بریده‌هایی از کتاب هربار که معنی زندگی را فهمیدم، عوضش کردند: زیست با استفاده از خرد فلاسفه‌ی بزرگ

براساس قانون نسبیّت خاص اگر نوترینوها بدون جرم هستند باید با سرعت نور حرکت نمایند و در صورتی که دارای جرم باشند (دارای جرم بسیار کوچکْ اما غیرصفر)، دیگر نمی‌توانند به سرعت نور برسند. استفان پارکه ــ فیزیکدان تئوری دانشگاه فرمی‌لب می‌گوید «اگر ذراتی داشته باشیم که از نور سریع‌تر حرکت می‌کنند، در تئوری می‌توانیم زمان را به عقب برگردانیم و شما می‌توانید مادربزرگ خودتان باشید. و این‌گونه با بُعد جدیدی در جهان سروکار داشته باشیم.»

اما اگر بخواهم به بهترین و لذت‌بخش‌ترین لحظات و دقایقی که کنار هم سپری کردیم اشاره کنم لحظاتی بوده که کنار هم احمق‌بازی درآوردیم، لحظاتی بوده که به خودِ خرِ واقعی‌مان راحت و صمیمانه در کنار هم خندیده‌ایم.

«زندگی ابدی به کسانی تعلق دارد که در زمان حال زندگی می‌کنند.»

«هر چه بیشتر بدانی بیشتر می‌دانی که نمی‌دانی.»

مذهب تلاشی از سوی ما انسان‌ها در جهت خلق ارزش‌های متعالی برای خرافات ذهنی است،

زندگی شاید آن جشنی نباشد که فکرش را می‌کردیم اما حالا که به آن دعوت شده‌ایم بگذار تا می‌توانیم برقصیم.

کوهی که درحال‌حاضر در قله‌اش نشسته‌ایم و حس خوبی داریم، به‌زودی تبدیل به سطح هوشیاری و درک معمول می‌شود.

لذت چیزی را که در اختیار داری، با آرزو و میل چیزی که نداری ضایع نکن. به خاطر داشته باش چیزی که اکنون داری، چیزی بوده که زمانی آرزوی داشتنش را داشتی.

لذت چیزی را که در اختیار داری، با آرزو و میل چیزی که نداری ضایع نکن. به خاطر داشته باش چیزی که اکنون داری، چیزی بوده که زمانی آرزوی داشتنش را داشتی.

«زندگی چیزی است که در مورد شما اتفاق می‌افتد درست در همان زمان که درگیر نقشه‌های دیگری هستید.»

معنی «معنی» چیست؟ (این آخریْ سؤالی کاملاً منطقی و اساسی بود. چون اگر نمی‌دانستیم که معنای خود معنی چیست معنی نداشت که دربارهٔ معنی زندگی خودمان و دیگران سرگشته و پریشان شویم.)

«ما همیشه در حال آماده کردن خودمان برای زندگی کردن هستیم اما هیچ‌وقت زندگی نمی‌کنیم.»

بااین‌حال من به اندازهٔ هنری دیوید تورو، فیلسوف امریکایی که ماه‌ها به‌تنهایی کنار دریاچهٔ والدن زندگی می‌کرد شیفتهٔ خلوت و انزوا نیستم. یقیناً تورو در دل جنگل به افکار عمیق و کشف‌های ذهنی بزرگی نایل می‌شد. او نوشته: «همنشینی همراه‌تر از تنهایی نیافتم، قابل‌معاشرت و شایستهٔ رفاقت.»

حقیقت این است که کسی که می‌خواهد به هر قیمتی اعمال فاضلانه انجام دهد، در میان جماعت بسیاری که فضیلتی ندارند، دچار رنج و اندوه می‌شود، در دنیایی که آدم‌های بدکار اداره‌اش می‌کنند، غیرقابل‌تصور است که حاکمِ واقعاً درست‌کار برای مدت زیادی دوام بیاورد. نیکولو ماکیاولی؛ فیلسوف و سیاستمدار ایتالیایی (۱۵۲۷ ـ ۱۴۶۹)

پیش از طبقه‌بندی سطوح نیکی توسط کلیسا این کار توسط عرفا و علمای یهود در کتاب تلمود انجام شده بود. در این کتاب درجات خیر و نیکی به این شکل از پایین‌ترین درجه به بالاترین، رده‌بندی شده: ۱. بخشش و نیکی با حسرت و بی‌میلی؛ ۲. بخشش و نیکی کمتر از آن‌چه که در توان داری اما با رضایت قلبی؛ ۳. بخشش و نیکی پس از درخواست نیازمند؛ ۴. بخشش و نیکی پیش از درخواست نیازمند؛ ۵. بخشش و نیکی در شرایطی که فرد محتاج را نمی‌شناسی اما فرد محتاج تو را می‌شناسد؛ ۶. بخشش و نیکی در شرایطی که فرد محتاج را می‌شناسی اما فرد محتاج تو را نمی‌شناسد؛ ۷. بخشش و نیکی در شرایطی که هیچ‌یک از طرفین یکدیگر را نمی‌شناسند؛ ۸. کمک غیرمستقیم به فرد نیازمند به شکلی که روی پای خودش بایستد. آخرین و بالاترین درجهٔ نیکی به جهت مدرن بودنش برای من غافل‌گیرکننده است. دقیقاً عقلانیت اخلاقی ورای کمک‌های رفاهی دولت در تمدن مدرن است.

این مفهوم اگزیستانسیالیستی از آن ایده‌هایی بود که ذهن مرا سخت درگیر خودش کرد. این‌که معنای زندگی چیزی نیست که قرار باشد آن را جست‌وجو کنیم بلکه چیزی است که بایستی شخصاً آن را خلق کنیم. به‌نظر من که کاملاً درست و منطقی بود.

به اعتقاد سارتر از لحاظ تاریخی، جامعهٔ انسانی تحت‌تأثیر تعالیم مسیحی ـ یهودی تمایل به شیئی شدن داشتند. «خدا جوهرهٔ خود را در ما دمیده و ما را به شکل خودش آفریده و به ما امتیاز ویژه‌ای اعطا کرده. تلاش برای تغییر خودمان و خروج از گلهٔ مؤمنانش در حکم توهین به مقدسات است.» اما دلیل اصلی این‌که ما از مسئولیتِ خودسازی طفره می‌رویم این است که پذیرش آن بسیار ترسناک است. فکرش را بکنید اگر به این باور برسیم که معمارِ سرنوشت خود هستیم و بعد براساس این اندیشه در زندگی‌مان به جایی برسیم که حال‌وروز خوب و خوشی نداشته باشیم چه کسی را غیر از خودمان می‌توانیم مقصر قلمداد کنیم؟ یقهٔ چه کسی را می‌توانیم بگیریم؟

در نهایت من هر روز بیش‌ازپیش متقاعد می‌شوم که هر فردی حق دارد دلیل زیستن خود را انتخاب کند: می‌خواهد یک مسیحی متدین باشد، یک مبارز راه آزادی، یک آدم بی‌کارِ علاف یا هر سهٔ این‌ها. همچنین معتقدم انتخاب عامدانه و آگاهانهٔ معنای زندگی و سپس تملک آن زندگی ما را غنی‌تر واقعی‌تر و به قول سارتر معتبر و درست می‌کند. با این‌همه حتا این توصیه را دربارهٔ چگونه زیستن، کمی احمقانه می‌دانم.

اولاً هیچ‌چیز وجود، ندارد ثانیاً اگر وجود هم داشته باشد قابل‌ادراک برای فهم محدود بشری نیست، ثالثاً حتا اگر قابل‌درک هم باشد قدرت انتقال و بیان آن برای انسان دیگر وجود ندارد. گورجیاس؛ فیلسوف یونانی (۳۸۰ ـ ۴۸۵ پیش از میلاد)

لذت چیزی را که در اختیار داری، با آرزو و میل چیزی که نداری ضایع نکن. به خاطر داشته باش چیزی که اکنون داری، چیزی بوده که زمانی آرزوی داشتنش را داشتی.