بریده‌هایی از کتاب تمدن و ملالت‌های آن

این امر که بعضی از سرچشمه‌های تحریک، که کودک بعدآ درمی‌یابد که در اندام‌های بدن خود او قرار دارند، قادرند همیشه احساس‌هایی را به او منتقل کنند، درحالی‌که بعضی سرچشمه‌های دیگر ــ از جمله محبوب‌ترین آن‌ها که پستان مادر است ــ گاهی در اختیار او نیستند و بر اثر فریاد و لابهٔ او پدیدار می‌شوند، بی‌شک عمیق‌ترین تأثیر را بر او می‌گذارد. به این صورت، ابژه نخست به‌منزلهٔ پدیده‌ای در برابر «من» قرار می‌گیرد که «بیرون» از آن است و پس از کنشِ خاصی وادار به حضور می‌شود.

پدر «فوق‌العاده نرمخو و ملاحظه‌کار» موجب شکل‌گیری فرامنی بسیار سختگیر می‌شود، زیرا کودک زیر فشار عشقی که به او ابراز می‌شود راهی برای ابراز پرخاشگری ندارد، جز این‌که (پرخاشگری‌اش را) به درون معطوف کند. نزد کودکان بی‌سرپرست که بی‌عشق رشد کرده‌اند بین «من» و فرامن کشمکشی به وجود نمی‌آید و کودک می‌تواند همهٔ پرخاشگری‌اش را به بیرون اعمال کند. پس اگر از یک عامل نهادین فرضی بگذریم، می‌توان گفت وجدان سختگیر بر اثر تأثیرات متقابل دو عامل به وجود می‌آید، یکی چشم‌پوشی از رانه‌ها که پرخاشگری را از بند رها می‌کند و دیگر تجربهٔ عشق که تهاجم را به‌سوی درون و به فرامن منتقل می‌سازد.

وقتی یک تمنای رانه‌ای واپس زده می‌شود، اجزای لیبیدویی آن به نشانه‌های بیماری (یا اختلال) و عناصر پرخاشجوی آن به احساس تقصیر تبدیل می‌گردند

فرامن فرهنگی هم اعتنای چندانی به واقعیت‌های نهادین روان انسان نمی‌کند، فرمانی صادر می‌کند و نمی‌پرسد آدمی قادر است از آن پیروی کند یا نه. برعکس، فرض می‌کند که برای «منِ» آدمی همه‌چیز از حیث روانی ممکن است و این «من» قادر است سلطه‌ای نامحدود بر نهاد اعمال کند. این فرض اشتباه است و در انسان‌های به‌اصطلاح معمولی هم نمی‌توان استیلا بر نهاد را از حد معینی افزایش داد. اگر خواسته‌ها افزوده شوند، در فرد مقاومت یا روان‌نژندی ایجاد می‌شود یا موجب ناخشنودی او می‌گردد.