفقیت معمولاً حاصل انتخاب بین این دو گزینه است: تحمل رنج و ناراحتی ناشی از نظم و انضباط یا انتخاب لذت و راحتی ناشی از بی‌خیالی و حواس‌پرتی. به تأخیر انداختن خشنودی دقیقاً به معنای انتخاب گزینهٔ اول است. آیا شما ترجیح می‌دهد با دوستان خود به تماشای فیلم در سینما بروید یا اینکه در خانه بنشینید و درس بخوانید تا نمره‌های عالی بگیرید؟

(یادآوری می‌کنم که ما همیشه در پی خشنودی و لذت آنی هستیم)

فرد دارای ضریب هوشی بالا در بهترین حالت، شغلی را پیدا خواهد کرد یا کسب و کاری را آغاز خواهد کرد؛ ولی برای رسیدن به موفقیت به چیزی بیشتر از ضریب هوشی نیاز دارد.

- ما اغلب به جای آنکه فعالانه حرف طرف مقابل را گوش دهیم تا آن را درک کنیم، وقت خود را صرف این می‌کنیم که چگونه به او پاسخ دهیم. هدف شما از شنیدن نباید پاسخ دادن باشد بلکه باید فهمیدن و درک کردن سخنان گوینده باشد.

داشتن نمرات بالا به خودی خود به معنای کسب یک شغل پردرآمد یا کسب‌وکار پرسود نیست.

به جای آنکه در برابر شرایط و اتفاقات، با بی‌فکری و عجله واکنش نشان دهیم، باید درنگ کنیم و قبل از هرگونه پاسخی بیندیشیم. برای آنکه به نتیجهٔ بهتری برسیم یا از بروز اتفاقات ناگوار جلوگیری کنیم، لازم است که با اندیشه و دقت پاسخ دهیم نه اینکه به صورت تکانشی و شتاب‌زده واکنش نشان دهیم.

- با نگاه کردن به نحوهٔ راه رفتن افراد می‌توانید به احساسات آنها پی ببرید. کسی‌که هنگام راه رفتن وقار و متانت کمتری از خود نشان می‌دهد احتمالاً آزرده‌خاطر، مضطرب، درمانده یا افسرده است. کسی‌که با گام‌های آهسته‌تر و با آرامش بیشتری راه می‌رود احساسات مثبتی دارد. دقت کنید که چگونه یک فرد بااعتماد به‌نفس، شاد و هدفمند با چابکی و سبکی راه می‌رود.

پس مسیر خود را عوض کنید و از راه دیگری بروید. به جای آنکه بر کارهایی که نمی‌توانید انجام دهید تمرکز کنید، برکارهایی تمرکز کنید که می‌خواهید و می‌توانید آنها را انجام دهید. با افراد مثبت رفت‌وآمد کنید و خود را به فعالیت‌های مثبت سرگرم سازید تا شما را در راه رسیدن به هدف یاری کنند. وقت خود را صرف مسائل و چیزهای بیهوده نکنید.

یکی از راه‌های رسیدن به هوش اجتماعی این است که یاد بگیرید رفتار قاطعانه از خود نشان دهید بدون آنکه رفتار تهاجمی و پرخاشگرانه داشته باشید. افراد قاطع می‌دانند که نباید همیشه به دنبال جلب رضایت و خشنودی دیگران باشند ولی در عین حال نباید به دیگران پرخاش یا اهانت کنند.

چرایی و دلیل شما (یعنی دلیلی که برای رسیدن به هدف دارید) شما را در مسیر دستیابی به هدف پایدار و استوار نگه می‌دارد. هرگاه هدف روشنی در ذهن خود ترسیم کردید، طرح و برنامه‌ای برای رسیدن به آن تهیه کنید. شناسایی هدف‌ها و داشتن طرح و برنامه برای رسیدن به آنها به شما کمک می‌کند که در برابر وسوسه‌ها مقاومت بهتری از خود نشان دهید.

- چشم‌انداز روشنی برای آیندهٔ خود داشته باشید اگر تصویر روشنی از آینده در ذهن داشته باشید، به تأخیر انداختن خشنودی و کنترل تکانه‌ها یا هیجانات برای شما آسان‌تر خواهد بود. اگر بدانید که در پنج، هشت، ده یا پانزده سال آینده می‌خواهید به چه هدفی برسید، آنگاه در مواجهه با وسوسه‌هایی که شما را از هدف‌هایتان دور می‌کنند عملکرد بهتری خواهید داشت؛ زیرا تصویر روشنی از آینده در ذهن دارید و می‌دانید به کجا می‌خواهید بروید.

فردی که به شما خیلی نزدیک نمی‌شود احتمالاً از لحاظ هیجانی نسبت به شما پذیرش یا گشادگی ندارد. آن فرد تمایل دارد که هیجانات خود را در حالت تدافعی قرار دهد یا با همهٔ وجود خود در فرآیند ارتباط وارد نشود. این افراد از لحاظ هیجانی تدافعی و بسته هستند.

- هر کسی را به شیوهٔ خاصی مورد تعریف و تمجید قرار دهید. وقتی که یاد بگیرید در تعریف و ستایش دیگران نکات خاص و ویژه‌ای را بیان کنید، حس همدردی و هوش اجتماعی-هیجانی شما بالاتر می‌رود.

هیجانات خود را بشناسید و به آنها اجازه دهید که عبور کنند نه اینکه بر شما تأثیر منفی بگذارند.

روی‌هم گذاشتن بازوها و پاها نشانهٔ این است که فرد تحت فشار ناخودآگاه قرار دارد. در این حالت، فرد از لحاظ هیجانی در وضعیت بسته قرار دارد و نسبت به نظرات شما یا شک دارد یا با آنها موافق نیست. این حالت نشان می‌دهد که فرد تمایلی به شنیدن نظرات شما ندارد یا علاقه‌ای به موضوع مورد بحث ندارد. شما باید با تغییر دادن موضوعِ بحث اندکی او را از لحاظ هیجانی باز کنید و سپس دوباره به سر موضوع اصلی برگردید. اگر فرد دست‌ها و پاهایش را آزاد کند به صورت ناخودآگاه پذیرش بیشتری نسبت به دیدگاه‌های شما پیدا خواهد کرد.

قاعدهٔ شمارهٔ یک برای رشد و افزایش هوش هیجانی این است که هیجانات خود را قضاوت و سرکوب نکنید.

مردم به طور طبیعی فکر می‌کردند که افراد دارای بهرهٔ هوشی بالا در کل شانس بیشتری برای کسب موفقیت دارند. پدر و مادرها، معلمان، دوستان و آشنایان همگی همین دیدگاه را داشتند و باهوش بودن را برابر با موفق بودن می‌دانستند. اما ای کاش مسأله به همین سادگی می‌بود!