بریده‌هایی از کتاب دید اقتصادی

حالا که به طرز غم‌انگیزی برای همه روشن است ایالات متحده لذت و درد حباب املاک متورم و ترکیده را تجربه کرده است، باید با وسواس به خاطر داشته باشیم که قاطبهٔ اقتصاددان‌ها، مسئولان دولتی و خبرگان مالی فاجعه را نمی‌دیدند حتی وقتی که خیلی نزدیک شده بود. مثل این بود که متخصصان هواشناسی کشور نمی‌توانستند توفان شدیدی را موقعی که درست ۱۰ مایل با ساحل میامی فاصله داشت تشخیص بدهند. آیا دلیل دیگری هم در تأیید بی‌عرضه‌گی محض متفکران گرایش اصلی اقتصاد لازم است؟

تقریباً همه تصور می‌کنند بالا رفتن قیمت‌ها یعنی تورم. پس اگر قیمت‌ها بالا نمی‌روند، حتماً تورمی نیست. اما قیمت‌های رو به بالا فقط نتیجهٔ تورم است! تورم بسط عرضهٔ پول است. هر لغت‌نامهٔ چاپ قبل از ۱۹۹۰ تورم را فقط بسط عرضهٔ پول تعریف کرده است

قبلاً این اتفاق بارها افتاده است: فرانسه در دههٔ ۱۷۹۰، ایالات متحدهٔ جنوب آمریکا در دههٔ ۱۸۶۰، آلمان در دههٔ ۱۹۲۰، مجارستان در دههٔ ۱۹۴۰، آرژانتین و برزیل در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ و حالا زیمباوه. در همهٔ این نمونه‌ها شرایطی که به اَبَرتورم ختم شد و فاجعهٔ اقتصادی پس از آن، به طور چشمگیری مثل هم بود. کشورها بدهی حیرت‌انگیزشان را با نابود کردن واحد پولی‌شان پرداخت کردند. در نتیجهٔ آن، مردمِ خودشان به قعر نکبت کشیده شدند. ایالات متحدهٔ امروزی مسلماً بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین اقتصادی خواهد بود که یک وقتی اَبَرتورم را تجربه خواهد کرد. اما بزرگ بودن آن، به این معنی نیست که اتفاق نمی‌افتد. تا حالا در این مخمصه وضعیت اندوخته‌ای دلار حکم برگ برندهٔ آنها را داشته است.

پادشاه سینوپیا که یک خروار اوراق روی دستش باد کرده بود که به سرعت از ارزش می‌افتاد، فهمید اوضاع از کنترلش خارج شده است. او که می‌دانست اوراق اندوختهٔ ماهیِ جزیره‌اش به زودی تقریباً بی‌ارزش می‌شوند، مردمش را آمادهٔ این موقعیت خطیر کرد. او در یک گردهماییِ مملو از جمعیت به آنها اطمینان خاطر داد که پس از این دوران کوتاهِ سخت، به‌زودی منافع بلندمدت خوابیده است.

بهترین نکتهٔ سرمایه‌داریِ خصوصی این است که آنهایی را که تنها با منافع فردی برانگیخته می‌شوند وادار می‌کند استاندارد زندگی دیگران را بالا ببرند.

کشوری با مازاد تجاری، که بیشتر از چیزی که خرید می‌کند به خارج می‌فروشد، تقاضای جهانی برای واحد پولش ایجاد می‌کند. اگر اجناسش را می‌خواهید، باید واحد پولش را داشته باشید. در نتیجه، موقعیت‌های تجاری مستحکم ارز کشور را تقویت می‌کنند. عکس آن برای کشورهای با موقعیت تجاری ضعیف صدق می‌کند. اگر کسی اجناس شما را نخواهد، هیچ‌کس واقعاً به ارز کشورتان نیاز ندارد.

وقتی که یک پروژهٔ دولتی به افزایش بی‌رویهٔ هزینه‌ها یا ضعف خدمات برمی‌خورد، قواعد بازار آزاد به کمکش نمی‌آید. دولت به سادگی مالیات‌ها را بالا می‌برد تا شکاف را پر کند. با این کار، منابع اجتماعی را هدر می‌دهد و استاندارد زندگی افت می‌کند.

تورم به طور ساده ابزاری است که ثروت را از کسی که در یک واحد پولی پس‌انداز دارد به کسی که در همان واحد پولی بدهی دارد منتقل می‌کند. با اَبَرتورم، ارزش پس‌انداز یکسره محو شده و بارِ بدهی برداشته می‌شود (وضع کسانی که دارایی فیزیکی دارند خوب باقی می‌ماند، چون‌که، برخلاف پس‌انداز در یک واحد پولی، ارزش اسمی دارایی‌ها با زبانه کشیدن تورم بالا می‌رود).

تورم به دولت‌ها امکان می‌دهد از انتخاب گزینه‌های سخت طفره بروند و دزدکی از شرّ بدهی‌هایشان خلاص شوند. دولت‌ها با چاپ پول می‌توانند اسماً تمام بدهی‌شان را پس بدهند، اما این کار را با آب بستن به پول کشورشان می‌کنند.

پولِ کاغذی فقط تا وقتی ارزش دارد که تعداد کافی از مردم توافق کنند آن را در ازای کالا و خدمات قبول کنند. از آنجا که آزادانه می‌تواند تولید شود و بخودی خود ارزش ذاتی ندارد، اگر تعداد کافی از مردم اطمینانشان را به آن از دست بدهند از ارزش می‌افتد.

غیر ممکن است یک کشور با پول بی‌ارزش دوام بیاورد درحالی‌که همسایه‌اش هم‌چنان پول واقعی منتشر می‌کند. طبیعتاً، خارجی‌ها از پذیرفتن پول بی‌ارزش دست می‌کشند و بالاخره در خود کشور بازار سیاه پول واقعی شکل می‌گیرد.

اما به خاطر داشته باشید، صندوق پس‌اندازهای مازاد جلوی اختلال را می‌گیرد و امکان بازسازی فوری سرمایهٔ آسیب‌دیده را فراهم می‌کند.

پس‌انداز فقط وسیله‌ای برای افزایش توانایی مصرف نیست. ضربه‌گیرِ واجبی است که از نظام‌های اقتصادی در برابر حوادث غیرمنتظره محافظت می‌کند.

هر وقت نیروی خارجی، مثل دولت، از پس‌اندازکننده‌ها بخواهد یا آنها را تشویق کند به مواردی وام بدهند که احتمال بازپرداختشان کم است، نرخ زیان ناگزیر بالا می‌رود. این دستکاری‌ها پس‌اندازهای جامعه را هدر می‌دهند.

اما قیمت‌های رو به بالا فقط نتیجهٔ تورم است! تورم بسط عرضهٔ پول است.

هدف اقتصاد این نیست که کار درست کند. هدف صرفاً این است که بهره‌وری حداکثر شود.

این تصور است که برنامه‌ریزانِ دولت خوب و بد جامعه را بهتر از خود پس‌اندازکننده‌ها می‌دانند. اما هیچ گواهی در تایید آن نیست. در واقع، تاریخ پر است از برنامه‌های پرطمطراقی که از آستینِ هستهٔ مشاورانِ دولت سر در آورده ولی به سرانجام نرسیده است. اما اساساً تحمیل لایه دولت بین پس‌اندازکنندگان و وام‌گیرندگان، علت و معلول وام‌دهی را از هم جدا می‌کند و به توزیع ناکارامد پس‌اندازها منجر می‌شود.

بهترین نکتهٔ سرمایه‌داریِ خصوصی این است که آنهایی را که تنها با منافع فردی برانگیخته می‌شوند وادار می‌کند استاندارد زندگی دیگران را بالا ببرند.

ساده‌ترین تعریف اقتصاد عبارتست از تلاش برای حداکثر کردن دسترسی به منابع محدود (که تقریباً همه منابع محدود هستند) به‌طوری‌که بیشترین تقاضای ممکن انسان تأمین شود. ابزارها، سرمایه و نوآوری جواب این معادله هستند. اگر این

اصول پایه‌ای اقتصاد هم با ابعاد اقتصاد عوض نمی‌شوند. فقط سخت‌تر دیده می‌شوند چون لایه‌های زیادی بین پس‌اندازکننده‌ها و وام‌گیرنده‌ها قرار می‌گیرد. اما رابطهٔ مستقیم بین فداکاری، پس‌انداز، اعتبار، سرمایه‌گذاری، مشوق اقتصادی، و پیشرفت اجتماعی و اقتصادی تغییر نمی‌کند.