بریده‌هایی از کتاب تاریکی معلق روز

هر انسان ترکیبِ مسلمی از دیو و فرشته است. اگر سعی کنی دیو درونت را بیرون بیندازی، باید آماده باشی که فرشتهٔ درونت را هم فلج و مسخ ببینی. سخت است باورش اما از نظر من شور و شادمانگی و قدرت‌طلبی را دیو درون سامان می‌دهد. دیو درون را باید به گفت‌وگو کشید؛ نباید طرد و متروک شود. این اوجِ خودآگاهی انسان است. همهٔ ما در طول زندگی، دست‌کم یک‌بار تجربهٔ دیوزدایی داشته‌ایم، همچنان که تجربهٔ استیلایش را، و بعد از هر دو تجربه، یعنی تسلط کامل و بی‌رقیب دیو یا فرشته، احساس خویشتن‌بیزاری به سراغ‌مان آمده است.

تمامِ صبح‌های سال یک‌طرف و صبح‌های آن پنج روزِ که شهریور در تهران به وصالِ مهر می‌رسد، یک‌طرف. این وقتِ سال، رازهای مگوی شهر را نسیمِ با خودش می‌برد به جایی که رازهای تمامِ شهرهای غمگین جهان به هم می‌رسند؛ شوکرانْ‌شهری در دوردست‌های نزدیک. تمامِ رازهای تلخ و مگو، درست در همین موقعِ سال، یا دسته‌جمعی خودکشی می‌کنند، یا با آن نسیم در جهتی بی‌جهت، همدیگر را می‌وزند و می‌روند تا شوکران‌شهر و آن‌جا به شوکران تبدیل می‌شوند و گوشه‌ای آرام می‌مانند تا سقراطی از راه برسد.

فکر می‌کند یک مزیت مهم این‌همه سختگیریِ روزگار این است که این‌قدر مجرای زندگیت را تنگ می‌کند که دیگر مجبور نیستی به‌جز مشکلاتِ خودت به چیزی فکر کنی. به فلسفهٔ زندگی، به قطارِ سؤال‌های بی‌سرانجامِ چیستی و چرایی، به این‌که چه‌طور پنجاه سال زندگی یک انسان، به دهانِ باز و چشمِ بسته، پای تلویزیون و صداهای هرز گذشت، به این‌که اصلاً وجود یا نیستیِ ردیفِ بی‌پایانِ زندگان برای چیست. خدایان برای تمام شدنِ مهلتِ مقرر این‌همه آدمِ درهم‌لولیده، خوب فکری کرده‌اند: آدم وسط کلاف از تخم بیرون می‌آید و تا آخرش با همان کلاف ور می‌رود. اگر این کلاف نبود همه زمان کافی داشتند تا سقراط شوند و شوکرانِ کافی برای این‌همه آفریده نیست.

ایما از وقتی امیر رفته، فهمیده که کم‌کم دارد قدرتِ تشخیصِ دروغ را از دست می‌دهد و تا حدودی هم از این قضیه خوشحال بود، چون فهمیده بود دروغ برای آدم‌ها همان نفسی است که ممدّ حیات است و مفرح ذات. کسی که دروغ را تشخیص می‌دهد فقط عذاب بیش‌تری می‌کشد و درحالی‌که خودش نمی‌تواند دروغ بگوید، باید دروغی را که دیگران مانند قرص مسکن و آرام‌بخش مصرف می‌کنند، به صورت سردرد مهیب تحمل کند.

در تمام روزهایی که چشم‌هایم تاریک بود، فکر می‌کردم که غیر از مواجهه با مرگ، انسان تحت هر شرایطی باورهای مردم برایش مهم‌اند و نمی‌تواند حضور چشم‌های آن‌ها را نادیده بگیرد. شما یک مورد خلافِ این برای من مثال بزنید. فقط کسی که چشم در چشمِ مرگ دوخته، نیازی نمی‌بیند که خوشایند کسی باشد.

مردم همیشه آمادهٔ فراموش کردن زیبایی‌ها هستند. تنها چیزی که ممکن است یادشان نرود زشتی است.

«تفاوت انسان با حیوان، نه‌فقط در ناطق بودن که در دروغ گفتن است. دروغ یعنی آغاز انسان. یعنی گرد کردنِ هر چیز تیزی که به لبهٔ زندگی گیر می‌کند. یعنی اختراع چرخ برای ماشین.

این تازه اول راه است؛ باید تا جایی جلو بروم که زیر پایم سفت باشد و در این حرفه این درجه از اطمینان وقتی حاصل می‌شود که قدرت خالی کردنِ زیر پای بقیه را داشته باشم. این‌جا باید یادت باشد اگر به یک آدمِ خرده‌گیری رو دادی، جرئت می‌کند و خودش را دانای کل جهان می‌داند و اول از همه ترتیب کسانی را می‌دهد که به او این اجازه را داده‌اند.

«فایده نداشت. فایده ندارد. هیچ‌کس نمی‌تواند آزادانه حرف‌هایش را بزند چون آزادانه حرف زدن یعنی گفتنِ حرف‌هایی که مردم دوست ندارند بشنوند. در زندگیم، هر چه آزادانه‌تر دربارهٔ چیزی حرف زدم، مردم بیش‌تر به من حمله‌ور شدند. بیش‌ترِ مردم آزادی و آزادگی را دوست ندارند، چون هنگامی که آزاد باشی مسئولیت انتخاب بر گردنِ خودت است و مردم این را نمی‌پسندند. برای همین از آگاهی حذر می‌کنند. با شعار آزادی حنجره پاره می‌کنند ولی در ذات‌شان از هیچ‌چیز بیش‌تر از آزادی نفرت ندارند.»

می‌دانم هر گوشهٔ دنیا که باشد، اگر سالم‌وسلامت باشد، محال است که بتواند از دنیای رسانه و به‌خصوص مجازی‌اش جدا شود. کسی که آغشتهٔ این فضا شد، بخش‌هایی از خلوت خودش را در آن‌جا می‌گذارد. بعد از مدتی برمی‌گردد و دنبال خودش می‌گردد، به امید این‌که پاسخِ این سؤال مثبت باشد: آیا فقدانِ من برای کسی مهم است؟ این‌که نبودنِ تو در هر جایی، از فضای مجازی بگیر تا حقیقی، برای کسی مهم نیست، بزرگ‌ترین بیماری این روزهای آدمیزاد است. خودش یک‌جور مرگ است و علم پزشکی هنوز تعریف مسخره‌ای برای این نوع مرگ ندارد. وبلاگ‌نویسی تقریباً ورافتاده اما تقریباً تمام وبلاگ‌نویس‌ها برمی‌گردند و در سکوت به دنبالِ خودشان می‌گردند. تصوری شهوتناک آن‌ها را به خانهٔ متروکه می‌کشاند: آیا کسی دلش برای من تنگ می‌شود؟ آیا در غیبتِ من کسی پا به این‌جا گذاشته است؟ آیا کسی کلمه‌های مرا عاشق شده بوده است؟