بریده‌هایی از کتاب زندگی خوب

زندگی خوب با زیستن و تأمل بر زیستن خویش است که به دست می‌آید، با تأمل بر تجربه‌ها و اشتباه‌هاتان، مسرت‌ها و ترس‌هاتان. معنایش آن است که تأملی تا حد ممکن عمیق و دقیق بر آن‌چه عملاً بر شما می‌گذرد بهترین زمینهٔ ممکن را فراهم می‌سازد برای شکل بخشیدن و هدایت کردنِ آن‌چه ممکن است فردا بر شما بگذرد، یا هفتهٔ آینده، یا سال آینده

بسیاری از کتاب‌های خودیاری که در طول سال‌های اخیر منتشر شده‌اند ـ دست‌کم بنا به ادعای نویسندگانشان ــ از دیدگاه‌های تازه در روان‌شناسی بهره برده‌اند. کاری که روان‌شناسان کم‌وبیش انجام می‌دهند این است که گروه‌هایی از افراد را گرد هم می‌آورند ـ که معمولاً دانش‌آموز و دانشجویند، چون این قشر هم در دسترس‌ترند، هم با هزینهٔ کم‌تری می‌توان به کارشان گرفت ــ و از آن‌ها می‌پرسند مثلاً دربارهٔ قاطعیت نشان دادن یا دوست داشته شدن چه حسی دارند. روان‌شناسان سپس پاسخ‌ها را با کمک علم آمار پردازش می‌کنند و میانگین‌ها و معدل‌ها را منتشر می‌کنند. بفرمایید، این هم از دیدگاه‌های تازه! قصد ندارم به دانشجو یا دانش‌آموزی توهین کنم، اما هیچ اعتمادی هم به این رَوند ندارم. مسلماً علم در پی تولید نتایجی مبتنی بر تجربه است و شما هم اگر قرار باشد عمل قلبی در پیش داشته باشید نیازمند همین علم هستید. اما مسائل ظریف‌تر و غیرقالبی‌ترِ مربوط به زندگی بشری چه می‌شود؟ اگر شمای نوعی آن میانگین‌ها و معدل‌ها را در زندگیِ خودتان به کار گیرید، آیا جای تعجب دارد که تنها به منافع و مزایایی در همان حد متوسط و میانگین برسید؟

برای داشتن زندگی خوب، ضروری است که در زندگی‌مان جایی برای معنویت در نظر بگیریم،

از آن‌چه گفته شد چنین برمی‌آید که زندگی خوب، در هر زمانی، تا حد زیادی بسته به کیفیت داستان‌هایی است که پیرامون آن است. جامعه‌ای که افسانه‌ها و روایت‌های غنی دارد جامعه‌ای خواهد بود که در آن شکوفایی انسان‌ها امکان‌پذیر است. جامعه‌ای که روایت‌هایش را سانسور کند نه‌تنها به برهوتی فرهنگی تبدیل خواهد شد، که بیابانی خواهد شد خالی از زندگی انسانی. نکتهٔ کلیدی در این میان وجود تنوع است: تخیل اخلاق‌مدار ما در جنگل انبوه داستان‌ها و حکایت‌ها شکوفاتر از همیشه خواهد شد.

ایلیچ در کتاب مدرسه‌زدایی از جامعه (۱۹۷۱) می‌گوید نظام آموزشی در حال تبدیل شدن به فرایندی صنعتی است و مدرسه‌ها و دانشگاه‌هایش به کارخانه‌هایی می‌مانند که به تولیدِ ـ اگرنه اجزا، که ــ افرادی برای دستگاه‌های اقتصادی جامعه می‌پردازند.

فضیلت یعنی چه؟ سنت‌های مختلف فضیلت‌های مختلفی دارند. چهار فضیلت عمده وجود دارد، فضیلت‌هایی اساسی که زندگی خوب بسته به وجود آن‌هاست. اولین فضیلت سنجیدگی است که درواقع به‌معنای توانایی قضاوتِ درست در لحظه‌به‌لحظه و روزبه‌روزِ زندگی است. این فضیلت نوعی خردمندی عملگرایانه است. دومین فضیلت انصاف است، یعنی تشخیص خوبی‌ها در ارتباط‌هامان با دیگران. سومین فضیلت اعتدال است که با خویشتن‌داری به دست می‌آید و به معنی توانایی کنترل‌شده / خویشتن‌دارانه عمل کردن است و پیش از هر عملی تأمل کردن. و چهارمین فضیلت شکیبایی است، یعنی جسارت و شجاعتِ یافتنِ یک زندگی خوب که اغلب نیازمند پیمودن راهی دشوار است.