بریده‌هایی از کتاب نفوس مرده

از این گونه چهره‌ها که طبیعت در حق‌شان کم لطفی کرده زیاد یافت می‌شوند. طبیعت سوهان و مته و سایر لوازم ظریف‌کاری را کنار گذاشته و با چند ضربهٔ تبر یک بینی، یک جفت لب و با مته دستی چشم‌ها را ساخته و با توهین و تمسخر گفته: «همین‌طوری خوب است

شاید نویسنده در مورد انتقاد میهن‌پرستانی قرار بگیرد که با خیال راحت به کارهای بی‌ارزشی اشتغال دارند و پول پارو می‌کنند و خوشبختی و رفاه خود را به بهای تیره‌روزی و تهی‌دستی دیگران تأمین می‌کنند. اما به‌محض این‌که حادثه‌ای اتفاق می‌افتد که به‌نظر آن‌ها برای میهن توهین‌آور است، یا کتابی منتشر می‌شود که نویسنده در آن حقیقت‌های تلخی را آشکار می‌کند، همه مانند عنکبوتی که مگسی در تار و پودشان گرفتار آمده باشد، به سویش حمله‌ور می‌شوند و فریادزنان می‌گویند: «این مطالبی که در کتاب آمده‌اند به همهٔ ما مربوط می‌شوند، آیا نویسنده حق دارد آن‌ها را فاش سازد و به رخ همه بکشد؟ خارجی‌ها دربارهٔ ما چه قضاوتی خواهند کرد؟ آیا قابل تحمل است آدم حرف‌های زشتی دربارهٔ خودش بشنود؟ این کار توهین‌آور نیست؟ آیا میهن و دوست داشتنش را از یاد برده‌ایم؟»

برای اولین بار فهمیدند دادستان روحی هم داشته است: بی‌شک به علت فروتنی و شکسته نفسی هرگز چنین چیزی را از خود نشان نداده بود. از این‌ها گذشته معلوم شد مرگ بین آدم‌های فروتن و خاموش و آدم‌های بزرگ و پرجنب و جوش هیچ تفاوتی قایل نمی‌شود

زبان انگلیسی آشنایی ژرفی از روحیه و شیوهٔ زندگی مردمانش را نشان می‌دهد، زبان فرانسه تعیین کنندهٔ روحیهٔ درخشان، سرزنده، شوخ و لذت‌طلب مردمش است، آلمانی واژه‌هایی را به کار می‌برد که سنگین و برای همه کس قابل فهم و درک نیستند، اما هیچ کلمه‌ای را هم فکر نکرده و نسنجیده ادا نمی‌کند. اما در هیچ زبانی واژه‌ها و اصطلاح‌ها به اندازهٔ زبان روسی پرمعنا، جاندار و سرزنده نیستند و بیش‌تر از هر زبانی منظور و مقصود گوینده را به روشنی بیان می‌کنند.

حتا سنگ هم به کاری می‌آید، آن‌وقت انسان، عاقل‌ترین و برترین موجودات می‌تواند بی‌کار و بی‌ثمر بماند؟ مفید واقع نشود؟ آیا این امر درست است؟

همیشه به این فکر است که از فردا زندگی جدیدی را شروع کند، از همه چیز کناره می‌گیرد و همهٔ عادت‌های زشت را رها می‌کند، اما هنوز شب نشده چنان پرخوری و باده‌گساری می‌کند که با زبان بی‌حس شده، فقط می‌تواند مانند جغدی پلک به‌هم بزند و بی‌حرکت دیگران را نظاره کند.

سرهنگ دربارهٔ مرفه کردن آدم‌ها و زندگی آسوده‌ای به آن‌ها بخشیدن، حرف‌های زیادی زد. لباس به‌نظر او اهمیت بسیاری داشت: به جان خودش قسم می‌خورد اگر رعیت‌ها مانند اروپایی‌ها شلوار بپوشند، دانش توسعه خواهد یافت، تجارت شکوفا می‌شود و دورانی طلایی برای ملت روس آغاز خواهد شد.

در یک چشم به‌هم زدن کرم وحشتناک درونی رشد و نمو می‌کند و همهٔ نقاط حساس حیاتی‌مان را در اختیار می‌گیرد و شیرهٔ وجودمان را می‌مکد. بارها اتفاق افتاده که شور شهوت ــ کم یا زیادــ در فردی که برای گذراندن زندگی شرافتمندانه‌ای آفریده شده، رشد کرده، وظایف بزرگ و مقدسی را که به عهده داشته از یادش برده و به جای آن‌ها پستی و دنائت را در نهادش بنیاد نهاده است.

آدمی همواره عاقل، مودب، ژرف‌بین در کارهای دیگران، اما نه در کارهای مربوط به خودش، می‌تواند نظرهای مشورتی بسیار مفیدی در موقعیت‌های وخیم زندگی به شما بدهد. مردم که حرف‌هایش را می‌شنوند، می‌گویند: «چه آدم با کله‌ای! چه مغز متفکری!» اما اگر گرفتاری‌ای برای این آدم با کله پیش بیاید و خودش هم همزمان گرفتار مشکلات زندگی باشد، خواهید دید این مغز متفکر و اندیشهٔ صائب به چه روزی خواهد افتاد

واقعاً شرم‌آور است در جایی که آدم‌ها از گرسنگی می‌میرند، آدم به بهره بردن مالی فکر کند.

آدم از راه راست به جایی نمی‌رسد و دیگران از بی‌راهه خیلی زودتر به مقصد می‌رسند.

بهترین تربیت‌ها، سرمشق بودن است

چه‌گونه کسی که خود را تربیت نکرده می‌تواند فرزندانش را تربیت کند؟

من شک دارم که کسی میان ما عاقل به دنیا آمده باشد.

باور کنید، با فرهنگ و بی‌فرهنگ همگی مثل هم هستیم. چیزی کم وکسر داریم، اما چه چیزی، نمی‌دانم.

آن کس که در خانواده‌ای ثروتمند به دنیا می‌آید، چیز بیش‌تری به دست نمی‌آورد. ذاتاً آدم هوسبازی است. باید از آغاز شروع کرد، نه از وسط، با کوپک‌ها و نه با روبل‌ها، از پایین و نه از بالا.

اگر بخواهید در مدت کوتاهی ثروتمند شوید، هرگز به آن نخواهید رسید، اما اگر به زمان و مدتش توجهی نداشته باشید، آن‌وقت است که ثروتمند خواهید شد.

سفرکردن و دنیا دیدن حسن‌ها و عیب‌های خودش را دارد که برای آدم حکم کتابی زنده را دارند، دانشی است جداگانه

کسالت و ملال اختراعی است جدید. در گذشته هیچ‌کس ملول نمی‌شد.

در واقع آدم دوست دارد تشویق شود و دلگرمی پیدا کند. هرکسی نوازش را دوست دارد، زیرا بدون نوازش و دلگرمی نمی‌شود پرواز کرد