بریده‌هایی از کتاب هربار که معنی زندگی را فهمیدم، عوضش کردند: زیست با استفاده از خرد فلاسفه‌ی بزرگ

زندگی ما بسیار کوتاه و زمان بی‌آغاز و بی‌پایان است پس شاید زندگی فردی ما آن‌قدرها هم که دوست داریم و فکر می‌کنیم مهم نباشد.

همهٔ ما در ته چاه فاضلاب‌ایم اما شماری از ما به ستارگان خیره شده‌ایم.

به خودم گفتم «چه‌ته پسر؟ اگر تو فقط یه‌بار شانس زندگی کردن داشته باشی، نمی‌خوای یه‌سری چیزها رو تجربه کنی؟ چه مرگته؟» با خودم فکر کردم اگه تو بدترین حالتِ ممکن خدایی در کار نباشه و همهٔ ما با مرگ‌مون تمومِ تموم بشیم چرا این‌قدر بی‌خودی خودم رو اذیت کنم. باید بی‌خیال جواب‌هایی بشم که به‌شون نمی‌رسم و فقط تا آخرین لحظه از عمرم لذت ببرم.

در حقیقت ازدواج با یک کالوینیست هلندی باعث شد که در دیدگاه سابقم تجدیدنظر کنم. از وقتی که زندگی زناشویی‌ام را آغاز کردم، هر زمانی که به شکل وسواس‌آمیزی در مورد مسئله‌ای نگران و دلواپس می‌شوم فرکه به من نهیب می‌زند «بس کن.» لهجهٔ هلندی در تأثیر کلامش نقش مهمی دارد. وقتی بحث خلق‌وخو و دلواپسی پیش می‌آید فرکه بیشتر طرف‌دار مکتب «کمربندتو محکم‌تر ببند» است تا مکتب «سایق‌های درونیت رو تحلیل کن». او به ارادهٔ آزاد اعتقاد دارد، به نوع بسیار قدرتمندش هم اعتقاد دارد. از آن نوعی که زندگی را نه حاصل تقدیر و تدبیر که نتیجهٔ اراده و اتفاق می‌داند و به چیرگی اراده بر اتفاق هم خیلی تأکید دارد.

به قول یکی از دوستان ما تا مغز استخوان یا تا همان اعماق وجودمان هم متظاهریم

هستی مقدم بر چیستی است.

برخلاف زیگموند فروید که معتقد بود میل جنسی اصلی‌ترین و بنیادی‌ترین گرایش انسان است و آلفرد آدلر که میل به کسب قدرت را انگیزهٔ اصلی می‌دانست فرانکل معتقد بود که نیاز به لوگوس ــ لغتی یونانی به معنای معنا ــ بر سایر امیال و انگیزه‌های انسان برتری دارد. «محرک اصلی انسان کسب لذت و پرهیز از درد نیست، بلکه یافتن معنایی است در زندگی. فرد آمادهٔ رنج کشیدن است به شرط آن‌که معنا و مقصودی در آن رنج بیابد.» وقتی از انسانی همه‌چیز سلب می‌شود سلامت امنیت شخصیت و حتا امیدش برای رهایی هنوز ظرفیت ارضای تمایلش برای کشف معنا باقی می‌ماند.

«زندگی من سرشار از بدبختی‌ها و مصایب هولناکی بود که تقریباً هیچ‌کدام‌شان رخ نداد.»

لذت چیزی را که در اختیار داری، با آرزو و میل چیزی که نداری ضایع نکن. به خاطر داشته باش چیزی که اکنون داری، چیزی بوده که زمانی آرزوی داشتنش را داشتی.

لذت چیزی را که در اختیار داری، با آرزو و میل چیزی که نداری ضایع نکن. به خاطر داشته باش چیزی که اکنون داری، چیزی بوده که زمانی آرزوی داشتنش را داشتی. اپیکور، فیلسوف یونانی لذت‌گرا (۲۷۰ ـ ۳۴۱ پیش از میلاد)

«زندگی چیزی است که در مورد شما اتفاق می‌افتد درست در همان زمان که درگیر نقشه‌های دیگری هستید.»

بارت می‌گوید ما از امتیاز هولناک و ترسناک خلق معنای شخصی زندگی‌مان برخورداریم و همین تصمیمات کوچک روزمره است که زندگی ما را شکل می‌دهد.

شما از موادی ساخته شده‌اید که عمری به قدمت این سیاره و به قدمت یک‌سوم عمر کهکشان دارند. گرچه این نخستین‌بار است که این اتم‌ها به شکلی کنار هم جمع شده‌اند که شما را تشکیل دهند.

لذت چیزی را که در اختیار داری، با آرزو و میل چیزی که نداری ضایع نکن. به خاطر داشته باش چیزی که اکنون داری، چیزی بوده که زمانی آرزوی داشتنش را داشتی.

جاشوا گرین قربانی این استدلال غلط نمی‌شود. او معتقد است برای وصول به اصول و ایده‌های عملی دربارهٔ این‌که مردم باید چگونه رفتار کنند نخست بایستی کشف کرد که مردم براساس چه اصول و معیارهایی تصمیمات اخلاقی‌شان را اخذ می‌کنند. پروسهٔ آن به چه صورتی است و از کجا سرچشمه می‌گیرد؟

اخلاق‌گرایان سنتی ادعا می‌کنند که مدافع اخلاق به طور عام هستند درحالی‌که آن‌ها در واقع از کدهای اخلاقی مشخصی دفاع می‌کنند. آن‌ها آن‌چنان این عرصه را در دست گرفته‌اند که وقتی روزنامه‌ای تیتر می‌زند که اسقف افول ارزش‌های اخلاقی را موردحمله قرار داد، ما انتظار داریم چیزی بخوانیم دربارهٔ بی‌بندوباری جنسی، همجنس‌بازی، پورنوگرافی و از این قبیل؛ و نه دربارهٔ کمک ناچیزی که به ملت‌های فقیر می‌کنیم یا بی‌تفاوتی‌مان نسبت به محیط زیست و سیاره‌مان. پس اولین چیزی که باید در این‌باره گفت این است که اخلاقْ مجموعهٔ ممنوعیت‌های منحصر به عمل جنسی نیست. دوم این‌که اخلاق سیستم ایدئالی که در تئوری، اصیل و در عمل بی‌فایده باشد، نیست. عکس این موضوع به حقیقت نزدیک‌تر است: قضاوتی اخلاقی که در عمل خوب نباشد حتماً از ضعف تئوریک هم رنج می‌برد، چرا که هدف قضاوت اخلاقی این است که در عمل راهنما باشد.

درسی که ارسطو به ما می‌آموزد این است که «برای داشتن یک رابطهٔ طولانی و پایدار باید کسی را پیدا کنید که بتوانید در کنارش خودتان باشید و او هم بتواند در کنار شما خودش باشد و این خودتان بودن و خودش بودن منتهی شود به مجاورت و نزدیکی سالم و سازنده.»

ارسطو چنین نوشته: «دوستی کامل از آن مردم نیک است، آنانی که از فضایل مشابه برخوردارند، و برای یکدیگر خواستار نیکوترین نیکوها هستند.» به طور خلاصه یاران مناسب براساس ویژگی‌های مشترک‌شان به یکدیگر کشش پیدا می‌کنند به خاطر آن‌چه که هستند نه صرفاً به خاطر دلایل تصادفی. و چنین دوستی‌ای همان‌گونه که انتظارش می‌رود پایدار و همیشگی است چون تمام ویژگی‌هایی که دوستان بایستی داشته باشند در خود دارد.

وقتی از برتولت برشتِ نمایش‌نامه‌نویس، پرسیدند که نظرش در مورد اخلاق چیست پاسخ داد: اول غذا بعد اخلاق. او با این پاسخ به این نکتهٔ ظریف اشاره کرد که تصمیم‌گیری اخلاقی یا غیراخلاقی شاید تنها دغدغهٔ ذهنی مایی است که برای تأمین معاش و نان شب نیازی به زیر پا گذاشتن هرگونه اصل اخلاق نداریم.

حقیقت این است که کسی که می‌خواهد به هر قیمتی اعمال فاضلانه انجام دهد، در میان جماعت بسیاری که فضیلتی ندارند، دچار رنج و اندوه می‌شود، در دنیایی که آدم‌های بدکار اداره‌اش می‌کنند، غیرقابل‌تصور است که حاکمِ واقعاً درست‌کار برای مدت زیادی دوام بیاورد.