بریده‌هایی از کتاب هربار که معنی زندگی را فهمیدم، عوضش کردند: زیست با استفاده از خرد فلاسفه‌ی بزرگ

ارسطو چنین نوشته: «دوستی کامل از آن مردم نیک است، آنانی که از فضایل مشابه برخوردارند، و برای یکدیگر خواستار نیکوترین نیکوها هستند.»

«در خلوت و تنهایی زندگی می‌کنم که در ایام جوانی و شباب، دردناک و در روزگار بلوغ و کمال، دلپذیر است.»

در زبان ما به‌زیبایی و ظرافت دو وجه تنها بودن در نظر گرفته شده: از لغت انزوا برای بیان درد تنها بودن و از لغت خلوتْ برای بیان شکوه تنها بودن استفاده می‌شود. پل تلیش؛ استاد الهیات (۱۹۶۵ ـ ۱۸۸۶)

یکی از خوبی‌های رفقای قدیمی و صمیمی این است که شما می‌توانید پیش آن‌ها، خودِ خرتان باشید. رالف والدو امرسن؛ فیلسوف امریکایی (۱۸۸۲ ـ ۱۸۰۳)

انسانی که کوچک‌ترین آشنایی‌ای با فلسفه ندارد در تمام طول زندگی‌اش اسیر جهل و تعصب برخاسته از عقل سلیمش است.

پدر من، که یک فیزیکدان بود، از آن دسته آدم‌هایی بود که معتقدند مباحث فلسفه بی‌معنا و غیرقابل‌تحقیق است و بنابراین ارزش علمی ندارد. پنجاه سال پیش وقتی به او خبر دادم که قصد دارم در رشتهٔ فلسفه تحصیل کنم زیرلب غر زد؛ «هه... خودارضاییِ ذهنی.»

راسل البته تأیید می‌کند که چنین پرسش‌هایی با توجه به توانایی و قابلیت‌های محدود بشر پیوسته بی‌پاسخ خواهند ماند. او می‌گوید: پرسش‌هایی که پاسخ به آن‌ها مقدور و میسر است در حوزهٔ دانش قرار می‌گیرند اما پرسش‌های حیاتی که پاسخ به آن‌ها مقدور نیست و تنها با تفکر درباره‌شان می‌توان به پاسخ‌های شخصی رسد در حوزهٔ فلسفه قرار دارند.

راسل در مقالهٔ «ارزش فلسفه» اشاره به این موضوع می‌کند که چگونه مواجهه با پرسش‌های بزرگ به بزرگیِ ما کمک می‌کند. پرسش‌هایی مانند: آیا در پس خلقت این جهان حکمت و منظوری نهفته است یا صرفاً نتیجهٔ تصادفیِ برخورد اتم‌هاست؟ آیا زمین نقطهٔ خاص و نشانه‌گذاری‌شدهٔ کهکشان از سوی یک وجود برتر برای اقامت و کمال اشرف مخلوقات است یا صرفاً سیاره‌ای از هزاران سیارهٔ این کهکشان است که روزی زندگی در آن ناممکن می‌شود؟ آیا خیروشر از اهمیت کیهانی و آسمانی برخوردار است یا مسئله‌ای است صرفاً زاییدهٔ تخیل گروهی از انسان‌ها؟

او تصور می‌کند که تفکر در ذات خود لذت‌بخش است. دقت کنید که این حرف را برتراند راسلی می‌زند که معشوق‌های فراوان و زندگی جنسی فعالی داشته نه اپیکوری که کلاً لذات جسمی را تعطیل کرده بود.

«زندگی‌ای که در آن از اندیشیدن خبری نباشد ارزش زیستن ندارد.»

گاهی اوقات از خودم می‌پرسم «چی می‌شد اگه می‌شد روزهایی که قوه و بنیه‌ش رو داشتم و حواس پنج‌گانه‌م بهتر و کامل‌تر کار می‌کرد از زندگی بیشتر لذت می‌بردم؟ آیا زندگی‌ای که تجربه کردم زیباتر و پُربارتر می‌شد؟» چنین افکاری تنها منتهی به حسرت می‌شود. و در این موضوع با وودی آلن همعقیده می‌شوم که می‌گفت «بزرگ‌ترین حسرت من در زندگی این است که چرا کس دیگری نیستم.»

«اگر تمام چیزی که از امورات دنیا می‌خواهید کسب لذت است، هرگز آن را نخواهید یافت. تمام چیزی که در پی استمرار در لذات زودگذر کسب می‌کنید سرخوردگی و ملال است.»

لئوپاردی، بدبینی با روحیهٔ یک برنده است. او می‌گوید: هنگامی که ما درک کنیم که زندگی و زیستن محکوم به ناامیدی همیشگی است، می‌توانیم به آن بخندیم و در این زمان لذت واقعی به شیوه‌ای آیرونیک آغاز می‌شود. مشابه آن مثلی که می‌گوید زندگی شاید آن جشنی نباشد که فکرش را می‌کردیم اما حالا که به آن دعوت شده‌ایم بگذار تا می‌توانیم برقصیم.

طبیعت در سِیر زندگی انسان چونان مادری مهربان و دلسوز جهت یاری بشر، توهمات و خیال‌ها و رؤیاها را به او هدیه می‌دهد تا انسان غرق در آرزوها، تلخی و ظلم سرنوشت خویش را درک ننماید. جیاکومو لئوپاردی؛ فیلسوف و شاعر ایتالیایی (۱۸۳۷ ـ ۱۷۹۸)

دلیل اصلی این‌که ما از مسئولیتِ خودسازی طفره می‌رویم این است که پذیرش آن بسیار ترسناک است. فکرش را بکنید اگر به این باور برسیم که معمارِ سرنوشت خود هستیم و بعد براساس این اندیشه در زندگی‌مان به جایی برسیم که حال‌وروز خوب و خوشی نداشته باشیم چه کسی را غیر از خودمان می‌توانیم مقصر قلمداد کنیم؟ یقهٔ چه کسی را می‌توانیم بگیریم؟ این مفهوم اگزیستانسیالیستی از آن ایده‌هایی بود که ذهن مرا سخت درگیر خودش کرد. این‌که معنای زندگی چیزی نیست که قرار باشد آن را جست‌وجو کنیم بلکه چیزی است که بایستی شخصاً آن را خلق کنیم.

نخستین مرحلهٔ ارادهٔ آزاد، اعتقاد به ارادهٔ آزاد است، ارادهٔ معطوف به باور. ویلیام جیمز؛ فیلسوف پراگماتیست امریکایی (۱۹۱۰ ـ ۱۸۴۲)

تنها یک مسئلهٔ فلسفی واقعاً جدی وجود دارد و آن هم خودکشی است. قضاوت دربارهٔ این‌که آیا زندگی به زیستن می‌ارزد یا نه، در واقع پاسخی است برای این مسئلهٔ فلسفیِ اساسی. تمام مسائل بعدی؛ این‌که جهان سه بُعد دارد و این‌که ذهنْ نُه یا دوازده طبقه دارد در درجهٔ اهمیت بعدی قرار دارند. آلبر کامو؛ فیلسوف فرانسوی اگزیستانسیالیست (۱۹۶۰ ـ ۱۹۱۳)

«همهٔ ما در ته چاه فاضلاب‌ایم اما شماری از ما به ستارگان خیره شده‌ایم.»

«فقدان و از دست دادن، ارزش چیزها را برای ما آشکار می‌کند.» «هر روز یک زندگی جدید است.» «هر برخاستن و بیدار شدنی یک تولد نوین است. هر صبح زیبایی یک جوانیِ کوچک است. هر استراحت و آرمیدنی یک مرگ کوچک است.»

«کوتاهی عمر که اغلب مایهٔ تأسف است شاید بهترین نکتهٔ آن باشد.»