بریده‌هایی از کتاب زندگی خوب

زندگی مهم‌تر از موفقیت است

زندگی خوب آن است که کشف و شناسایی شود. زندگی خوب آن نیست که پیشاپیش شناخته شده باشد و قوانینی باشند تا شما را به سمت آن هدایت کنند. زندگی خوب شادی بیش‌تر و درد کم‌تر نیست. زندگی خوب آن است که لحظه به لحظه و ماه به ماه رشد کند.

وقتی از لحنِ پیوسته مثبت و خوش‌بینانهٔ کتاب‌های خودیاری کلافه می‌شوم، متوجه این مسئله می‌شوم که تنها راهی که آن‌ها نشان می‌دهند به‌سمتِ بالاست: اوضاع تنها می‌تواند بهتر شود. ناگزیر حس می‌کنم آن‌چه آن‌ها می‌خواهند با هر ترفندی به من و ما قالب کنند یک زندگی ازپیش‌ساختهٔ سرهم‌بندی‌شدهٔ بی‌روح و بی‌رنگ‌وبوست، نه همهٔ آن خوشی‌ها و ناخوشی‌های رنگارنگی که روزانه در زندگی با آن‌ها روبه‌رو می‌شوم. آن‌چه جای خالی‌اش حس می‌شود چیزی است که شاید بتوان آن را «خِرد» نامید. گمان نمی‌کنم خِرد چیزی باشد که بتوان در آزمایشگاه به آن دست یافت. خِرد از تجربه‌ها و تأملات دقیق و اغلب فوق‌العادهٔ کسانی ناشی می‌شود که در هنر زیستن بهترین بوده‌اند.

«جوک بی‌ادبانه نوعی طغیانِ روان است.» جورج اوروِل

«تا امید هست، زندگی هست.» ضرب‌المثل انگلیسی

همدلانه به کسی نزدیک شدن و با او در مقام کسی که شایستهٔ توجه و مراقبت است برخورد کردن به‌معنای به رسمیت شناختن انسانیت اوست.

شوخ‌طبعی بی‌تردید یکی از ارکان زندگی خوب است، چون از یک سو بسیار خوشایند است و از سوی دیگر روان‌شناسان نواندیش در مواردی با اطمینان ثابت کرده‌اند که کثرت خنده نسبتی مستقیم دارد با کاهش بیماری‌های قلبی یا بیماری‌هایی دیگر از این دست. مردمان خوشحال می‌خندند، و نیز مردمانی که رویکردشان به زندگی سرخوشانه و مهربانانه است. شوخ‌طبعان و بذله‌گویان باشعور و باذکاوت‌اند، و چه خوب. اما مزایای شوخ‌طبعی فراتر از آسودگی مقطعی و سلامت جسمی است. ارزش شوخ‌طبعی، به عنوان فضیلت، والاتر از این‌گونه فواید است. ارزش اصلی شوخ‌طبعی در آن است که محدودیت‌های انسان را در درک و فهم مسائل بر ما آشکار می‌سازد؛ به بیان دیگر، شوخ‌طبعی با فروتنی پیوندی تنگاتنگ دارد. در واقع، یک خندهٔ از ته دل بی‌تردید لذت‌بخش‌ترین و طبیعی‌ترین و غیرمتظاهرانه‌ترین راه به‌کارگیریِ فضیلتی است که، جز از این راه، فضیلتی دیریاب می‌بود: فضیلت فروتنی. این‌گونه خنده بی‌تردید باید نوع اعلای شوخ‌طبعی باشد ـ فارغ از هرگونه تحقیر و توهین، طعنه و تعصب. اما در این عملِ اساساً انسانی، چیزی شگفت‌انگیز وجود دارد و آن این‌که انسان، شوخ‌طبعی و فروتنی با یکدیگر پیوندی عمیق دارند. آرتور شوپنهاور

ویژگی گمراه‌کننده و تناقض‌آمیزِ جهانِ سیستم‌ها و اسلوب‌ها آن است که این جهان مزایای بسیاری در اختیارمان می‌گذارد ـ سلامت و رفاه، تحصیلات و امنیت ــ و در عین حال با ما همچون اشیایی مجرد رفتار می‌کند نه انسان‌هایی واقعی. ما تحت مالکیت سیستم‌ها و اسلوب‌ها هستیم، و در نتیجه در معرض این خطر که آزادی‌مان را برای این‌که خودمان باشیم از دست بدهیم. و حتی بیش‌تر از گزینه‌ها و امکان انتخاب‌هایی که مانعمان هستند، ماهیت سیستم‌محور زندگی معاصر است که از ما انسانیت‌زدایی (dehumanization) کرده است. ما در نحوهٔ پیوند و ارتباط با خودمان و با دیگران تحت محدودیت و فشار هستیم.

«عشق ساعت به ساعت در مهم‌ترین مشغولیت‌ها وقفه می‌اندازد و گاه نیز حتی قوی‌ترین ذهن‌ها را مدت‌زمانی سردرگم می‌سازد.» آرتور شوپنهاور

جامعه‌ای که افسانه‌ها و روایت‌های غنی دارد جامعه‌ای خواهد بود که در آن شکوفایی انسان‌ها امکان‌پذیر است. جامعه‌ای که روایت‌هایش را سانسور کند نه‌تنها به برهوتی فرهنگی تبدیل خواهد شد، که بیابانی خواهد شد خالی از زندگی انسانی.

«(چنین می‌اندیشیدم که) تنها آنانی خوشبخت‌اند که ذهنشان به جای تمرکز صِرف بر خوشبختی شخص خودشان متمرکز است بر خوشبختی دیگران، بر بهروزی نوع بشر.» جان استوارت میل

چه‌گونه است که واقعیتی که در نظر یک شخص عادی جلوه می‌کند می‌تواند در نظر شخصی دیگر فوق‌العاده باشد؟ چرا یک دانهٔ شن به چشم من تنها ذره‌ای سیلیسیُمی است در حالی که در نظر ویلیام بلِیکِ شاعر بازتاب بلورینش تصویری از جهان را در خود دارد؟ به عقیدهٔ جیمز، این تفاوت محصولِ محدودیت‌های فردیِ ماست. مخلوقی که ظرفیت‌های نامحدود برای تجربه کردن دارد سراسر جهان را شگفت‌انگیز می‌یابد، درحالی‌که موجوداتِ تماماً میرا چنین نگاهی را سنگین و طاقت‌فرسا می‌یابند، مانند زل زدن به نور خورشید که کورشان می‌کند. این‌گونه است که ما شگفتی‌هایمان را هم سهمیه‌بندی می‌کنیم، و این روندی ناخودآگاه است ناشی از سرشت و سابقه‌مان. و خطرش آنجاست که خودمان را هم به‌شدت سهمیه‌بندی می‌کنیم شاید از ترس آن‌که تجربهٔ شگفتی‌ها آشفته‌مان سازد. اما، در نتیجهٔ آن، از زندگی چیزی نمی‌ماند مگر مجموعه‌ای از مسئولیت‌ها و ضرورت‌ها. ولی اگر بتوانیم سرخوشیِ یافته در همان یک مایهٔ شگفتی را پرورش دهیم، آن خوشی می‌تواند دیگر بخش‌های زندگی‌مان را هم از خود لبریز سازد و احساسمان را به آن‌ها جلا و تازگی بخشد. مثلاً گاهی که عاشق می‌شویم جهان به تمامی پیش چشممان روشنایی می‌گیرد.

زمانی خواهد آمد که مجموع لذت‌های باقی‌مانده‌ای که زندگی برای عرضه دارد مغلوب مجموع دردها خواهد شد... این اضافه‌وزنِ درد و خوشی که دیر یا زود همه به ناچار دچارش خواهند شد منطقاً، در سنی معین، منجر به خودکشی می‌شود.

«من طرفدار خوک‌ها هستم. نگاه سگ‌ها به ما از پایین به بالاست و نگاه گربه‌ها از بالا به پایین. خوک‌ها اما ما را مثل خودشان می‌بینند.» وینستون چرچیل

هستند بچه‌هایی که در برابر بزرگ‌ترهاشان دست به طغیان می‌زنند شاید چون به جهان‌بینیِ کوته‌بینانهٔ آن‌ها معترض‌اند. آن‌ها طی این طغیان تلاش می‌کنند تا جهان‌بینیِ والدینشان را به کناری نهند، گرچه طغیانشان در اغلب مواقع ـ از آنجا که صرفاً واکنشی به آن جهان‌بینی است ــ کماکان در همان چارچوب باقی می‌مانَد و با آن تعریف می‌شود. این‌گونه است که فرزند یک سیاستمدار آنارشیست می‌شود و فرزند یک کشیش ملحد.

«زیبایی در نظر اول نظیر ندارد؛ اما اگر سه روز در خانه مانده باشد، کیست که باز نظری به آن اندازد؟» جرج برنارد شاو

در سنت مسیحیت، هفت نقطه‌ضعف اصلیِ بشر فهرست شده است: غرور: این خیال باطل که «می‌توانم خودم، بدون کمک دیگران، زندگی خوب را پیدا کنم». حسد: میل به نابود کردن زندگی خوب دیگران، چون «خودم زندگی خوبی ندارم». خشم: غضب به دیگران، چون «به خودم هم غضب دارم». کاهلی: متضاد امید، و بنابراین کمبود انرژی درونی مورد نیاز. طمع: میل به ربودن چیزهای خوب از زندگی دیگران، به‌جای آن‌که خود آن خوبی‌ها را به دست آوریم. شکم‌بارگی: میل به پرخوری، که جایگزین نازلی است برای زندگی خوب. شهوت: میل به تصاحب دیگری و تلاش برای خوشگذرانی در زندگی با به بازی گرفتن او و زندگی‌اش.

«انسان تا وقتی که عواطفش را بیان نکند هنوز نمی‌داند دارای چه عواطفی است.»

وقتی کاری که می‌کنید به شما حس خوبی می‌دهد، همین خوب است. اما اگر هم باعث ناراحتی‌تان شد، باز هم خوب است چراکه این احتمال وجود دارد که در این میان نکتهٔ مهمی بیاموزید.

کم‌تر کسی در این تردید دارد که دوستی کلید زندگی است؛ در واقع، شاید بتوان دوستی را به‌حق قلب تپندهٔ هر زندگی خوبی دانست. ممکن است همهٔ چیزهای خوبی را که زندگی می‌تواند نصیبتان کند داشته باشید، اما اگر دوستی نداشته باشید همهٔ آن چیزها جذابیتشان را از دست خواهند داد. دلیلش هم از یک نظر ساده است: ما حیواناتی اجتماعی هستیم و نیازمند به سر بردن با دیگران. تنهایی نه‌تنها دردناک است که حتی ممکن است منجر به جنون یا حتی مرگ شود.