بریده‌هایی از کتاب دعا

هرکدام در جای خودشان قرار می‌گیرند. دعای مستجاب این‌گونه است. (۱۹) عبودیت، خشوع و خاکساری و تضرُّ ع روح عبادت * در روایت وارد شده‌است که «أَلدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَهًْ»؛ مغز عبادت، یا به تعبیر رایج ماها، روح عبادت، دعاست. دعا یعنی چه؟ یعنی با خدای متعال سخن گفتن؛ در واقع خدا را نزدیک خود احساس کردن و حرف دل را با او در میان گذاشتن. (۲۰) بهترین عبادت ‌ * در حدیثی آمده‌است: «أَفْضَلُ الْعِبَادَهًْ الدُّعَاء»( ۲۱) * «أَلدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَهًْ»؛ مغز هر عبادتی، دعاست. عبادات برای همین است که بتواند انسان را در مقابل خدای متعال خاشع و دلش را نیز مطیع و

وقتی دیدید طلب، با همهٔ وجود از سرتاپای شما جاری شد، بدانید این همان پاسخ الهی است؛ این همان جواب خداست و جواب بعدی هم اجابت است.

اگر می‌خواهید در مقابل دشمن، استوار باشید، باید باب دعا را به روی خودتان باز کنید. اگر می‌خواهید از کسی و چیزی نترسید، باید رابطهٔ خود را با خدا قوی کنید. اگر می‌خواهید در مقابل جلوه‌های مادّی تکان نخورید و نلغزید، باید خود را با دعا و تضرّع بیمه کنید. این، دعاست.

هم بلایی که به سوی شما آمده‌است با دعا دفع می‌شود و هم بلایی که نیامده‌است. یعنی اگر دعا نکنید، آن بلا متوجّه شما خواهد شد. (۲۱۵)

این دعاها را در اختیار ما گذاشته‌اند. کیفیت حرف زدن و مناجات کردن با خدا را به ما یاد داده‌اند. معین کرده‌اند که چه حرفهایی را می‌شود با خدا زد. بعضی از این جملاتِ ادعیهٔ مأثوره از أئمّه (ع) هست که اگر این‌ها نبود، آدم نمی‌توانست خودش تشخیص بدهد که می‌شود با خدا با این زبان حرف زد و این‌طور از خدا خواست و التماس کرد.

قرآن به پیغمبر ما دستور داد که «إِذا جاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ» وقتی یاری خدا رسید و پیروزی نصیب شد «وَ رَأَیتَ النَّاسَ یدْخُلُونَ فِی دِینِ اللَّهِ أَفْواجا» و دیدی که مردم دسته‌دسته و فوج‌فوج به اسلام وارد می‌شوند، تازه «فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّک وَ اسْتَغْفِرْه» تازه اوّل انابهٔ تو است، اوّل عرض نیاز تو به درگاه قادر متعال است

اجابت و دریافت حاجت؛ اصل نیست؛ مهمّ خودِ دعاست. رشد و ارتقاء حالت تضرّع؛ انکسار؛ ذلّت و در یک کلام، عبودی ت، خیلی مهمّ‌تر از دریافت حاجت ـ حتّی حاجتهای معنوی ـ است. توفیقِ هم‌کلام‌شدن با پروردگار؛ مناجات و صحبت خودمانی با حضرت حق، خیلی با ارزش‌تر از پاداشهای دنیوی و حتّی اخروی است.

شروط مرتبط با اعتقادات و حالات دعا کننده نسبت به خداوند معرفتِ پروردگار و باور به قدرت او * یکی دیگر از شرایط دعای مستجاب این است که انسان دعا را با معرفت انجام دهد؛ یعنی بداند که این دعا و این درخواست از کسی است که قدرت دارد همهٔ آنچه را که انسان می‌خواهد، برای او انجام دهد؛ یعنی به اثر دعا باور داشته باشد. به امام صادق (ع) عرض شد که: «نَدْعُو فَلَا یسْتَجَابُ لَنَا»؛ دعا می‌کنیم، اما اثر اجابت را نمی‌بینیم؛ فرمود: «لِأَنَّکمْ تَدْعُونَ مَنْ لَا تَعْرِفُونَهُ»؛ بی‌معرفت دعا می‌کنید. در روایتی دربارهٔ معرفت در دعا نقل شده‌است که: «یعْلَمُونَ أَنِّی أَقْدِرُ عَلَی أَنْ أُعْطِیهُمْ مَا سَأَلُونِی»؛ به قدرت اجابت پروردگار باور داشته باشند. (۱۳۴)

دعا، وسیلهٔ مؤمن و ملجأ مضطر و رابطهٔ انسان ضعیف و جاهل با منبع فیاض علم و قدرت است، و بشر بی‌رابطهٔ روحی با خدا و بدون عرض نیاز به غنی بالذات، در عرصهٔ زندگی سرگشته و درمانده و هدر رفته است؛ «قُلْ ما یعْبَؤُا بِکمْ رَبِّی لَوْ لا دُعاؤُکم»( ۴) تقرُّب و أُنس خدا را نزدیک خود احساس کردن

«لِکلِّ مَسْأَلَهًْ مِنْک سَمْعٌ حَاضِرٌ وَ جَوَابٌ عَتِیدٌ»؛ هر سؤالی از خدا، هر خواسته‌ای از خدا، یک پاسخ قطعی در مقابل دارد.