بریده‌هایی از کتاب چرا با آدم عوضی ازدواج می‌کنیم؟

هنر روایی رمان عاشقانه سهواً با یک الگوی اهریمنی، انتظارات فرد از کیفیت یک رابطه را تعیین می‌کند ــ که غالباً زندگی عاشقانهٔ ما، در قیاس با این الگو، عمیقاً و شدیداً ناراضی‌کننده به نظر می‌رسد. ما تا حد زیادی به این علت از هم جدا می‌شویم یا احساس بیچارگی می‌کنیم که آثار ادبی نامناسبی را خوانده‌ایم.

متأسفانه، رمان‌های عاشقانهٔ نامناسب زیادی وجود دارد، یعنی داستان‌هایی که نقشهٔ درستی برای رسیدن به عشق در اختیار ما نمی‌گذارند و ما را برای پرداختن به مشکلات زندگی مشترک آماده نمی‌کنند. در لحظاتی که روابط‌مان دچار پریشانی می‌شود، غالباً اندوه ما به واسطهٔ این احساس پیچیده‌تر می‌شود که همه‌چیز فقط برای ما به طور غیرعادی و لجام‌گسیخته‌ای دشوار شده است. نه تنها رنج می‌کشیم، بلکه تصور می‌کنیم این رنج‌ها در زندگی سایر افرادِ کم‌وبیش سالم و معمولی وجود ندارد.

۳: به عنوان پند و اندرز خیلی چیزهای خوب وجود دارد که شاید خودمان از نزدیک و شخصاً از آنها اطلاع نداشته باشیم، اما از تجربه کردن آنها منتفع می‌شویم؛ قصه‌ها می‌توانند بستر آن را برای‌مان فراهم کنند. قصه‌ها می‌توانند زوجی را به ما نشان دهند که فهمیده‌اند چطور با متانت و شوخی مشکلات‌شان را حل کنند، پدری که می‌تواند در آنِ واحد مقتدر و مهربان باشد، و مادری که تمایل بیهوده‌ای به بی‌نقص بودن دارد. موضوع فقط این نیست که باید بدانیم این آدم‌ها هم وجود دارند. مسأله این است که با وقت گذراندن در کنار آنها، ممکن است از درس‌های زجرآورِ طبیعت بشر اندکی عبرت بگیریم.

۲: به عنوان نقشه‌های پیشرفت قصه‌ها عرضه‌کنندهٔ الگوهایی برای پیشرفت، تصویرهایی از غلبه بر مشکلات و موانع، مطالعات موردی دربارهٔ بالغ شدن، و شیوه‌های کسب معرفت هستند. ما با دقت تمام در مسیرهایی هدایت می‌شویم که برخی افراد، شاید پس از سالیان طولانی و با تحمل مصیبت‌ها، آموخته‌اند که چگونه در این مسیرها با مشکلاتی که از برخی جهات مشکلات خود ما هم هست دست و پنجه نرم کنند.

۱: به صورت قصه‌های هشداردهنده قصه‌های عاشقانه هشدارهای زودهنگامی به ما می‌دهند. خطراتی را به ما گوشزد می‌کنند که در شناخت آنها مهارت نداریم: سرانجام حسادت چیست، بی‌اعتنایی چه بلایی بر سر رابطه می‌آورد، شهوتْ ما را به کجا خواهد برد، و غیره. قصه‌ها پیوند میان خطاهای ظاهراً جزئیِ شخصیت‌های داستان و فاجعه‌های عظیمی که ممکن است به بار بیاورند را نشان می‌دهند، به این امید که با نشان دادن این پرتگاه‌ها تمایل ما به انجام کارهای احمقانه و به بار آوردن فاجعه مهار شود.

رمان‌ها به سه روش اصلی به ما کمک می‌کنند:

بدون کمک داستان‌ها، نیروی همدلی و درک‌مان ضعیف است، از زندگی درونی دیگران جداست، تجارب‌مان محدود است، چون وقتش را نداریم و نمی‌توانیم حتا با بخش اندکی از دنیا شخصاً روبه‌رو شویم. داستان‌ها توانایی‌های ما را گسترش می‌دهند، ما را درون ذهن غریبه‌ها می‌برند، و به ما امکان می‌دهند تجاربی را از سر بگذرانیم که در واقعیت برایمان ترسناک یا متهورانه است؛ قصه‌ها به ما فرصت می‌دهند بیش از یک بار زندگی کنیم.

ظرفیت تحمل تفاوت‌ها نشانهٔ واقعی یک شخص «مناسب» است

در دیدگاه رمانتیک نسبت به ازدواج تأکید می‌شود که آدم «مناسب» کسی است که سلیقه‌اش، علائقش، و دیدگاه‌های کلی‌اش نسبت به زندگی مثل خود ماست. شاید این موضوع در کوتاه‌مدت صدق کند، اما در طولانی‌مدت صحت این امر به شدت رنگ می‌بازد، زیرا ناگزیر اختلافاتی پیدا می‌شود. شخصی که واقعاً برای ما مناسب‌ترین است کسی نیست که هم‌سلیقهٔ ما باشد، بلکه کسی است که بتواند دربارهٔ این اختلاف سلیقه‌ها هوشمندانه و عاقلانه گفتگو کند. به جای تصور موهوم فردی که ما را تکمیل کند، ظرفیت تحمل تفاوت‌ها نشانهٔ واقعی یک شخص «مناسب» است. سازگاری محصول عشق است، نه پیش‌شرط آن.

وقتی آمادهٔ ازدواج هستیم که می‌پذیریم شریک زندگی ما در برخی زمینه‌های بسیار مهم از ما عاقل‌تر، منطقی‌تر، و پخته‌تر است. باید با کمال میل از او یاد بگیریم. باید تحمل این را داشته باشیم که نکاتی را به ما گوشزد کند. و در موارد خاصی او را معلم و خودمان را شاگرد بدانیم. در عین حال، باید آماده باشیم تا در موارد خاصی نقش معلم را برای او ایفا کنیم و، مثل معلم‌های خوب، سر او داد نزنیم، عصبانی نشویم یا انتظار نداشته باشیم که خودش همه‌چیز را بداند. ازدواج را باید فرآیند تعلیم و تربیت دوطرفه دانست.

فرد وقتی آمادهٔ ازدواج است که قادر به انجام دو امر کاملاً دشوار باشد: آماده باشد که باور کند طرف مقابلش واقعاً می‌تواند عشق و روابط جنسی را از هم جدا کند. و در عین حال، آماده باشد تا باور کند شریک زندگی‌اش ناتوانی دیردرمانی در جدا نگه داشتن عشق و روابط جنسی دارد. زوجین باید بتوانند در این دو کار بزرگ مهارت پیدا کنند، زیرا در طول زندگی‌شان ممکن است لازم باشد هر دو قابلیت را از خود نشان دهند. این باید محک مناسبی برای ازدواج کردن باشد، نه تعهد به اینکه فرد هرگز با شخص دیگری رابطهٔ جنسی برقرار نکند.

از سوی دیگر، فرد باید آمادهٔ خیانت باشد. یعنی باید به‌جدیّت تلاش کند بفهمد وقتی شریک زندگی‌اش با شخص دیگری رابطهٔ جنسی دارد چه چیزی در ذهنش می‌گذرد. شاید کسی فکر کند که هیچ گزینهٔ دیگری وجود ندارد به جز اینکه فرد خائن عمداً سعی دارد طرف مقابل را تحقیر کند و تمام عشق‌شان از بین رفته است. درک حقیقتِ محتمل‌تر (که شریک زندگی‌اش فقط می‌خواهد رابطهٔ جنسی بیشتر یا متفاوت‌تری داشته باشد) به اندازهٔ مهارت پیدا کردن در زبان چینی یا نواختن ساز قره‌نی دشوار است و به همان اندازه تمرین می‌خواهد.

اما این یعنی نادیده گرفتنِ عمدیِ اصول تغییرناپذیر طبیعت انسان. هیچ‌کس نمی‌تواند قربانی روابط جنسی نامشروع باشد و احساس نکند که تا عمق وجودش کمبود دارد و تحقیر شده است. این افراد هرگز نمی‌توانند با آن کنار بیایند. البته هیچ معنایی ندارد، ولی موضوع این نیست. خیلی از موضوعات مربوط به ما زیاد بامعنا نیست، ولی باید به آنها احترام گذاشت. فرد خیانتکار باید آماده باشد تا به حسادت و غیرت بیش از حد شریک زندگی‌اش احترام بگذارد و از این موضوع دلخور نشود، و بنابراین در برابر میل به برقراری رابطهٔ جنسی با دیگران مقاومت کند. اگر چنین رابطه‌ای هم ایجاد کرد باید هر گونه اقدام ممکن را صورت دهد تا از افشای آن جلوگیری کند و اگر روزی روزگاری حقیقت برملا شد با صبر و مهربانی بیش از حد واکنش نشان دهد. مهم‌تر از همه هرگز نباید تلاش کند شریک زندگی‌اش را قانع کند که این حسادت و غیرت غیرطبیعی است، ناپسند است، یا از ساخته‌های بورژوازی است.

دیدگاه خام و نابالغ نسبت به خیانت این است که «رابطهٔ جنسی نباید بخشی از عشق باشد. چون زودگذر و بی‌معناست، مثل تنیس بازی کردن. دو نفر آدم نباید سعی کنند مالک بدن یکدیگر باشند. این روابط فقط برای سرگرمی است. پس شریک زندگی آدم نباید به این مسائل خیلی اهمیت بدهد.»

بنابراین هر دو طرف باید کاملاً ملتفت باشند که ازدواج صرفاً به معنای «رابطهٔ جنسی» نیست. و باید از همان ابتدا برای چالش‌انگیزترین موضوعی که ـ به لحاظ آماری ـ برایشان رخ می‌دهد برنامه‌ریزی کنند: این که یکی از طرفین سر و گوشش بجنبد. کسی کاملاً آمادهٔ ازدواج است که بتواند وقتی به او خیانت می‌شود یا خودش خیانت می‌کند رفتار سنجیده و معقولانه‌ای داشته باشد.

در دیدگاه رمانتیک انتظار می‌رود عشق و روابط جنسی هم‌راستا باشند. اما در واقعیت، بیش از چند ماه، یا در بهترین حالت، یک تا دو سال، اینطور نمی‌ماند. این تقصیر کسی نیست. زیرا ازدواج در برگیرندهٔ وظایف و نگرانی‌های اساسی دیگری هم هست (مثل هم‌صحبتی، سرپرستی، پرورش نسل بعدی)، و روابط جنسی در این میانه فدا می‌شود. وقتی آمادهٔ ازدواج هستیم که اهمیت و اضطرار روابط جنسی تا حد زیادی برایمان کم شود و، در عوض، به امور متعالی بپردازیم.

وقتی درک کنیم روابط جنسی و عشق، در عین حال، هم به یکدیگر متعلق هستند هم نیستند

آنچه واقعاً «رمانتیک» است و «منجر به عشق و حفظ آن» می‌شود همین کارهاست. این کارها را باید سنگ بنای یک ازدواج موفق دانست و همهٔ افتخاری که سایر فعالیت‌ها، مثل کوهنوردی یا مسابقات اتومبیل‌رانی، در جامعه دارند باید نصیب این قبیل از امور شود.

آدم رمانتیک به طور غیرارادی نگاهی احساسی به ازدواج دارد. اما آنچه عملاً زوجین در طول زندگی خود به آن می‌رسند بیشتر شبیه سازوکار یک کسب‌وکار کوچک است. باید سیاههٔ وظایف بنویسند، نظافت کنند، رانندگی کنند، آشپزی کنند، وسایل را تعمیر کنند یا دور بیندازند، استخدام کنند، اخراج کنند، اختلافات را برطرف کنند، و بودجه‌بندی کنند.

در دوران بزرگسالی، وقتی نخستین بار می‌گوییم در جستجوی عشق هستیم، در وهلهٔ اول منظورمان این است که می‌خواهیم کسی عاشق‌مان شود، همانطور که روزی والدین‌مان عاشق ما بودند. می‌خواهیم در بزرگسالی همان ناز کشیدن‌ها و تیمار کردن‌ها را بازآفرینی کنیم. در گوشهٔ پنهان ذهن‌مان کسی را تصور می‌کنیم که نیازهای ما را درک می‌کند، هر چه می‌خواهیم برایمان می‌آورد، صبر و دلسوزی بی‌اندازه‌ای نسبت به ما دارد، ایثارگرانه و فداکارانه عمل می‌کند، و اوضاع زندگی‌مان را بهتر می‌کند.