بریده‌هایی از کتاب چرا با آدم عوضی ازدواج می‌کنیم؟

ما اشتباهاً «عشق» را یک مفهوم واحد می‌دانیم، در صورتی که دو معنای کاملاً متفاوتی را که پشت این کلمه قرار گرفته است درک نمی‌کنیم: مهرورزی و مهرطلبی. باید وقتی ازدواج کنیم که آمادهٔ مهرورزی هستیم و از دلبستگی غیرطبیعی و ناپختهٔ خود به مهرطلبی آگاهیم.

آدم بالغ کسی است که خودش به حماقت خودش کاملاً واقف باشد. یکی همیشهٔ خدا عنان از کف می‌دهد؛ یکی دیگر نتوانسته با گذشته‌اش کنار بیاید؛ یکی احساساتش را با بی‌مهری بیان می‌کند؛ آن یکی همیشه مضطرب است؛ و دیگری، اگر بخواهیم با ملایمت بگوییم، ابله است. اگر مرتباً و عمیقاً از خودمان خجالت نمی‌کشیم، به خاطر این است که هنوز خودمان را خوب نشناخته‌ایم.

نباید معشوق‌مان را سرزنش کنیم که چرا نتوانسته به وظیفه‌اش عمل کند و ذهن ما را بخواند. او نالایق و بی‌عرضه نیست. فقط نتوانسته بفهمد ما که هستیم و چه می‌خواهیم، که کاملاً هم عادی است. هیچ‌کس طرف مقابلش را کاملاً درک نمی‌کند و بنابراین نمی‌تواند کاملاً با او همدردی کند.

وقتی عشق را تجربه می‌کنیم که شخصی عمیقاً درک‌مان می‌کند و به طور غیرعادی از ما حمایت می‌کند: تنهایی‌تان را درک می‌کند؛ لازم نیست توضیح دهید که چرا از یک لطیفهٔ خاص خوش‌تان می‌آید؛ از آدم‌های یکسانی متنفرید؛ او هم می‌خواهد سناریوی جنسی خاصی را پیاده کند. اینها ادامه نخواهد یافت. یکی دیگر از عهدهایتان باید این باشد: «هر چقدر هم که طرف مقابل ظاهراً مرا درک کند، همیشه بخش‌های وسیعی از روان من برای او و هر کس دیگری غیرقابل‌درک خواهد بود.»

بهتر است قبل از ازدواج چند رابطه داشته باشیم، نه بدین منظور که «وصلهٔ تن‌مان» را پیدا کنیم، برای اینکه فرصت کافی داشته باشیم خودمان شخصاً در موقعیت‌های مختلف این حقیقت را کشف کنیم که همه (حتا کسی که اوایلش خیلی فوق‌العاده به نظر می‌رسد) از دور دل می‌برند و از نزدیک زهره.

نه تنها باید قبول کنیم کسی که با او ازدواج می‌کنیم با معیارهای ایده‌آل ما فاصلهٔ زیادی دارد، بلکه باید جزئیات ضعف‌ها و کاستی‌های او را هم بشناسیم: که چطور چندش‌آور، بدقلق، و گاهی غیرمنطقی می‌شود، یا غالباً نمی‌تواند با ما همدردی کند یا درک‌مان کند. باید عهد و پیمان خود را بازنویسی کنیم تا این جملهٔ مختصر را هم در بر بگیرد: «قبول می‌کنم که با این فرد ازدواج کنم، حتا با اینکه ممکن است به طور منظم من را به سر حد جنون برساند.» اما این نقص‌ها را هرگز نباید صرفاً به عنوان عیب شخصی او تفسیر کرد. خودمان هم بهتر از او نیستیم. گل بی‌خار وجود ندارد. آدمیزاد جایزالخطاست. با هر کس که حشر و نشر داشته باشیم اساساً و به طور جدی نقص‌هایی خواهد داشت. این پنبه را از گوش‌تان بیرون بیاورید و فکرش را هم نکنید که در این دنیا یک موجود ایده‌آل برای شما پیدا شود. اگر خیلی هنر کنیم ازدواج‌مان «بدک» نخواهد بود.

سابقاً وقتی کسی به موقعیت مالی و اجتماعی خاصی می‌رسید ازدواج می‌کرد: وقتی خودش صاحب خانه می‌شد، چند دیپلم و گواهینامه به دیوار آویزان می‌کرد، یا چند گاو و یک قطعه زمین به نامش می‌شد. اما وقتی به خاطر نفوذ ایدئولوژی رمانتیک، کم‌کم این امر بیش از حد مادی و حسابگرانه به نظر رسید، مردم دیگر روی احساسات تمرکز کردند. دیگر برایشان مهم بود که احساس‌شان چه باشد. این نشانهٔ واقعی یک رابطهٔ خوب بود. و این احساسات درست شامل این حس هم می‌شد که طرف مقابل «همان است که منتظرش بودم»، که یکدیگر را کاملاً درک می‌کنید، و هر دوی شما هرگز میل نخواهید داشت با شخص دیگری همبستر شوید. این عقاید، هر چند تأثرانگیز، ثابت شده که تقریباً نسخهٔ حتمیِ از هم پاشیدن ازدواج‌هاست و باعث ویرانی زندگی احساسی میلیون‌ها زوج شده، که اگر تحت تأثیر این عقاید قرار نمی‌گرفتند، با احتیاط و سنجیده اقدام می‌کردند.

ازدواج نمی‌تواند این کار را بکند و نخواهد کرد: در ازدواج هم همان‌قدر شک، امید، ترس، طرد شدن، و خیانت هست که در خارج از ازدواج پیدا می‌شود. ازدواج فقط از دید مجردها ممکن است آرام، بدون حادثه، و به طور رشک‌برانگیزی کسل‌کننده باشد. آماده کردن ما برای ازدواج، در حالت مطلوب، یک وظیفهٔ آموزشی و پرورشی است که به عهدهٔ فرهنگ، در معنای کلی آن، است. ما دیگر به ازدواج‌های دودمانی اعتقاد نداریم. اشکالات و کاستی‌های ازدواج‌های رمانتیک را به‌تدریج می‌بینیم. اکنون وقت ازدواج‌های روانشناسانه است.

عجیب نیست اگر روزی صبرمان به سرآید. یکی از دلایلی که احساس می‌کنیم باید ازدواج کنیم این است که مانع تسلط بی‌امان عشق بر روح و روان‌مان شویم. نمایش‌های عاشقانه و هیجان‌هایی که به هیچ‌جا نمی‌رسند امان ما را می‌بُرند. برای چالش‌های دیگر بی‌قراریم. امیدواریم که ازدواج بتواند قاطعانه به تسلط دردناک عشق بر زندگی‌مان خاتمه دهد.

امپرسیونیسم به این موضوع علاقه‌مند است که چیزهایی که بیش از همه به آنها علاقه داریم تغییر می‌کنند، فقط مدت بسیار کوتاهی در دسترس ما هستند و سپس ناپدید می‌شوند. امپرسیونیسم آن نوع خوشبختی را می‌ستاید که چند دقیقه طول می‌کشد، نه سالیان سال.

در حقیقت، ازدواج قطعاً رابطه را به سطح بسیار متفاوت دیگری می‌برد: به یک خانه در شهرک‌های اطراف شهر، رفت و آمدهای طولانی به محل کار، و دو بچهٔ کوچک. تنها عنصر مشترکْ دو طرفِ رابطه هستند. این عنصر مشترک گزینهٔ مطمئنی برای تکیه کردن نیست.

شوربختانه، هیچ ارتباط سببی یا ضروری‌ای بین ازدواج و این نوع احساس وجود ندارد. این احساس را ونیز ایجاد کرده، آن موقع از روز، لحظهٔ فراغت و آرامش، هیجانِ حین شام، دو ماه آشنایی با یک نفر... که «ازدواج» هیچ یک از آنها را افزایش نمی‌دهد یا تضمین نمی‌کند. ازدواج اصلاً این لحظه را ماندگار نمی‌کند. این لحظه به خاطر آن پدید آمده که شما شناخت اندکی از هم داشتید، در تعطیلات بودید، در یک هتل زیبا نزدیک آبراه بزرگ اقامت داشتید، که بعد از ظهر زیبایی را در موزهٔ گوگنهایم گذراندید، که تازه یک دسر شکلاتی خوردید... ازدواج اصلاً قدرت آن را ندارد که یک رابطه را در چنین مرحلهٔ زیبایی نگه دارد. آن عناصر خوشبختی‌ای که ما را به سوی ازدواج سوق می‌دهد تحت فرمان ازدواج نیستند.

تصور می‌کنیم که با ازدواج دوامِ خوشبختی‌ای که هم‌اکنون در رابطهٔ خود با دیگری از آن برخورداریم تضمین می‌شود. ازدواج آنچه را که زودگذر به نظر می‌رسد ماندگار خواهد کرد. به ما کمک می‌کند لذت‌مان را حفظ کنیم

نوبت نوع سوم ازدواج رسیده است: ازدواج روانشناسانه، که فرد نه به دلایل کاربردی (زمین، پول، و غیره) ازدواج می‌کند، و نه به دلایل شهودی (احساسات قوی)، بلکه وقتی ازدواج می‌کند که آرزوهایش به‌درستی در معرض آزمایش قرار گرفته باشند، و به طرز غیرافراطی، پس از ماه‌ها، در پرتو پیچیدگی‌های هراس‌انگیز روح و روانش درک شوند.

ازدواج سنتیِ منطقی آنقدر متکلفانه و محتاطانه بود که یکی از ویژگی‌های ازدواج احساسی این فرض است که فرد نباید زیاد دربارهٔ این فکر کند که چرا دارد ازدواج می‌کند. تجزیه و تحلیل این تصمیمْ «غیررمانتیک» به نظر می‌رسد. نوشتن جدول «مزایا و معایب» مسخره و بی‌روح به نظر می‌آید. رمانتیک‌ترین کاری که آدم می‌تواند انجام دهد این است که سریع و ناگهانی خواستگاری کند ــ شاید فقط بعد از دو سه هفته، با نهایت شور و شوق، بدون هیچ فرصتی برای «استدلال‌آوری‌های» وحشتناک که پیش‌تر به مدت هزاران سال بدبختی مردم را تضمین کرده بود. این بی‌احتیاطی در عمل نشانهٔ این است که ازدواج می‌تواند موفق باشد، دقیقاً بدین علت که آن نوع «احتیاطِ» سنتی خطر بزرگی برای خوشبختی محسوب می‌شد.

آنچه جایگزین ازدواج منطقی شد، ازدواج غریزی بود، یا ازدواج رمانتیک. این ازدواج به فرد تحمیل می‌کرد که احساسش نسبت به طرف مقابل باید تنها راهنمای او برای اقدام کردن باشد. اگر کسی احساس می‌کرد «عاشق است»، برایش کافی بود. دیگر سؤالی پرسیده نمی‌شد. احساسات بر فرد مستولی می‌شد. غریبه‌ها فقط می‌توانستند پیدایش این احساس را تحسین کنند، و طوری به آن احترام بگذارند که گویی فرد یک روح ملکوتی را ملاقات کرده است. والدین ممکن بود بهت‌زده شوند، اما مجبور بودند فرض کنند فقط یک زوج واقعاً قادرند درک کنند چه چیز به صلاح‌شان است.

در گذشته‌های دور، ازدواج یک تجارت منطقی بود، کافی بود قوارهٔ زمین‌تان به زمین آنها بخورد. ازدواج یک رابطهٔ سرد و ظالمانه بود و هیچ ربطی به خوشبخت شدن طرفین نداشت. هنوز که هنوز است دچار این معضل هستیم.

در سایر زمینه‌ها هم کمبود داریم. وقتی معاشرت و همراهی درست و حسابی فقط با تأهل مقدور است، مردم صرفاً بدین علت ازدواج می‌کنند که از شرّ تنها بودن راحت شوند. وقتش است معاشرت و همنشینی را از غل و زنجیرهای موجود برهانیم و اجازه دهیم معاشرت با دیگران و رابطه با دیگری سهل‌الوصول باشد.

اگر کسی تصمیم می‌گرفت ازدواج کند، مطمئن بود که به خاطر جنبه‌های مثبت تأهل این کار را انجام داده، نه به خاطر فرار از جنبه‌های منفی تجرد... وقتی افراد صرفاً به خاطر تمایلات عنان‌گسیختهٔ جنسی ازدواج نکنند، آزادانه‌تر و بهتر می‌توانند تصمیم بگیرند که با چه کسی ازدواج کنند.

روابط اجتماعی کم‌کم پلاسیده می‌شود، زن و شوهرها از این که یک آدم مجرد استقلال داشته باشد و دائماً آنها را این طرف و آن طرف دعوت کند احساس خطر می‌کنند، بعضی‌ها احساس می‌کنند اگر تنهایی سینما بروند مثل جذامی‌ها هستند. برقراری رابطهٔ جنسی هم دشوار می‌شود. با وجود همهٔ ابزارهای جدید و آزادی‌های فرضی امروزی، رابطهٔ جنسی داشتن به طرز دیوانه‌کننده‌ای دشوار می‌شود. و انتظار انجام این کار به طور مرتب با افراد جدید غالباً منجر به تحقیر طاقت‌فرسا می‌شود.