بریده‌هایی از کتاب اینترنت ما؛ اطلاعات زیاد و فهم کم در عصر کلان‌داده

این پارادوکس دست‌کم تا دورهٔ فیلسوفان پیشاسقراطی در یونان باستان به عقب برمی‌گردد، اما امروزه دوباره در بحث‌های فرهنگی ظاهر شده است. به دنبال رواج این‌گونه بحث‌ها، انجیلی‌هایی هستند که ادعا می‌کنند علم چیزی نیست جز یک دین دیگر. «هرکسی، چه دانشمند و چه غیر آن، باید تمنای دانشش را با اصول موضوعه‌ای اثبات‌نشده آغاز کند، یعنی باورهایی پیشینی که تجربه را بر پایهٔ آن‌ها سروسامان بدهند و سایر حقایق را از آن‌ها استنباط کنند. این سرآغاز، هرچه باشد، تنها با ایمان پذیرفته می‌شود...» این ایدهٔ قدرتمندی است، به این دلیل که از طرفی چندان بیراه نیست و از طرف دیگر، رهایی‌بخش به نظر می‌آید. اگر بخواهیم خردمندانه صحبت کنیم، این ایده زمین‌های بازی نظری را دسته‌بندی می‌کند و نهایتا می‌گوید که اگر همهٔ دلایل بر چیزی دل‌بخواه بنا شده باشد، پس چرا باید بپذیریم که علم بر بنیادی مستحکم‌تر از بقیهٔ دسته‌ها بنا شده است؟ شما می‌توانید با هر آنچه که به شکل ایمانی پذیرفته‌اید همراه شوید.

مثلا فرض کنید شما یک اصل معرفتی به نام P دارید که می‌گوید فلان روش راهِ قابل‌اتکایی برای رسیدن به صدق است. من دربارهٔ این اصل تردید دارم. شما با تمسک به یک اصل دیگر به نام Q از آن دفاع می‌کنید. اگر من در شکاکیتم پافشاری کنم و Q را هم به چالش بکشم، کم‌کم گزینه‌های پیش روی شما آب می‌رود. اگر فرض کنیم که شما موجودی محدود با ذهنی محدود باشید، خیلی زود چنته‌تان از این اصول خالی می‌شود. به نظر می‌رسد که نهایتا یا باید با تمسک به P از Q دفاع کنید (حال‌آنکه هنوز صدق P معلوم نشده است [و به دوْر منجر می‌شود]) یا آنکه بحث را خاتمه دهید و از من بخواهید که پی کارم بروم. در هر دو صورت، شما به چالش من پاسخ نداده‌اید و ایمان شما به اصولتان، و درنتیجه همان روش‌هایی که با آن می‌خواهید به حقایق پیش‌پاافتاده یا والا دست پیدا کنید، کورکورانه به نظر می‌آید.

حالا ببینید همینگوی خودش چطور فرایند راستی‌آزمایی راستی‌آزمایان را سروشکل داده است. او فرض گرفته که حقیقتی مخفی و پنهان در کار است: بعضی گروه‌ها (در اینجا: راستی‌آزمایان) مایل‌اند که حقایق مرارت‌بار را از گفت‌وگوهای متعارف دور نگه دارند. فارغ از صحت‌وسقم ادعای همینگوی، نکتهٔ ماجرا این است که در اینجا جنگ حقیقت آن‌چنان بالا گرفته است که خودِ ایدهٔ «راستی‌آزمایی» هم مشکوک به نظر می‌رسد. وقتی منازعات به چنین نقطه‌ای برسد، دیگر حل آن دشوار خواهد بود. دیگر همان اصول اولیه است که محل نزاع و اختلاف قرار گرفته است، البته نه اصول اخلاقی بل اصول «معرفتی». زیرا اصول «معرفتی» هستند که مشخص می‌کنند باور پیدا کردن به کدام گزاره عقلانی است و بهترین منابع توجیه و دانش کدام‌اند. اختلاف نظر دربارهٔ چنین اصولی یکی از دغدغه‌های بسیار قدیمی فلسفه را زنده می‌کند. مفاد این دغدغه از این قرار است که همهٔ دلایل نهایتا بر روی چیزی دل‌بخواه بنا شده‌اند.

مارک همینگوِی در یادداشتی با عنوان «دروغ‌ها، دروغ‌های لعنتی و راستی‌آزمایی: تلاش‌های متأخر رسانه‌های لیبرال برای کنترل گفتمان»، خودِ راستی‌آزماها را متهم کرده است که سوگیری‌های چپ دارند. او به شواهدی استناد می‌کند که طی آن‌ها، خودِ راستی‌آزماها به سبب سوگیری‌های سیاسی‌شان دچار اشتباه شده‌اند. طبق نظر همینگوی، «آنچه اینجا جریان دارد به حد کافی واضح است. با رشد شبکه‌های خبری کابلی و اینترنت، دیگر مؤسسات رسانه‌ای سنتی نمی‌توانند کنترل رتوریک‌های سیاسی و روایت‌هایی را که مخاطبان عام را درگیر می‌کند، به دست بگیرند. در چنین وضعیتی، عملیات‌های راستی‌آزمایانه بیش از آنکه ادعاها و راستی‌آزمایی آن‌ها را بررسی کنند، قیم‌مآبانه وارد عمل می‌شوند تا حقایق مرارت‌بار را از گفت‌وگوهای متعارف دور نگه دارند.»

مارک همینگوِی در یادداشتی با عنوان «دروغ‌ها، دروغ‌های لعنتی و راستی‌آزمایی: تلاش‌های متأخر رسانه‌های لیبرال برای کنترل گفتمان»، خودِ راستی‌آزماها را متهم کرده است که سوگیری‌های چپ دارند. او به شواهدی استناد می‌کند که طی آن‌ها، خودِ راستی‌آزماها به سبب سوگیری‌های سیاسی‌شان دچار اشتباه شده‌اند. طبق نظر همینگوی، «آنچه اینجا جریان دارد به حد کافی واضح است. با رشد شبکه‌های خبری کابلی و اینترنت، دیگر مؤسسات رسانه‌ای سنتی نمی‌توانند کنترل رتوریک‌های سیاسی و روایت‌هایی را که مخاطبان عام را درگیر می‌کند، به دست بگیرند. در چنین وضعیتی، عملیات‌های راستی‌آزمایانه بیش از آنکه ادعاها و راستی‌آزمایی آن‌ها را بررسی کنند، قیم‌مآبانه وارد عمل می‌شوند تا حقایق مرارت‌بار را از گفت‌وگوهای متعارف دور نگه دارند.»

برتراند راسل در مقاله‌ای که برای سَتردی‌ایونینگ‌پست نوشت، ادعا کرد که به چیزی بیش از دسترسی موسع به دانش نیاز داریم؛ ما به حکمت نیاز داریم که طبق نظر راسل، ترکیبی بود از دانش و اراده و احساس. ایدهٔ راسل سرراست و ساده بود: رشد دانش بدون رشد حکمت خطرناک است.

کتابت سفر در زمان را مقدور می‌کرد، حال‌آنکه اینترنت به ما اجازه می‌دهد طی‌الارض کنیم یا دست‌کم خیلی سریع ورای موانع و محدودیت‌های مکانی با افراد دیگر ارتباط برقرار کنیم.

البته هایت جانب احتیاط را رعایت کرده و مدعی است که عقل نقش مختصری در داوری‌های اخلاقی و سیاسی ایفا می‌کند.

اگر به سراغ سرچشمهٔ اشیای فی‌نفسه برویم و به این منظور به جای بهره بردن از اندیشهٔ انسان‌های دیگر، از اندیشهٔ خودمان استفاده کنیم، شاید در کشف دانش عقلانی و اندیشمندانه پیشرفت‌های بیشتری کنیم

کتابت سفر در زمان را مقدور می‌کرد، حال‌آنکه اینترنت به ما اجازه می‌دهد طی‌الارض کنیم