بریده‌هایی از کتاب معرفت نفس (جلد اول)

اگر بخواهید به جایی برسید، معلّم اخلاق باید خدا باشد

غیبت از حسادت سرچشمه می‌گیرد.

«معرفة‌النّفس» یعنی «خودیابی» و «خودشناسی»؛ که پیغمبر اکرم (ص) دربارهٔ آن می‌فرمایند هرکه خود را بشناسد، خدا را شناخته است: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه» این روایت را هم سنّی و هم شیعه نقل کرده است. امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند اگر کسی خود را بشناسد، عالم را شناخته است: «وَ تَحْسَبُ أَنَّک جِرْمٌ صَغِیرٌ وَ فِیک انْطَوَی الْعَالَمُ الْأَکبَر» خود را بشناس، آنگاه عالم را می‌شناسی و عالم در تو نهفته است.

انسان مرکّب از «روح» و «جسم» است. یعنی یک بُعد ملکوتی دارد و این بُعد ملکوتی به اندازه‌ای بالاست که خدا در قرآن اسم آن را «روح الله» گذاشته است. یک بُعد مادی و ناسوتی دارد که قرآن فرموده از هر میکروب و از هر درّنده‌ای درّنده‌تر و اذیتش بیشتر است. خداوند سبحان راجع به بُعد معنوی انسان، به ملائکه می‌فرماید: (فَإِذَا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ)

پیغمبر یک نگاه عالی و تبسّم‌آمیزی به بچّه‌ها کردند و بعد فرمودند: وای به بچّه‌های آخرالزّمان، از دست پدر و مادرهایشان. گفتند: یا رسول الله! پدر و مادرهایشان بی‌دین هستند و لذا بچّه‌ها بی‌دین می‌شوند؟! حضرت فرمودند نه! پدر و مادرها شیعه و مقدّس و خوب هستند، امّا تنها به فکر دنیای بچّه‌هایشان هستند و به فکر آخرت بچّه‌هایشان نیستند.

اگر روح ما و آن بُعد ملکوتی ما حافظ ما شد و فرماندهٔ کل قُوا شد و توانست در عمق جان ما نفوذ کند و توانست بُعد مادی ما را کنترل کند، این انسان می‌رسد به جایی که به جز خدا نداند.

زندگی ساده‌زیستی بهترین زندگی‌هاست. آن زندگی که غل و زنجیر است و تلخ است، زندگی چشم و هم‌چشمی و زندگی تجمّل‌گرایی است و زندگی تجمّل‌گرایی می‌رسد به اینجا که الان می‌بینید چقدر زندگی برای همه تلخ است.

و از چیزهایی که خدا به مؤمن واقعی می‌دهد، همین عاقبت‌به‌خیری برای خود و زن و بچّه‌اش است. ملائکه نمی‌گذارند شیطان انسی و شیطان جنّی او را نابود کند و ببرد.

معرفت و شناخت نفس، شاهراهی است که به معرفت خدای سبحان منتهی می‌شود و لذا فریقین در روایات خود، از قول پیامبر گرامی (ص) نقل کرده‌اند که هرکس خود را بشناسد، خدا را شناخته است: «مَنْ عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه»

تا توانی می‌گریز از یار بد یار بد بدتر بود از مار بد مار بد تنها همی بر جان زند یار بد بر جان و بر ایمان زند