بریده‌هایی از کتاب دریای نزدیک

من کیستم؟ «هنوز هیچ، هنوز هیچ ...»

مردم از من تمجید می‌کنند، اما به محض اینکه اندکی فلسفه‌بافی کنم، ناسزایم می‌گویند

در یادداشت‌هایش نوشت: «عقاید کلی بیشتر از هر چیزی مرا آزار داده است. این مرا یاد جمله آلن می‌اندازد: همه عقاید کلی نادرستند و این خود یک عقیده کلی است».

دریا، عنصر اساسی طبیعتْ همیشه در دنیای کامو حضور داشته است. کامو در این قطعه با کلماتی عمیق و قصار به توصیف سفری دریایی می‌پردازد و از رابطهٔ دریا و انسان تجلیل می‌کند

در واقع قهرمان ابزورد کامو کسی است که به هیچ امید واهی‌ای دل نبندد، بلکه باید بوسیله آگاهی و شادمانه زندگی کردن، بر این ابزوردیتگی عصیان کند و در درون خود و وجودش معنا بیافریند، و این موضوع نه تنها به معنی ناامیدی از زندگی و دست کشیدن از آن نیست؛ بلکه مسیری برای خوشبخت زیستن- و یا خوشبخت مردن- است.

عاقبت آن‌ها وادارم می‌کنند بگویم من کیستم؟ «هنوز هیچ، هنوز هیچ ...»

کامو را باید روشنفکر و هنرمندی بزرگ دانست که در مواضع اخلاق به دنبال خوشبختی بود. در باب اخلاق و شرافت کامو، بزرگان زیادی (حتی سارتر و دووبوار) نطق‌های بسیار کرده‌اند و تاکنون که قریب به شش دهه از مرگش می‌گذرد، هم‌چنان مقالات و کتاب‌های زیادی در باب اندیشه‌هایش به نگارش درآمده و می‌آید که نشان از پویایی و کارایی اندیشه نابش دارد. کارنامهٔ عدالت‌خواهی و انسان‌دوستی کامو به حدی پربار است که من احساس حقارت می‌کنم قلم به کاغذ ببرم و بخواهم مطلبی از خودم بنویسم، تنها همین را بگویم که نویسنده‌ای همچون کامو را باید وجدان بیدار زمان خود شناخت؛ کسی که درس راستی، اخلاق، آگاهی و خوشبختی را در این دنیای ابزورد و فانی به ما داد. باید آثار کامو را لاجرعه سر کشید

آنانی که عاشق هم بودند و از هم جدا شده‌اند، می‌توانند در اندوه زندگی کنند، اما این به معنی ناامیدی نیست: آن‌ها از وجود عشق آگاهند.

من اشاره‌ای تأثرآورتر از رمز این اسطوره نمی‌شناسم؛ چرا که به عکس آن‌چه مردم می‌پندارند، امید معادل تسلیم است، درحالی‌که زیستن تسلیم نشدن است.

به عکس آن‌چه مردم می‌پندارند، امید معادل تسلیم است، درحالی‌که زیستن تسلیم نشدن است.

این‌جا زندگی را ساختن بی‌معناست؛ این‌جا زندگی را می‌سوزند و حرام می‌کنند. این‌جا وادار شدن به تفکر و بهتر شدن معنی نمی‌دهد.

قهرمان ابزورد کامو کسی است که واقعیت و بی‌اعتنایی جهان آفرینش را به انسان می‌پذیرد و سعی می‌کند در حصار دیوارهای بی‌معناییِ جهان خارج از وجود خویشْ معنا بیافریند. فلسفه کامو برخلاف آن‌چه شایع است، فلسفه پوچی و ناامیدی نیست بلکه فلسفه خوشبختی و معناست. فلسفه، دل از امیدهای واهی می‌کَند و سعی در آفریدن معنا از چیزی که وجود دارد می‌کند. او در یادداشت‌هایش به چهار شرطی که خود و ادگار آلن پو برای خوشبختی به آن معتقد بودند، چنین اشاره کرده است: ۱- زندگی در هوای آزاد ۲- عشق ۳- رهایی از هرگونه جاه‌طلبی ۴-آفرینش

چنان‌چه بختم را از دست داده باشم و هیچ چیز به دست نیاورم، باز هم کنار تمام منزلگاه‌هایم چادر می‌زنم، باز هم با تمام دارایی‌هایی که انتخاب می‌کنم، می‌توانم متبرک شوم. هر لحظه که بادبان را هوا می‌کنم، ناامیدی را از یاد می‌برم. این‌جا، جایی برای ناامیدان نیست، اما می‌دانم که دریا از پس و پیش همیشه به سراغم می‌آید و مرا به جنون می‌رساند. آنانی که عاشق هم بودند و از هم جدا شده‌اند، می‌توانند در اندوه زندگی کنند، اما این به معنی ناامیدی نیست: آن‌ها از وجود عشق آگاهند. من از این ناآگاهی رنج می‌برم، با چشمانی خشک در تبعید. همچنان در انتظارم، عاقبت روزی فرا می‌رسد ...

«من به عدالت اعتقاد دارم ولی پیش از عدالت، از مادرم دفاع خواهم کرد».

خوشبختی فرازمینی وجود ندارد و بیرون از حلقهٔ بسته آمد و شد ایام، هیچ ابدیتی جای ندارد. این تعلقات محقر و اساسی، این حقایق مربوط، تنها حقایقی هستند که در من اثر می‌کند. من روحیه لازم برای درک حقایق دیگری که «ایده‌آل» می‌خوانند را ندارم. نه! خود را به نفهمی نمی‌زنم، ولی در چشم من خوشبختیِ فرازمینی بی‌معناست.

دل، این وحدت را از رهگذر خواهش‌های تن که سبب رنج و عظمت اوست، درک می‌کند. من اکنون می‌آموزم که خوشبختی فرازمینی وجود ندارد و بیرون از حلقهٔ بسته آمد و شد ایام، هیچ ابدیتی جای ندارد.

این‌جا زندگی را ساختن بی‌معناست؛ این‌جا زندگی را می‌سوزند و حرام می‌کنند. این‌جا وادار شدن به تفکر و بهتر شدن معنی نمی‌دهد. مثلاً مفهوم دوزخ در این‌جا شوخی‌ای بیش نیست.

در فلسفه کامو، عصیان از آن‌رو که آدمی را به ستیز با ابزورد وا می‌دارد، بُعدی حقیقی بدان می‌بخشد و بنابراین می‌تواند راه‌حلی برای ابزورد باشد، از این رو کامو به عصیان روی می‌آورد و آن را یگانه راه نجات می‌داند چون با آگاهی بخشیدن به انسان، او را در مبارزه با پوچی پیروز می‌گرداند.

کامو در واقع با فلسفه‌اش می‌خواهد جست‌وجوی معنای خارج از انسان را نفی کند و مطلق معنا را در خود و وجود انسان بیابد. در واقع از نظر کامو، این جهان ابزورد در برابر فریادهای استغاثه انسان، بی‌منطق یا به تعبیری کر است و معنا را در خارج از وجود خود و زندگی نمی‌توان یافت.

«من به عدالت اعتقاد دارم ولی پیش از عدالت، از مادرم دفاع خواهم کرد».