بریده‌هایی از کتاب اوضاع خیلی خراب است

«شما و تمام کسانی که دوست‌شان دارید، روزی خواهید مُرد. تنها بخش کوچکی از چیزهایی که گفته‌اید یا کارهایی که انجام داده‌اید برای تعداد کمی از مردم اهمیت خواهند داشت، آن‌هم صرفاً برای یک مدت کوتاه. این حقیقتِ ناخوشایندِ زندگی‌ست. تمام مسائلی که به آن‌ها فکر می‌کنید یا کارهایی که انجام می‌دهید، تنها گریزِ استادانه‌ای از این حقیقت‌اند. ما غبارهای کیهانیِ بی‌اهمیتی هستیم که در یک نقطهٔ آبی پرسه می‌زنیم و به هم برخورد می‌کنیم. عظمتی برای خودمان تجسم می‌کنیم و اهدافی برای خودمان می‌سازیم. اما راستش را بخواهید، ما هیچ نیستیم. پس از قهوهٔ لعنتی‌تان لذت ببرید!»

«ذهن عقلانی بازیگرِ مکملی‌ست که خودش را قهرمانِ اصلی تصور می‌کند.»

کارهای قهرمانانه فقط در شجاعت، شهامت یا نشان‌دادنِ زیرکی خلاصه نمی‌شوند. این‌ها همگی فاکتورهایی رایج هستند و معمولاً به‌شکلی غیرقهرمانانه استفاده می‌شوند. نه، قهرمان‌بودن یعنی تواناییِ فراخواندن امید؛ آن‌هم در جایی‌که ذره‌ای امید وجود ندارد، مثل برافروختنِ کبریتی برای روشن‌کردنِ دنیایی تاریک. یعنی نشان‌دادنِ احتمالِ وجودِ جهانی بهتر؛ نه آن جهانِ بهتری که می‌خواهیم وجود داشته باشد، بلکه آن جهانِ بهتری که اصلاً نمی‌دانستیم ممکن است وجود داشته باشد. یعنی در شرایطی قرار بگیریم که به نظر می‌رسد همه‌چیز کاملاً در آن به فنا رفته، اما هر طور شده شرایط را به‌سمت بهبود پیش ببریم.

داستان‌هایی شبیه داستان پیلکی به ما الهام می‌بخشند. آن‌ها برای‌مان امید به ارمغان می‌آورند. آن‌ها کاری می‌کنند تا بگوییم: «می‌بینی؟ اون روزها اوضاع خیلی بدتر بوده. پیلکی کجا و منِ بی‌عرضه کجا؟ من توی زندگی‌م چه غلطی کرده‌م؟!» این سؤالی‌ست که احتمالاً باید در این عصرِ طوفان‌های توییتری و القای نفرت از سمتِ به‌مبل‌لم‌دادگان دانای کل از خود بپرسیم. وقتی کمی عمیق‌تر بیندیشیم و چشم‌اندازِ کلی را ببینیم، متوجه می‌شویم درحالی‌که قهرمانانی مثل پیلکی جهان را نجات می‌دهند، ما مگس می‌پرانیم و از این شکایت می‌کنیم که دستگاه تهویه به اندازهٔ کافی قوی نیست.

فرمول انسانیت می‌گوید: «چنان عمل کنید که انسانیت را چه در خودتان و چه در دیگران، همیشه به‌منزلهٔ هدف به کار ببرید، نه صرفاً به‌منزلهٔ وسیله.»

در کلِ هستی تنها یک چیز است که می‌توانیم بگوییم کاملاً نادر و بی‌همتاست: آگاهی. از نظر کانت تنها چیزی‌که ما را از بقیهٔ هستی متمایز می‌کند تواناییِ استدلال‌مان است. ما می‌توانیم جهان اطراف‌مان را در دست بگیریم و از طریق استدلال و اراده آن‌را بهتر کنیم.

تنها شکل واقعی و اخلاقیِ آزادیْ از طریق خودمحدودسازی است. آزادیْ اختیار انتخاب خواسته‌هاتان در زندگی نیست، بلکه انتخاب چیزهایی‌ست که حاضرید در زندگی رهاشان کنید. این نه‌تنها آزادیِ حقیقی، بلکه تنها نوع آزادی‌ست. سرگرمی‌ها می‌آیند و می‌روند. لذت هرگز ماندگار نیست. تنوع معنای خود را از دست خواهد داد. اما شما همیشه می‌توانید تصمیم بگیرید که حاضرید چه چیزی را فدا کنید.

آزادیِ جعلیْ ما را روی تردمیلی برای تعقیب چیزهای بیش‌تر قرار می‌دهد، درحالی‌که آزادی حقیقیْ تصمیم آگاهانه‌ای برای زندگی‌کردن با چیزهای کم‌تر است. آزادی جعلی اعتیادآور است: صرف‌نظر از این‌که چقدر از این آزادی برخوردارید، همیشه احساس می‌کنید انگار کافی نیست. آزادیِ واقعیْ تکراری، قابل‌پیش‌بینی و گاهی کسل‌کننده است.

من زمانی دربارهٔ سفری به پرو با همسرم صحبت کردم، اما این دلیل نمی‌شود که شش هفتهٔ تمام گوشی‌ام را از عکس‌های ماچو پیچو پُر کنید. جدی می‌گویم! بی‌خیالِ گوش‌کردن به مکالماتِ من و فروختنِ اطلاعاتم به هر کسی شوید.

اگر شهاب‌سنگی به شهری برخورد کند و نصفی از مردم آن شهر را از بین ببرد، از دیدِ یک فرد مذهبیِ خیلی سنتی، دلیل وقوع این بلا این است که شهر پر از گناهکار بوده. کسی‌که به خدا اعتقاد ندارد، می‌گوید این اثباتی‌ست بر نبودِ خدا (باورِ دیگری براساس ایمان) وگرنه چطور وجودی قادر و رحیم اجازه خواهد داد چنین اتفاق بدی بیفتد؟ یک هدونیست (لذت‌گرا) چنین برداشت خواهد کرد که این اتفاقْ دلیل بیش‌تری برای برپاییِ جشن و سرور است، چون همه ممکن است هر لحظه از دنیا برویم. یک سرمایه‌گذار با خودش فکر می‌کند که چطور می‌تواند در تکنولوژی پدافند شهاب‌سنگی سرمایه‌گذاری کند.

وقتی بدترین اوضاع را داشته باشیم، در تأثیرپذیرترین حالت خواهیم بود، وقتی زندگیِ ما در حال متلاشی‌شدن است، یعنی ارزش‌های ما ناامیدمان کرده‌اند، و در تاریکی، هوا را به‌دنبال ارزش‌های جدیدی چنگ می‌زنیم تا جایگزین‌شان کنیم. آیینی سقوط می‌کند و جا را برای آیین بعدی باز می‌کند.

. برای جهان مهم نیست دموکرات‌ها انتخابات ریاست‌جمهوری را می‌برند یا جمهوری‌خواهان. برای جهان مهم نیست که شخصیتی معروف در حال مصرف کوکائین در سرویس‌بهداشتیِ هواپیما رسوا شده. برای جهان مهم نیست که جنگل‌ها به خاکستر تبدیل شوند، یخ‌ها ذوب شوند، سطح آب بالا بیاید، هوا به گند کشیده شود، یا نژاد برترِ موجوداتِ فضایی ما را به بخار تبدیل کنند. این شما هستید که اهمیت می‌دهید. شما اهمیت می‌دهید و به همین دلیل عاجزانه خود را قانع می‌کنید که چون اهمیت می‌دهید، پس حتماً پشت تمام چیزها دلیلِ کیهانیِ بزرگی نهفته. اهمیت می‌دهید، چون برای اجتناب از حقیقتِ ناخوشایند، برای اجتناب از غیرقابل‌فهم‌بودنِ هستی و برای اجتناب از له‌شدن زیر بار سنگین پوچیِ مادیِ خود نیاز دارید آن اهمیت را حس کنید. شما هم مثل من و مثل همه آن احساسِ خیالیِ مهم‌بودن را به جهان اطراف‌تان منتقل می‌کنید، چراکه این کار به شما امید می‌دهد.

ارزش‌هایی که در طول زندگیِ خود انتخاب می‌کنیم، کریستالیزه شده و در شخصیتِ ما ته‌نشین می‌شوند. تنها راهِ تغییرِ ارزش‌هامان این است که تجربه‌هایی متضاد با آن ارزش‌ها داشته باشیم. البته هر گونه تلاش برای رهایی از این ارزش‌ها از طریق تجربه‌های جدید یا متضاد، ناگزیر با درد و ناراحتی همراه خواهد بود. برای همین است که چیزی به‌اسم "تغییرِ بدون درد" و "رشدِ بدون ناراحتی" وجود ندارد. برای همین است که اگر برای آن آدمِ سابق‌تان سوگواری نکنید، غیرممکن است به آدمِ جدیدی تبدیل شوید.

قهرمان‌بودن یعنی تواناییِ فراخواندن امید؛ آن‌هم در جایی‌که ذره‌ای امید وجود ندارد، مثل برافروختنِ کبریتی برای روشن‌کردنِ دنیایی تاریک.

آیین‌های معنوی بسیار مستحکم‌اند. این آیین‌ها حداقل صدها سال و شاید حتی هزاران سال بقا می‌یابند. دلیلش این است که باورهای ماورایی هرگز قابل‌اثبات یا انکار نیستند. درنتیجه به‌محض این‌که باوری ماورایی در ارزش والای فردی ساکن می‌شود، بیرون‌آوردنِ آن تقریباً غیرممکن است. آیین‌های معنوی همچنین به این دلیل قدرتمندند که بیش‌ترِ مردم را تشویق می‌کنند که حتی در مرگ هم امید بیابند، و این اثرِ جانبیِ مطلوبی دارد که باعث می‌شود آدم‌های زیادی حاضر باشند به‌خاطر باورهای غیرقابل‌تأیید، جان‌شان را هم بدهند. رقابت با این مسئله دشوار است.

«شما و تمام کسانی که دوست‌شان دارید، روزی خواهید مُرد. تنها بخش کوچکی از چیزهایی که گفته‌اید یا کارهایی که انجام داده‌اید برای تعداد کمی از مردم اهمیت خواهند داشت، آن‌هم صرفاً برای یک مدت کوتاه. این حقیقتِ ناخوشایندِ زندگی‌ست. تمام مسائلی که به آن‌ها فکر می‌کنید یا کارهایی که انجام می‌دهید، تنها گریزِ استادانه‌ای از این حقیقت‌اند. ما غبارهای کیهانیِ بی‌اهمیتی هستیم که در یک نقطهٔ آبی پرسه می‌زنیم و به هم برخورد می‌کنیم. عظمتی برای خودمان تجسم می‌کنیم و اهدافی برای خودمان می‌سازیم. اما راستش را بخواهید، ما هیچ نیستیم.

تنها چیزی‌که واقعاً می‌تواند رؤیایی را نابود کند، تحقق‌یافتنِ آن است.

هدفِ اصلیِ آیینْ وابستگیِ احساسی‌ست و بهترین راه برای ایجاد این وابستگی‌ها این است که مردم را وادار کنیم دست از تفکرِ نقادانه بردارند.

نظام‌های سیاسی کاملاً ساختگی‌اند. جایگاه‌های قدرت تنها به‌دلیل ایمانِ مردم وجود دارند. چه دموکراسی باشد و چه دیکتاتوری، نتیجه یکسان است: گروه کوچکی از رهبران در آگاهیِ اجتماعی پرستش و تجلیل و یا تقبیح می‌شوند.

تقریباً همیشه یک پیش‌فرضِ ضمنی وجود داشته است: این‌که احساساتِ ما دلیلِ همهٔ مشکلات‌مان هستند و عقل‌مان باید وارد عمل شود تا این آشفتگی را سامان دهد. این خطِ فکری به سقراط برمی‌گردد. او می‌گوید ریشهٔ همهٔ فضیلت‌ها عقل است