بریده‌هایی از کتاب حرفه؛ داستان نویس ۱

ادورا ولتی می‌گوید یک داستان خوب یک راز همیشگی است. این حرف یعنی یک داستان ارزشمند همیشه بزرگ‌تر از درک‌ودریافت شماست و هیچ اهمیتی ندارد که چه موقع و چندبار آن را خوانده‌اید. چنین داستانی هرگز تمام نمی‌شود، چون سؤالی که مطرح می‌کند، سؤالی است که زندگی مطرح می‌کند

بعضی شاهکارهای کلاسیک بهره‌وری مثل مرد مرده نوشتهٔ جیمز جویس و بانو با سگ ملوس نوشتهٔ آنتون چخوف ممکن

داستان کوتاه تحقیق برای مکانی بی‌نام نوشتهٔ جک ماتیو است. ناتالی پتچ این داستان را این‌طور توصیف می‌کند: «ارائهٔ ظریفی از آرزوی بازیابی معصومیت ازدست‌رفته و روزهای جوانی ما، با یک پایان‌بندی قهرمانانهٔ ملایم که نه‌تنها تحمیلی نیست، بلکه کاملاً صادقانه است.» صادقانه و بهره‌ورانه، هر دو!

کار ویراستاری یک‌جور سازوکار جداسازی است، جداسازی آثار زمخت از آثار لطیف یا به عبارتی دیگر جداسازی آثار ابتدایی از آثار پالوده.

اگر شما رسالت، دیدگاه، جوهر، بیم‌ها، تردیدها و خصوصیت‌های شخصی خودتان را نشناسید، در شرایط مناسب و مساعدی برای نقد کردن خودتان قرار ندارید. فقط اگر هنرمندی آگاه هستید و جای الهام و شهود براساس اصول تکنیکی کار می‌کنید، خواهید توانست از مشاوره و راهنمایی برای اصلاح و بهبود کارتان استفاده کنید.

حتماً دربارهٔ نوابغ منفعلی که هرگز کارهاشان را به کسی نشان ندادند و شاهکارهاشان را در اتاق زیرشیروانی گذاشتند تا پس از مرگ‌شان چاپ شود، چیزهایی شنیده‌اید. در این فروتنی بیمارگونه هیچ فضیلتی وجود ندارد که بخواهید از آن تقلید کنید. بهتر است آن ماهیگیر پیری را الگو قرار دهید که کنار رودخانه بود و پشته‌ای از قلاب‌های طعمه‌گذاری‌شده را همراه داشت و وقتی به استفادهٔ غیرقانونی از ماهیگیری در رودخانه متهم شد، جواب داد: «لعنتی‌ها، من فقط دارم برای خودم امکان رقابت فراهم می‌کنم.» از طعمه‌ها و قلاب‌هاتان استفاده کنید و البته فقط آن تعدادی از قلاب‌ها را طعمه‌گذاری کنید که می‌توانید از پس نگه داشتن‌شان برآیید

در داستان همهٔ آن چیزهایی که پژوهشگران تمایل به نادیده گرفتن‌شان دارند، مورد توجه قرار می‌گیرند و همهٔ آن چیزهایی که مورد توجه آن‌هاست، کنار گذاشته می‌شوند

موضوع بعدی که باید بررسی کنید، حرف‌هایی است که شخصیت‌ها می‌زنند. حرف‌هاشان را با صدای بلند بخوانید؛ حتا برای خودتان. ببینید آیا سخت، مغلق، غیرطبیعی و متظاهرانه صحبت می‌کنند یا نه، و از خودتان بپرسید که آهنگ کلام‌شان برای آن شخصیت‌هایی که شما می‌خواسته‌اید خلق کنید، مناسب است یا نه. گفت‌وگو باید طبیعی و اتفاقی به‌نظر بیاید، نه ازپیش‌فکرشده.

دومین چیزی که باید دنبالش بگردید، دقیق و باورپذیر بودن شخصیت‌هایی است که خلق کرده‌اید.

چرا داستان می‌نویسی؟ برای پیدا کردن معانی پنهان زندگی

گرچه داستان را صرفاً به خاطر اطلاعات نمی‌خوانیم، اما داستان می‌تواند اطلاعات‌دهنده هم باشد. برخلاف روزنامه‌نگاری، تاریخ یا جامعه‌شناسی، داستان واقعیات را در شکل اصلی و حقیقی‌شان به ما نشان نمی‌دهد تا مثل دارو استفاده و جذب‌شان کنیم و مطمئن باشیم که حال‌مان بهتر خواهد شد. وقتی داستانی را می‌خوانیم، خودمان آن را به شکل حقیقی درمی‌آوریم. داستان می‌تواند فکر ما را مسموم کند؛ همان‌طور که مادام بوواری و دون کیشوت با بعضی‌ها این کار را کردند: داستان دنیای ما را گسترش و توسعه می‌دهد و هر توسعه‌ای نوعی خطر کردن است. خویشتنی که بعدِ بستن کتاب با آن تنها می‌مانیم، شاید یک منِ قابل استفاده و قابل فروش نباشد.

آیا احساسی بدتر از عصبانی بودن دارید و فکر می‌کنید جهان به‌تمامی یک بی‌نظمی عظیم است؟ شبیه لویی فردیناند سلین بنویسید و روح دوباره‌ای در زبان فرانسوی بدمید. می‌خواهید خلق‌وخوی امریکای لاتینی داشته باشید؟ گابریل گارسیا مارکز را امتحان کنید. می‌خواهید بدانید در ترقی‌های نخ‌نمای زندگی امروزی چه می‌گذرد؟ به ریموند کارور و بابی آن میسون اجازه دهید تا درباره‌شان برای‌تان صحبت کنند. می‌خواهید دربارهٔ زندگی آپارتمانی جدید و یکسان‌سازی‌شدهٔ جنوب بدانید؟ حالا نوبت فردریک بارتلمی است.

آیا اخبار قتل‌های رقت‌انگیز و به‌نظر احماقانه هر روز در روزنامه‌ها تکرار می‌شوند؟ تس اهل دوربرویل و یک تراژدی امریکایی می‌گویند آروزهای حقیر، نیت‌های ناموجه و گام‌های نادرست کوچکی را که با سنگ‌دلی منجر به چنین تباهی‌هایی می‌شوند، نشان دهید. از این‌که تلاش‌های خودتان یا دیگران به نتایجی ناامیدکننده می‌رسند، عصبانی می‌شوید؟ شبیه ویرجینیا وولف بنویسید و در مسیر روشنگر و پویای نوشته‌تان واقعیت را به ما نشان دهید.

زیگموند فروید که به اهمیت اسرارآمیز بودن نمادین (و در نتیجه هنری) ذهن انسان بیش از هر کس دیگری توجه کرده، می‌گوید «هنرْ نفْس را درگیر اوهام و خیالات می‌کند.»

آن‌چه نمی‌گذارد ادبیات داستانی ایرانی در جهتی درست رشد کند و به بلوغ نزدیک شود، سنت نادرستی است که می‌گوید «برای داستان نوشتن یه قلم و کاغذ کافیه» و به همین سادگی آن عامل اساسی یعنی شناخت و آگاهی را کنار می‌گذارد. اگر از آن جملهٔ کذایی، واژهٔ «داستان» را حذف کنیم، همه‌چیز درست می‌شود: «برای نوشتن یه قلم و کاغذ کافیه.» و این نوشتن در معنای عام است. اما کسی که می‌خواهد «داستان» بنویسد، اول از همه باید داستان را بشناسد و بداند «داستان نوشتن» دقیقاً یعنی چه و بداند که داستان با مقاله و گزارش و خاطره و سفرنامه و یادداشت روزانه ــ که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند ــ متفاوت است.

اگر کسی دارد بال پرواز درمی‌آورد و خانواده‌اش هم با او همفکری و همدلی می‌کنند، حتماً آدم خوشبختی است

«ذوق آدمی در تنهایی شکل می‌گیرد و نهاد او در جریان زندگی.» نهاد آدمی باید وجود داشته باشد و باز هم باید مدام در تغییروتحول باشد، تا ذوق را باردار کند.

اما علت اشتیاق ما به نوشتن چیست؟ ما می‌نویسیم چون نیروی وحشتناکی داریم، چون در قبال زندگی نسبت به آدم‌های دیگر ناآرام‌تر، زنده‌تر یا کنجکاوتریم. پس چرا بهترین کار را نکنیم؟

تعهد نویسنده به خواننده این است که بی‌میلی او را به خواندن برطرف کند. ما باید او را سر ذوق بیاوریم، نه با نوشتن چیزهایی که فکر می‌کنیم او دوست دارد بخواند، بلکه به وسیلهٔ مهارت و احساس‌مان. پس با چیزی که خودمان می‌خواهیم بنویسیم

فلانری اوکانر در کتاب ارزشمند راز و روش‌ها گفته، نوشتن فرار از واقعیت نیست، غوطه خوردن در آن است. او تأکید می‌کند نویسنده کسی است که به دنیا امید دارد، انسان بدون امید نمی‌تواند داستان بنویسد