بریده‌هایی از کتاب ذهن بی‌حصار، عبور از مرزها برای پیشرفت و کشف سرزمین‌های جدید

ما عاشق این هستیم که یک شبه ره صد ساله برویم. انضباط راهبردی، صبوری، پایداری و تداوم را دوست نداریم.

تمایل ذاتی انسان به کامل شدن و به انتها رساندن خوبی باعث می‌شود که از پیشنهادهای کامل‌تر بیشتر استقبال کنیم.

خلاقیت و یادگیری در تعامل جمعی رخ می‌دهد

شوارتز آینده‌پژوه معروف در کتابش، شگفتی‌های اجتناب‌ناپذیر، در خصوص توسعهٔ چین یک پیشنهاد عجیب و غریب می‌دهد: توسعهٔ کافه‌ها! او به‌درستی تشخیص می‌دهد که چینی‌ها (و بهتر است بگوییم اغلب کشورهای درحال‌توسعه) دانشگاه‌های بزرگی مانند هاروارد و استنفورد را به عنوان موتورهای رشد آمریکا می‌بینند و سعی در کپی‌برداری از آن‌ها دارند. آن‌ها با هزینهٔ فوق‌العاده بالایی به خلق پارک‌های فناوری و مراکز دانشگاهی روی می‌آورند اما نمی‌دانند که این نهادها کافی نیست. شوارتز تأکید می‌کند که شما نیاز به تشکیل فضای فکری دارید؛ شما نمی‌توانید کتابخانه‌ها، کافه‌ها و خطوط دوچرخه‌سواری را نادیده بگیرید. در نهایت چه کنیم؟ فراموش نکنیم که یادگیری و خلاقیت امری فردی نیست. خلاقیت و یادگیری در تعامل جمعی رخ می‌دهد

کافه‌نشینی یک فرهنگ شرقی بوده است که جهانگردان غربی به تعجب از آن در سفرنامه‌ها یاد کرده‌اند اما بعدها کافه‌ها اصلی‌ترین نهاد به اشتراک‌گذاری ایده‌ها با دیگران شد.

ما بخشی از ایده‌هایمان را از دیگران می‌گیریم؛ از کسانی که در رستوران یا چایخوری با آن‌ها برخورد می‌کنیم و با آن‌ها گفتگو می‌کنیم. آن ایده‌ها را به شکل‌های تازه‌ای به هم وصل می‌کنیم و چیزی نو خلق می‌کنیم، حتی بدون آنکه خود بدانیم یا بفهمیم.

تحقیق نشان داد بیشتر ایده‌های مهم و موفق پشت میکروسکوپ یا کامپیوتر یا میز کار پیدا نشدند! بلکه زمانی جرقه زدند که آدم‌ها دور میز جلسات هفتگی با هم گفتگو می‌کردند؛ یعنی زمانی که همه دور هم جمع می‌شدند و آخرین اطلاعات، خطاها، اشتباه‌ها، تجارب و یافته‌های خود را بازگو می‌کردند.

بیشتر ایده‌های مهم و موفق زمانی جرقه می‌زنند که آدم‌ها همه دور هم جمع شده و آخرین اطلاعات، خطاها، اشتباه‌ها، تجارب و یافته‌های خود را بازگو می‌کنند.

هانسون نویسندهٔ کتاب عصب‌شناسی کاربردی برای شادکامی، عشق و خردمندی می‌نویسد: چون مغز ما برخلاف اخبار و رخدادهای منفی اخبار و رخدادهای مثبت را به‌کندی در حافظهٔ بلندمدت ثبت می‌کند، پس رخدادها و اخبار مثبت را چند بار دست کم حدود ۱۲ ثانیه، در ذهن مرور و مزمزه کنید.

کانمن، برندهٔ جایزهٔ نوبل، می‌گوید ما بیشتر از آنکه از منفعت لذت ببریم، برای زیان ماتم می‌گیریم.

ذهن بیکار گذشته را نشخوار می‌کند. بنابراین، نگذارید ذهنتان بیکار باشد. برای فراموش کردن گذشته اهداف جدید، چالش‌های جدید و ارتباطات جدید ایجاد کنید.

دوران کودکی خود را به خاطر بیاورید. بارها و بارها شده است که شکست خورده‌ایم، اشتباه کرده‌ایم و از دست داده‌ایم و آن زمان فکر کرده‌ایم که دنیا به آخر رسیده است. همهٔ ما چنین تجربیاتی داشته‌ایم. اکنون که از آنان فاصله گرفته‌ایم متوجه می‌شویم آن‌قدرها هم آن مشکلات مرگ‌آور نبوده‌اند. بنابراین، از شکست فعلی خود نیز فاصلهٔ زمانی بگیرید. به ده سال بعد بروید و از آنجا به مسئلهٔ فعلی خود فکر کنید. بدیهی است وزیری که استیضاح شده و رأی اعتماد نیاورده است، اگر بخواهد در همین لحظه به مسئلهٔ خود فکر کند بسیار دردآور است، اما اگر به ده سال بعد برود و از این مسئله فاصلهٔ زمانی بگیرد، آن‌گاه خیلی راحت‌تر می‌تواند آن را هضم کند.

باید یک‌بار به خاطر همه‌چیز گریه کرد، آن‌قدر که اشک‌ها خشک شوند؛ باید این تن اندوهگین را چلاند و بعد دفتر زندگی را ورق زد، به چیز دیگری فکر کرد؛ باید پاها را حرکت داد و همه‌چیز را از نو شروع کرد.

تصور کنید در ظرف بسیار بزرگ به‌اندازهٔ یک وان حمام پاپ کورن در سینما به شما می‌دهند. بله، می‌دانم کمی غیرواقعی است اما کمی تحمل کنید. واقعاً دوست دارید آن پاپ کورن را مزه کنید. به همین دلیل، یکی از آن‌ها را از ظرف بزرگ با دستتان برمی‌دارید؛ به سمت دهانتان می‌آورید و بعد تصادفاً از دستتان می‌افتد روی زمین. آیا خودتان را به زمین می‌اندازید و شروع می‌کنید به گریه کردن؟ یا دستتان را دراز می‌کنید تا یک پاپ کورن دیگر از وان بردارید؟

خداوند به‌وضوح فرموده است که گوش، چشم و دل، همه مسئول‌اند. یعنی جزء جزء و بعد بعد انسان مسئول است. اگر می‌دانیم که باید بگوییم و اگر نمی‌دانیم، بگذاریم آن‌ها که سخنی دارند آزادانه (چه آزادی قبل از بیان و چه آزادی بعد از بیان) سخنشان را مطرح کنند. جهان این‌گونه بهتر خواهد شد.

یکی از ریشه‌های شکل‌گیری حماقت جمعی سکوت دانایان است با این توجیه که مسئولیت بر عهدهٔ رئیس است! درصورتی‌که آنان که می‌دانند و سکوت می‌کنند نیز مسئول‌اند؛ آنان که نمی‌فهمند اما کورکورانه تائید می‌کنند نیز مسئول‌اند؛ آنان که به خاطر حمایت از رئیس دانای کل نمی‌گذارند دانایان و صاحبان اندیشه صحبت کنند نیز مسئول‌اند.

فراموش نکنیم حماقت جمعی زمانی رخ می‌دهد که برخی برخلاف نگاه فعلی می‌اندیشند، اما مجالی برای ارائهٔ نظرات خود ندارند. در هر جمعی افرادی هستند که نوع دیگری می‌اندیشند. دست‌کم فضایی فراهم کنیم که سخنشان شنیده شود. اینکه سخن آنان را بپذیریم یا نه گام بعدی است.

رئیس دانای کل وجود ندارد. این فرض که بالادستی‌ها عقل کل و کوه تجربه هستند و بعید است که اشتباه کنند، فرض نادرستی است. تاریخ مکتوب جهان را که مرور می‌کنیم می‌بینیم هم باهوش‌ها و هم باتجربه‌ها اشتباهات مرگباری کرده‌اند. نه خود را عقل کل بپنداریم و نه هیچ فرد دیگری را.

حماقت از در و دیوار بسیاری از سازمان‌ها و جوامع بالا می‌رود. این حماقت نتیجهٔ اشتباه معدودی افراد سربه‌هوا نیست، بلکه معمولاً آگاهانه ایجاد می‌شود.

جامعهٔ احمق جامعه‌ای است که آنان که می‌فهمند سکوت می‌کنند و یا به سکوت کشیده می‌شوند. و اینجاست که ترکیب این ۴ عنصر: ۱- تصمیمات و تفکرات اشتباه جمعی از افراد ۲- سکوت آنان که می‌فهمند ۳- موافقت کورکورانهٔ آدم‌های بله‌قربان‌گو ۴- آنان که به دیگران اجازهٔ اظهار نظر نمی‌دهند، فاجعه‌آفرین می‌شود. این همان اتفاقی است که در نوکیا (سلطان بلامنازع موبایل در دنیا) افتاد. توجه مدیران این شرکت به احمق‌های بله‌قربان‌گوی مثبت‌اندیش باعث شد که سهم زیادی از بازار را تقدیم شرکت‌هایی مثل سامسونگ و اپل کنند.