بریده‌هایی از کتاب حرف بزن، خاطره! خودزندگی‌نامه‌ی بازنویسی‌شده ویلادیمیر نابوکوف

موفق به کشف این نکته شدم که هر کس آرزوی شاعری دارد، باید هربار گنجایش تفکر پیرامون چندین چیز را داشته باشد.

محیطِ طبیعی‌شان را بلبل‌های گریان، یاس‌های شکوفه‌زده و گذرهای درختانِ نجواگری می‌انباشت که به بوستان‌های مَلاکان رنگ‌ولعاب می‌بخشید. بلبل‌ها چهچه می‌زدند، و خورشیدِ روبه‌غروب در کاجستانی تنه‌ها را به میزانی متفاوت در سرخیِ آتشین فرومی‌برد.

یک اثر درجه‌یک داستانی که اصطکاک واقعی بین شخصیت‌ها نیست، بلکه بین نویسنده و جهان است

اغلب پیش از به رخت‌خواب رفتن، مادرم در اتاق پذیرایی خانهٔ ییلاقی‌مان برایم به‌انگلیسی کتاب می‌خواند. وقتی به بندی می‌رسید که بارِ دراماتیکِ خاصی داشت، آن‌جا که قهرمان در شُرفِ مواجهه با خطری غریب شاید مرگ‌بار بود، صدایش پایین می‌آمد و کلمات از هم فاصله‌ای شگرف می‌گرفتند؛ پیش از ورق زدن نیز دستش را با آن انگشتر الماس و یاقوتِ خون‌کبوتری‌رنگِ آشنا روی صفحهٔ کتاب می‌گذاشت. اگر گوی‌بینِ بهتری بودم ممکن بود اتاق، آدم‌ها، چراغ‌ها و درخت‌ها در باران را ــ تمام روزهای زندگی در هجرت را که آن انگشتر بهایش بود ــ در تراش‌های زلال این انگشتر ببینم.

بَندی که در ادامه می‌آید برای عمومِ خوانندگان نیست، برای آن ابلهی است که خیال می‌کند، چون برحسب اتفاق ثروتی را از دست داده، لابد سخن مرا می‌فهمد. جدالِ قدیمیِ من (از سال ۱۹۱۷) با دیکتاتوریِ شوروی کوچک‌ترین ارتباطی با موضوع مِلک و دارایی ندارد. به آن «مهاجری» که از «سرخ‌ها متنفر است» چون پول و زمینش را «دزدیدند» به چشم حقارت نگاه می‌کنم. آن دلتنگیِ گذشته که تمام این سال‌ها عزیز داشته‌ام برخاسته از کودکیِ ازدست‌رفته است، نه غمِ اسکناس‌های ازدست‌رفته. سرانجام نیز «این حق را برای خود محفوظ می‌دانم که در دلم اشتیاقِ زیستگاهی داشته باشم»: ... زیر آسمانِ امریکای من، افسوس خوردن برای جایی خاص در روسیه.

تخیل، آن شعفِ والای نامیرا و نارس، باید محدود شود. برای لذت بردن از زندگی، نباید زیاده لذتش را ببریم.

افزایشِ کمّیِ دانش خود را با تغییری کیفی در رژیم شوروی اشتباه گرفته بود

این یکی از آن جان‌هایی است که نومیدانه طلبِ چیزی دیر و ازکف‌رفته می‌کنند، که به رسمیت شناختنِ صِرفِ چنین خواستی نه آن را احیا می‌کند و نه چیزی را جایگزینش می‌کند.

«چرا موقع باران آن‌قدر شاد بودیم؟»

اما در آن آینه چیزی بیش از این دیدم: خیره به چشمان خودم، از یافتنِ اندک ته‌نشینی از خودِ معمولم ــ بقایای هویتِ محوی که عقلم تقلای فراوان کرد تا دوباره در آن شیشه درکش کند ــ بهت‌زده شدم.

با وجود این، گاهی، بین زمینه و پیش‌زمینه، معلق و اندکی باروک به نظر می‌رسد و درعین‌حال هم‌سازِ درختانی خوش‌قامت، توسِ تاریک و نرادِ روشن، که شیره‌شان زمانی در الوارهایش جاری می‌شد. لوزی‌لوزی‌های سرخِ شرابی، سبز بطری و آبیِ تیرهٔ شیشه‌رنگی‌ها به مشبک‌کاریِ پنجره‌لولایی‌هایش حال‌وهوای نیایشگاه می‌دهد.

سایه‌های ابریِ تروفرز در دوردست سبزِ کم‌رنگ تپه‌های بالای خط مفروضِ جنگل و خاکستری و سفید لانگز پیک را خال‌خال کرده بودند.

خوابْ احمقانه‌ترین اتحاد جهانی است، با گزاف‌ترین حقّ عضویت و ناسنجیده‌ترین رسومات؛ شکنجه‌ای ذهنی است که من آن را خوارکننده می‌شمارم.

جدالِ قدیمیِ من (از سال ۱۹۱۷) با دیکتاتوریِ شوروی کوچک‌ترین ارتباطی با موضوع مِلک و دارایی ندارد. به آن «مهاجری» که از «سرخ‌ها متنفر است» چون پول و زمینش را «دزدیدند» به چشم حقارت نگاه می‌کنم. آن دلتنگیِ گذشته که تمام این سال‌ها عزیز داشته‌ام برخاسته از کودکیِ ازدست‌رفته است، نه غمِ اسکناس‌های ازدست‌رفته.

حاشیهٔ آینه به‌روشنی می‌درخشد، زنبوری وارد اتاق شده است و به سقف می‌خورد. همه‌چیز همان‌طور است که باید، هیچ‌چیز هیچ‌گاه تغییر نخواهد کرد، هیچ‌کس هیچ‌گاه نخواهد مُرد.

اولین موجودات زمینیِ آگاه از زمان همان‌هایی بودند که اول‌بار لبخند به لب آوردند.

هویتم را زدوده‌ام تا مرا به جای شبحی عادی بگیرند و دزدانه پا در حدودی بگذارم که پیش از لقاح وجود داشتند. در ذهنم همراهیِ خفت‌بار رمان‌نویسانِ زنِ ویکتوریایی و سرهنگ‌های بازنشسته‌ای را تاب آورده‌ام که یادشان بود در زندگی‌های پیشین، در جاده‌های روم، قاصدانی بَرده بودند یا پیرانِ خردمندی زیر بیدهای لهاسا.