بریده‌هایی از کتاب جامعه‌شناسی روسپی‌گری؛ بررسی آسیب‌های اجتماعی

در سفرنامهٔ دن‌گارسیا آمده است شهوترانی بین اعراب، ترک‌ها و تاتارها امری رایج بوده است. فحشا در اصفهان بیشتر رواج داشت؛ زیرا تعداد زیادی بردهٔ بسیار زیبا و دلربای گرجی، چرکس و روس سفید از هر دو جنس در این شهر سکونت داشتند که عدهٔ آنها به سبب وجود پسران جوان و دخترانی که شاه عباس در زمان خود به اصفهان کوچانده بود، در حال افزایش بود.

توریکیان (۱۳۵۷) معتقد است هجوم اقوام خارجی و جنگ‌های ملوک‌الطوایفی در دورهٔ بعد از اسلام در نزول جایگاه زنان نقش زیادی داشت. مردان برای دور نگهداشتن زنان و دختران از دید اقوام مهاجم، اغلب زنان را خانه‌نشین کردند و کم‌کم اجازهٔ حرف زدن را از آنان گرفتند. در ابتدا شاید این اقدامات برای جلوگیری از کالا شدن زنان بود، اما نتایج بعدی موجب شد تا زنان کاملاً خانه‌نشین شوند. زنانی که این وضعیت را تحمل نکردند یا به کنیزی رفتند یا به فحشا روی آوردند. شاید پیدایش این پدیده در ایران به حکومت ایلخانیان بازگردد. در این دوره، حرم‌سراها گسترش زیادی پیدا کرد (توریکیان، ۱۳۵۷).

روسپی‌گری در ایران کمتر از سایر تمدن‌های کهن رایج بوده است؛ زیرا دین زرتشتی قوانین سختی علیه گناهان جنسی وضع کرده بود؛ استمنا با شلاق زدن مجازات می‌شد و لواط و زنا، کیفری جز کشتن نداشت. یکی از دلایل فحشا در این دوره، قوانین مردسالارانه بود از جمله در عهد ساسانی شوهران می‌توانستند یکی از زنان خود را به مردی دیگر بسپارند تا از خدمات جنسی او استفاده کند. در این حالت، رضایت زن اصلاً شرط نبود. علاوه بر این، در امپراتوری ساسانی، زن فاقد شخصیت حقوقی بود و صاحب حق به شمار نمی‌رفت. زنان از هر لحاظ تحت سرپرستی و قیمومیت رئیس خانوار که کدخدا نام داشت، قرار می‌گرفتند (بارتلمه، ۱۳۷۷).

در دورهٔ اشکانیان، مقام زن به مراتب پایین‌تر از دورهٔ هخامنشی بود. در این دوره تعدد زوج، رواج یافت و حتی برخی منابع مدعی هستند که اشکانیان با نزدیکان خود ازدواج می‌کردند. با حملهٔ اسکندر و تسلط یونان بر ایران، احتمالاً بسیاری آداب و رسوم یونانیان وارد ایران شد که از آن جمله می‌توان به روسپی‌گری اشاره کرد. در حکومت اشکانیان، دلایل طلاق زن عبارت بود از جادوگری و فساد اخلاقی (همان).

ایرانیان باستان بر این باور بودند که خلقت زن و مرد یکسان صورت گرفته است و از این حیث آنان در میان مذاهب عصر خود، مترقی‌تر بودند. اما با وجود چنین باورهایی، در عمل برابری بین مرد و زن رعایت نمی‌شد. این موضوع در عصر ساسانیان نمود بیشتری پیدا کرد.

اواخر قرن ۱۸، بنادر و باراندازهای لندن، محلی برای جولان روسپیانی بود که بیشتر مشتریان آنان ملوانان و باربران شهوتران بودند. در این سال‌ها، فحشا چنان دامن گسترانیده بود که یکی از ناظران خارجی، شمار روسپیان شهر لندن را بالغ بر ۵۰.۰۰۰ نفر برآورد کرده است. هرچند این روسپیان به راحتی در میکده‌ها، مسافرخانه‌های کنار راه‌ها، باغ‌های شهر، مجالس رقص همگانی، کنسرت‌ها، و تئاترها یافت می‌شدند، عمل آنها غیر قانونی و مجازاتشان زندان و شلاق بود. در این قرن در روم و ونیز نیز کسب و کار روسپیان رونق داشت.

در قرن ۱۸ در فرانسه بیش از هر زمانی فحشا جامعه را فراگرفته بود. کارفرمایان مزد اندکی به کارگران زن می‌دادند و آنان ناگزیر بودند برای فراهم ساختن هزینهٔ زندگی، شب‌ها تن به خودفروشی دهند. در این روزگار، شمار روسپیان پاریس بین ۴۰.۰۰۰ تا ۶۰.۰۰۰ نفر برآورد شده است. هم‌چنین تعداد روسپی‌خانه‌های پاریس از تعداد کلیساها بیشتر گزارش شده است. مردم عادی پاریس، مشتریان روسپیان را بیشتر از ایشان نکوهش می‌کردند. پلیس نیز فقط در صورت شکایت با روسپیان برخورد، آنان را محکوم به زندان و یا وادار به بستری شدن در بیمارستان می‌کرد، گیسوانشان را می‌تراشید و تنبیه‌شان می‌کرد و پس از مدتی رهایشان می‌ساخت (همان).

در اواخر قرن شانزدهم، اخلاق مذهبی، پاک‌تر و منزه‌تر شد و در مقابل انحرافات اشراف و روحانیان، عکس‌العمل شدید نشان داده می‌شد. روسپی‌گری به مرور زمان از اساطیر، عشق و عاشقی و جنبه‌های مذهبی فاصله گرفت و از آن به عنوان آسیب اجتماعی یاد شد (فرمانفرمائیان، ۱۳۴۹).

عبدالصمدی واسطه‌ها را به چهار دسته تقسیم کرده است: ۱. مردی که مطلقاً از درآمد فاحشگی یک زن امرار معاش می‌کند؛ ۲. صاحب‌خانه‌ای که اتاق خود را در اختیار روسپیان قرار می‌دهد؛ ۳. واسطهٔ زن که برای علاقه‌مندان و مشتریان، دختر یا زن تهیه می‌کند؛ ۴. تاجر فحشا که برای خانه‌ها اعم از داخل یا خارج کشور، زن تهیه می‌کند. (عبدالصمدی، ۱۳۶۴).

آینه‌بیگی (۱۳۵۴) روسپی‌گری را به دو دستهٔ روسپی‌گری پنهان و آشکار تقسیم می‌کند. روسپی‌گری پنهان بیشتر در بین طبقات متوسط و بالا دیده می‌شود و با اهداف گوناگونی صورت می‌گیرد. روسپی‌گری آشکار در طبقات پایین رواج دارد و هدف آن کسب درآمد و پول است. (آینه‌بیگی، ۱۳۵۴)

معمولاً دختران وزنانی که به هر دلیل و انگیزه با مردان متعدد رابطه برقرار می‌کنند، فاسد و فاحشه نامیده می‌شوند. اما اگر مردی با چندین زن و دختر رابطه برقرار کند به او هیچ لقب و عنوانی نمی‌دهند. فقط او را هوس‌ران و عاشق‌پیشه می‌شمارند. چنین مردانی می‌توانند مانند دیگر مردان زندگی کنند و در برابر وجدان اجتماعی چندان مؤاخذه نشوند و در جامعه، احساس انفعال و سرافکندگی نکنند و حتی با افتخار از هوس‌رانی خود سخن برانند.

کشورهایی مانند تایلند و فیلیپین با توجیهات اقتصادی و به دلیل داشتن جاذبهٔ توریستی از ایجاد محدودیت برای روسپی‌گری اجتناب می‌کنند و از سوی دیگر برخی کشورها با تصویب قوانین ضد روسپی‌گری در صدد کنترل یا از میان برداشتن آن هستند. این تلاش‌ها حتی به اقدامات جمعی کشورهای مختلف برای مبارزه با روسپی‌گری منجر شده است که اولین مورد آن «قرارداد تحریم استثمار موجودات انسانی و بهره‌برداری از فحشا» بود که در سال ۱۹۴۹ توسط ۳۰ کشور دنیا به تصویب رسید.

افراد روسپی اغلب استثمار می‌شوند و فاقد امنیت برای زندگی هستند، اغلب اوقات بی‌پول هستند و از آنها سوءاستفاده می‌شود و در زندگی، تنها پاداشی که به آنها داده می‌شود، فقر، بیماری و تنهایی است؛ چرا که تا حد یک شیء یا کالای پست پذیرفته شده‌اند.

کاپلان و سادوک (Kaplan, et al. ۱۹۹۸) درکتاب مرجع روان‌پزشکی (چاپ هشتم) می‌نویسند: «درصد بزرگی از روسپیان را نوجوانان تشکیل می‌دهند. اغلب آنان دختر بوده، اما پسرها نیز به عنوان روسپی هم‌جنس‌گرا دیده می‌شوند. اغلب نوجوانان از خانواده‌های درهم شکسته و از هم گسسته بوده و در کودکی مورد آزار فیزیکی، روانی و سوءاستفادهٔ جنسی قرار گرفته و گاهی قربانی تجاوز بوده‌اند. بسیاری از آنان از خانه فرار کرده، و در دام قاچاقچیان و باندهای جنایت‌کار گرفتار شده‌اند. این افراد به سوءمصرف مواد، الکل و قاچاق موادمخدر دچار شده و در خطر ابتلای بسیار بالای بیماری ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) قرار دارند.» بنابراین برای بررسی مسئلهٔ روسپی‌گری از منظری عمیق و موشکافانه، باید رویکرد سه بعدی زیستی، روانی و اجتماعی به آن داشت.

براساس نظریهٔ انتقال، علت روسپی‌گری برخی زنان، وجود افرادی در خانواده یا نزدیکان آنها خاصه در دوران کودکی و نوجوانی بوده که از طریق روسپی‌گری امرار معاش می‌کرده‌اند.

در یونان به‌خصوص در شهرهای ساحلی و جزایر آن، معبدهایی بود که در آنها دختران جوان، پذیرندهٔ بیگانگان بودند و پول حاصل از هم‌خوابگی به کیش روحانیان اختصاص می‌یافت و به طور غیرمستقیم، صرف نگهداری آنان می‌شد.

در اقوام ابتدایی، روسپی‌گری، موضوعیت نداشت و زن به رسم میهمان‌نوازی به میهمان رهگذر به دلایل مختلف از جمله دور نگاه داشتن چشم حسد و بلا پیش‌کش می‌شد. روسپی‌گری با شأن و کارکرد قدسی که مختص قدرت مرموز باروری به نفع اجتماع بود در دوران باستان کلاسیک وجودداشت. بنابر نظر ویل دورانت، هر زن بابلی حداقل یک‌بار در طی عمر خود در معبد «میلیتا» تسلیم مردی بیگانه می‌شد، و پول یا سکهٔ دریافتی از هم‌خوابگی با او را به خزانهٔ معبد تحویل می‌داد.

در واقع روسپی‌گری، تاریخی به قدمت پدرسالاری دارد و از موقعی که بشر با کاشت، داشت و برداشت در زراعت، زمین‌داری و برده‌داری آشنا شد و نقش زن از وجه تولیدی به وجهی برای ارضای امیال جنسی مردان تبدیل شد و منابعی مثل زر و زور و زمین به عنوان منابع کمیاب شناخته شد، روسپیگری کارکرد تجاری پیدا کرد و تجارت تلخ بشری، یعنی روسپی‌گری پدیدار گشت.

زنان تن‌فروش قربانی تحمیل مجموعه‌ای از شرایط و عوامل هستند که امکان گریز از همهٔ آنها دشوار و بلکه ناممکن است.

افرادی که در خانواده بدرفتاری جسمی و بهره‌کشی جنسی را تجربه کرده‌اند، از لحاظ روانی مستعد می‌شوند تا سوءاستفاده‌های بعدی را بپذیرند