بریده‌هایی از کتاب مکانیزم‌های دفاع روانی

به رخ‌کشیدن قدرت و استعدادها، معمولاً نشانهٔ ضعف و کمبود است، زیرا کسی که واقعاً نیرومند است، نیاز به نشان دادن قدرت خود ندارد.

خودبزرگ‌بینی‌ها و ادعاها و لاف زدن‌ها، همه نمونه‌هایی از تلاش فرد در مخفی ساختن ضعف‌هایش به شمار می‌آیند.

۱ - لذت بردن از خود: در این مرحله کودک از اعضای بدن خود لذت می‌برد که از بدو تولد تا سن ۲ سالگی ادامه می‌یابد. ۲ - عشق ورزیدن به خود: که سن ۲ تا ۴ سالگی را در بر می‌گیرد. ۳ - عشق به پدر و مادر: که از سن ۴ تا ۷ سالگی است. ۴ - مرحلهٔ نهفته : در این مرحله انگیزه و هدف مشخصی برای محبت وجود ندارد و از سن ۷ تا ۱۲ سالگی است. ۵ - عشق ورزیدن به همجنس یا جنس مخالف: که از ۱۲ تا ۱۶ سالگی به بعد آغاز می‌گردد. با توجه به مراحل فوق مشخص می‌شود کسی که از مرحلهٔ "عشق ورزیدن به خود" نگذشته باشد، شور جنسی او در این مرحله متوقف شده است.

به طور مثال زنی که انگیزهٔ مادری‌اش در دورهٔ کودکی توسط انگیزهٔ قدرت‌طلبی‌اش سرکوب شده است، حتی اگر بعدها بتوان انگیزه را در او ایجاد کرد، مادر شایسته‌ای نخواهد بود.

بسیاری از جنبش‌های سیاسی و اجتماعی نیز حاصل رویاها و خیالپردازی‌های فیلسوفان رنج‌دیده‌اند؛ بنابراین خیالبافی تنها برای تسکین و آرامش فرد نیست بلکه می‌تواند به سازندگی و نبوغ اجتماعی نیز کمک کند.

با آن که «من» شخص نمی‌گذارد که افکار آزاردهنده و ناخوشایند به خودآگاه راه پیدا کند، اما همان‌طور که هر گاز فشرده شده‌ای از اولین شکاف ممکن بیرون می‌جهد، به همان شکل هم افکار سرکوب شده به دنبال مسیری برای راهیابی به دنیای خودآگاه هستند.

بازی و هنر و حتی رویا، پدیده‌هایی هستند که به واسطهٔ آن‌ها تمام تمایلات سرکوب شده، با اشکال متفاوتی جلوه‌گر شده و برآورده می‌گردند.

انسان به ندرت متوجه می‌شود که تمام فعالیت‌های او در جهت هرگونه خدمات، قدرت لازم را از انگیزه‌ها و تمایلات اولیهٔ خود که مقاصد خودخواهانه‌ای را در پی داشته است، به دست می‌آورد. دانشمندی که در حال تحقیق برای حل همهٔ مشکلات و سختی‌های بشر است نمی‌داند که تلاش‌های او، حس کنجکاوی برتری یافتهٔ درونی اوست.

هیچ کس به اندازهٔ افراد خودنما و متظاهر از عقدهٔ حقارت عذاب نمی‌کشد. او که در مقایسه با دیگران خشن‌تر و از احساسات به دور است، از همه احساساتی‌تر است.

وجه اختلاف مکانیزم سرکوبی و منع را این‌گونه می‌توان بیان داشت که درسرکوبی شخص به عمل رخ‌داده آگاهی ندارد، زیرا واپس‌زدن واکنشی است ناخودآگاهانه، اما منع اقدامی است کاملاً ارادی و هوشیارانه. به عنوان مثال زمانی که تصمیم می‌گیریم به جای رفتن به گردش و تفریح به دروس عقب‌افتاده بپردازیم، میل به تفریح و گردش را منع کرده‌ایم، اما آن را سرکوب نساخته‌ایم؛ اما اگر این میل آن‌چنان بازداشته شود که حتی دیگر خود شخص نیز از وجود آن بی‌اطلاع باشد و آن را انکار کند، می‌توان اظهار داشت که این میل را در خود سرکوب کرده است. معمولاً آن‌چه را که شخص سرکوب ساخته و از خودآگاه خود دفع می‌کند، موضوعی آزاردهنده است و واپس زدن آن، به دلیل ایجاد آرامش روحی و روانی انجام می‌گیرد. اما در عمل منع، شخص به منظور پرهیز از سرزنش و تقبیح جامعه و احساس گناه و عذاب وجدان، آگاهانه به مخفی ساختن برخی از اندیشه‌ها و رفتارهای خود می‌پردازد.

درون افکنی زمانی شدت می‌یابد که انسان آن چه را که دوست می‌دارد از دست بدهد. در این مورد فرد، تصور ذهنی آن چه از دست داده را در روح خود جذب کرده و آن را به عنوان جزئی از «من» می‌پذیرد.

در حقیقت در فراسوی شکوفایی هر قهرمان، کمبودها، تحقیرها، محرومیت‌ها و آمال ناکام‌ماندهٔ طرفداران آن‌ها پنهان شده است.

در واقع می‌توان بیان داشت که هیچ عذابی دردناک‌تر از این نیست که عقیده شخصی یک فرد مورد قبول اجتماع نباشد و هیچ تنبیهی سخت‌تر از این نیست که کل اجتماع او را به باد انتقاد بگیرند.

- جبران از طریق همدردی کردن زمانی که یک انسان از کمبود ارزش خویش در عذاب باشد، می‌کوشد تا با کسانی رابطه برقرار سازد که همانند او از همین احساس بی‌ارزش در رنج باشند؛ بنابراین گروه‌هایی تشکیل می‌شوند که در بدبختی و شکست خویش با هم اشتراک‌نظر دارند. هر یک از افراد گروه با تکیه به گروه خود، خود را التیام می‌بخشد و از این راه تا حدودی امنیت را برای خود فراهم می‌آورد. افراد یک گروه با مشاهدهٔ بدبختی یکی از اعضاء، شرایط وخیم زندگی خود را آسان‌تر می‌بینند و با همدردی کردن با وی، خود را تسکین می‌دهند و با دلسوزی به یاری او می‌شتابند.

قهرمان برای انسان محبوبیت دارد، زیرا قادر بوده به تمایلات ناکام ماندهٔ طرفداران خود جامهٔ عمل بپوشاند.

یک هنرمند واقعی پیش از هر چیز قادر است رویاپردازی در بیداری خود را سازماندهی کند و انعکاس این رویا، سرچشمهٔ لذتی برای دیگران گردد.

هنر و تمام آن چه از آن پدید می‌آید حاصل "برتری" ناکامی‌هاست؛ راهی که هنرمندان برای التیام بخشیدن به دردهای جانسوزشان انتخاب می‌کنند. نقاشی، شعر و ادبیات، موسیقی، تئاتر، مجسمه سازی و هنرهایی از این قبیل، هنرهایی هستند که به واسطهٔ آرزوهای سرکوب شدهٔ هنرمندان به وجود آمده‌اند.

خودکشی انگیزه‌های گوناگونی دارد از قبیل جلب توجه، انتقام‌جویی، خودنمایی، دستیابی به شهرت، فشارهای اقتصادی یا اجتماعی و امثال آن؛ اما با وجود عوامل مرتبط در آن، نمی‌توان کیفیت روانی شخصی که مرتکب خودکشی شده است، نادیده گرفت. در واقع آن فرد تحت فشارهای روحی و روانی، برای فرار از تمام این فشارها، از بین راه‌حل‌های مختلف، خودکشی را برمی‌گزیند. در حقیقت خودکشی آخرین راه حل برای کسی است که توانایی مقاومت در برابر استرس‌ها و نگرانی و هیجانات روحی و ناملایمات زندگی را ندارد.

مکانیزم تثبیت همهٔ بخش‌های شخصیت فرد، از همان آغاز طفولیت باید با تغیرات تدریجی سیر تکاملی را طی کند. به روند رشد شخصیت که فرد بالغ را در برخی موارد نابالغ نشان می‌دهد، تثبیت گفته می‌شود. نظریات مختلفی در مورد علت اصلی این پدیده وجود دارد. برحسب یکی از نظریه‌های معتبر، تثبیت به علت تجربه‌ای است که شخص از ارضای شدید تمایلات خود به دست آورده و اینک به راحتی نمی‌تواند از آن بگذرد. ناکامی و سرکوب کردن شور جنسی در طول مراحل تکامل، «تثبیت شور جنسی» گفته می‌شود. به عقیدهٔ روانکاوان این شور جنسی باید در مراحل مختلف زندگی، به ترتیب مدارجی را پشت سر گذارد: ۱ - لذت بردن از خود: در این مرحله کودک از اعضای بدن خود لذت می‌برد که از بدو تولد تا سن ۲ سالگی ادامه می‌یابد.

خودبزرگ‌بینی‌ها و ادعاها و لاف زدن‌ها، همه نمونه‌هایی از تلاش فرد در مخفی ساختن ضعف‌هایش به شمار می‌آیند.