بریده‌هایی از کتاب در روزگار آلودگی

وقتی روزنامه‌های محلی ایتالیا تصمیم گرفتند دیگر تعداد مبتلایان را منتشر نکنند، ناراحت شدم. حس می‌کردم به من خیانت شده است. شروع کردم به مراجعه به منابع دیگر. در روزگار آلودگی، اطلاعات شفاف تنها یک حق نیست: اقدامی جدی است برای پیشگیری.

از بیماری نمی‌ترسم. پس از چه می‌ترسم؟ از همهٔ چیزهایی که آلودگی تغییرشان می‌دهد. از اینکه بفهمم این داربستِ تمدن که می‌شناسم کاخی کاغذی باشد. از فنا می‌ترسم اما از خلافش هم بیم دارم: از اینکه ترس بگذرد، بی‌آنکه تغییری برجا بگذارد.

از بیماری نمی‌ترسم. پس از چه می‌ترسم؟ از همهٔ چیزهایی که آلودگی تغییرشان می‌دهد. از اینکه بفهمم این داربستِ تمدن که می‌شناسم کاخی کاغذی باشد. از فنا می‌ترسم اما از خلافش هم بیم دارم: از اینکه ترس بگذرد، بی‌آنکه تغییری برجا بگذارد.

آنچه در حال وقوع است نه مصیبت است و نه پیشامدی اتفاقی. اتفاق تازه‌ای هم نیست: پیش‌ازاین رخ داده و پس‌ازاین هم رخ خواهد داد.

اگر ثبات تاب‌آوردن این زمان ناگزیر را داشته باشیم، سرانجام تا مقدار بحرانی یک پایین می‌لغزد و اپیدمی رو به توقف می‌رود. پایین آوردن دلیل ریاضی ازخودگذشتگی‌های ماست.

تصور کنیم که ما هفت میلیارد و پانصد میلیون توپ بیلیاردیم. در معرض بیماری و خاموش. ناگهان یکی از توپ‌های مبتلا با تمام سرعت به ما می‌خورد. این توپ مبتلا، بیمار صفر است و پیش از آنکه بایستد به دو توپ سابقاً خاموش دیگر می‌خورد. توپ‌ها می‌جهند و به دو توپ دیگر می‌خورند. آن دو توپ به دو توپ دیگر و همین‌طور تا آخر. انتشار این‌چنین آغاز می‌شود، مثل واکنشی زنجیره‌ای. در مرحلهٔ اول انتشار به طریقی رشد می‌کند که ریاضی‌دانان آن را نمایی می‌نامند: هر چه تعداد مبتلایان بیشتر، سرعت انتشار بالاتر.

اپیدمی‌ها، پیش از آنکه فوریت پزشکی باشند، فوریت ریاضیات‌اند. چراکه حقیقتاً ریاضیات علم اعداد نیست، علم روابط است: ریاضی پیوندها و تبادلاتِ مجموعه‌های متفاوت را وصف می‌کند و فارغ از اینکه مجموعه‌ها از چه ساخته شده‌اند آن‌ها را به حروف و توابع و بردارها و نقاط و سطوح خلاصه می‌کند. آلودگی، عفونتی است در روابط ما.

آنچه از سر می‌گذرانیم تعلیقی است در روزمرگی، وقفه‌ای در آهنگ زندگی، مثل وقتی‌که هنگام اجرای ترانه‌ای، صدای طبل قطع می‌شود و به‌نظر می‌رسد که موسیقی در سکوت متعاقبش کش می‌آید

اپیدمی‌ها، پیش از آنکه فوریت پزشکی باشند، فوریت ریاضیات‌اند. چراکه حقیقتاً ریاضیات علم اعداد نیست، علم روابط است: ریاضی پیوندها و تبادلاتِ مجموعه‌های متفاوت را وصف می‌کند و فارغ از اینکه مجموعه‌ها از چه ساخته شده‌اند آن‌ها را به حروف و توابع و بردارها و نقاط و سطوح خلاصه می‌کند. آلودگی، عفونتی است در روابط ما.

امروز اپیدمی کووید-۱۹ شرایط اضطراریِ خطیری در حوزهٔ سلامت به وجود آورده است. نه اولین‌بار است، نه آخرین و نه حتی شاید وحشتناک‌ترین. حتی ممکن است سرانجام بیش از باقی ویروس‌ها قربانی نگیرد، اما در این سه ماهی که ظهور کرده رکورد زده است: ویروس سارس-کوو-۲ نخستین ویروسی است که این‌چنین با سرعت در مقیاس جهانی شیوع پیدا می‌کند. بسیاری از ویروس‌های مشابه دیگر، مانند سارس-کوو، نوع پیشین همین ویروس، به‌سرعت مغلوب شدند و ویروس‌های دیگری همچون ویروس اچ‌آی‌وی نیز سال‌هاست که در سایه مانده‌اند. سارس-کوو-۲ بی‌پرواترین بود. تهورش چیزی را بر ما آشکار کرد که پیش‌ازاین می‌دانستیم اما از سنجشش عاجز بودیم: کثرت لایه‌ها و درجاتی که ما را به هم مرتبط می‌کند و پیچیدگی جهانی که در آن زندگی می‌کنیم، نه‌فقط از منظر ابعاد اجتماعی و سیاسی و اقتصادی، بلکه از منظر پیچیدگی ساختارهای درونی و روانی.