بریده‌هایی از کتاب زندگی ۳.۰؛ انسان‌بودن در عصر هوش مصنوعی

- حافظه، محاسبه، یادگیری، و هوش وجهی انتزاعی و غیرملموس و غیرمادی دارند، زیرا مستقل از زیرساخت مادی‌ای هستند که به آنها تحقق می‌بخشد و می‌توانند حیات مستقل خود را داشته باشند که وابسته به جزئیات فیزیکیِ بستر مادیِ زیرین خود، یا بازتابی از آن نیست.

درست همان‌طور که در مورد اطلاعات دیدیم: محاسبه هم می‌تواند، مستقل از بستر مادی‌اش، زندگی خود را داشته باشد! بنابراین اگر شما یکی از شخصیت‌های خودآگاه و ابرهوشمند در یکی از بازی‌های رایانه‌ایِ آینده باشید، مطلقاً هیچ راهی ندارید که بدانید آیا روی یک رایانهٔ شخصی مجهز به سیستم عامل ویندوز، یا روی یک لپ‌تاپ مجهز به سیستم عامل مَک، یا روی یک تلفن اندرویدی اجرا شده‌اید، زیرا حیاتی مستقل از بستر مادی دارید. همین‌طور هیچ راهی ندارید که بدانید ریزپردازشگرِ دستگاه از چه نوع ترانزیستورهایی استفاده می‌کند.

مغز ما، در مقایسه با ژن‌هایمان، حجم بسیار بیشتری از اطلاعات را ذخیره می‌کند: مطابق تخمین‌هایی که داریم این حجم برابر است با ۱۰ گیگابایت به صورت الکتریکی (که مشخص می‌کند کدام یک از ۱۰۰ میلیارد نورون شما در هر لحظه از زمان شلیک می‌کند) و ۱۰۰ ترابایت به صورت شیمیایی/زیستی (که مشخص می‌کند که پیوندِ سیناپسیِ میان نورون‌های مختلف چه اندازه قوی است)

در طول شش دههٔ گذشته، قیمت حافظهٔ رایانه تقریباً هر دو سال یک‌بار به نصف کاهش یافته است. هارد درایوها بیش از صدمیلیون برابر ارزان شده‌اند، و کاهش قیمت در حافظه‌های سریع‌تر که علاوه بر ذخیرهٔ صِرف اطلاعات برای انجام محاسبات نیز مناسب هستند به رقم شگفت‌انگیزِ ده‌تریلیون بار ارزان‌تر رسیده است.

وقتی شما سندی را از راه ایمیل برای دوستتان می‌فرستید تا روی کاغذ چاپ کند، اطلاعات در فرایندی بسیار سریع، به‌ترتیب از روی الگوهای مغناطیسیِ هارد درایو شما در حافظهٔ فعال رایانه‌تان و در قالب بارهای الکتریکی رونویسی می‌شود، سپس به شکل امواج رادیویی در شبکهٔ بی‌سیم شما، و بعد اختلاف ولتاژ در روتر شما، و پس از آن به صورت امواج لیزر در کابل نوری درمی‌آید و سرانجام در قالب مولکول‌هایی بر یک صفحهٔ کاغذ قرار می‌گیرد. به بیان دیگر، اطلاعات می‌تواند مستقل از بستر مادی‌اش زندگی مستقل خود را داشته باشد!

اخترشناسان خودآگاه دربارهٔ بسیاری مسائل اختلاف نظر دارند، اما تقریباً همه می‌پذیرند که این کهکشان‌ها زیبا و باابهت‌اند. البته زیبایی در چشم ناظر است، نه در قوانین فیزیک؛ پس پیش از آنکه جهان ما بیدار شود، هیچ زیبایی‌ای وجود نداشت. همین سبب می‌شود بیداریِ کیهانیِ ما امری حیرت‌انگیز و مایهٔ شادمانی باشد؛ به این ترتیب جهان ما از یک مردهٔ متحرک بی‌شعور و فاقد آگاهی به زیست‌بومی زنده بدل شد

یعنی شبکه‌های عصبی هم می‌توانند مانند کامپیوترونیوم عمل کنند.

بیان دیگر، اطلاعات می‌تواند مستقل از بستر مادی‌اش زندگی مستقل خود را داشته باشد!

عقیدهٔ عمومی در میان پژوهشگران حوزهٔ هوش مصنوعی این است که مسئلهٔ هوش اساساً با اطلاعات و محاسبات ارتباط دارد نه با گوشت یا پوست یا اتم‌های کربن.

رایانه‌ها ماشین‌هایی همه‌کاره‌اند که قابلیت‌های آنها به شکلی یکنواخت در پهنه‌ای بی‌حد و مرز از کارها گسترده است. اما در مقابل، توانایی‌های انسان در زمینه‌هایی که مدت‌ها برای بقا اهمیت داشته بالا، اما در حوزه‌های بسیار غیرمرتبط پایین است.

در واقع نگرانی اصلی جنبش هوش مصنوعیِ سودمند ربات‌ها نیستند، بلکه خود هوش است: به‌ویژه هوشی که اهدافش با اهداف ما سازگار نباشد. چنین هوشِ ناسازگاری بدون هیچ‌گونه بدنهٔ روباتی، و فقط با اتصال به اینترنت، می‌تواند برای ما دشواری‌آفرین باشد

اما بر پایهٔ دانش فیزیکدانان، مغز متشکل از کوارک‌ها و الکترون‌هایی است که طوری آرایش یافته‌اند که مانند رایانه‌ای قدرتمند عمل کنند، و هیچ قانونی در فیزیک نیست که ما را از ساختن مجموعه کوارک‌هایی که از این هم باهوش‌تر باشند منع کند.

با گذشت ۱۳.۸ میلیارد سال از تکامل کیهانی، روند پیشرفت در زمین به‌شدت سرعت گرفته است: زندگی ۱.۰ تقریباً ۴ میلیارد سال پیش پدید آمد، زندگی ۲.۰ (یعنی ما انسان‌ها) در حدود تقریباً صدهزار سال پیش شکل گرفت، و بسیاری از پژوهشگران حوزهٔ هوش مصنوعی عقیده دارند که زندگی ۳.۰ در قرن پیش رو، شاید به واسطهٔ پیشرفت‌های هوش مصنوعی، حتی در زمان زندگی ما فرا برسد.

تواناییِ زندگی ۲.۰ برای طراحیِ نرم‌افزارش سبب می‌شود که بسیار باهوش‌تر از زندگی ۱.۰ باشد. هوش بالا مستلزم وجود بخش‌های سخت‌افزاری بسیار (متشکل از اتم‌ها) و همین‌طور نرم‌افزار قابل‌توجه (مرکب از بیت‌ها) است.

حیات می‌تواند در سه مرحله پیشرفت کند: مرحلهٔ زیستی (۱.۰)، که سخت‌افزار و نرم‌افزارش حاصل تکامل است، مرحلهٔ فرهنگی (۲.۰) که می‌تواند نرم‌افزار خود را (از راه یادگیری) طراحی کند، و مرحلهٔ تکنولوژیک (۳.۰) که می‌تواند سخت‌افزار خود را نیز طراحی کند و مهار سرنوشت خود را به دست بگیرد.

تعریف زندگی یا حیات عبارت است از: فرایندی که می‌تواند پیچیدگی‌اش را حفظ و خود را تکثیر کند.

عقیدهٔ عمومی در میان پژوهشگران حوزهٔ هوش مصنوعی این است که مسئلهٔ هوش اساساً با اطلاعات و محاسبات ارتباط دارد نه با گوشت یا پوست یا اتم‌های کربن. معنای این سخن آن است که هیچ دلیل بنیادی‌ای وجود ندارد که روزی ماشین نتواند دست کم به اندازهٔ ما باهوش باشد.

ترس از شرور شدن ماشین‌ها هم نکتهٔ انحرافی دیگری است که ما را از توجه به مسائل اصلی بازمی‌دارد. نگرانی واقعی بدخواهیِ ماشین‌ها نیست، توانایی آنها است. هوش مصنوعیِ ابرهوشمند بنا به تعریف در دستیابی به اهداف خود، هرچه باشد، بسیار خوب عمل می‌کند، پس لازم است اطمینان یابیم هدف‌هایش در راستای اهداف ما است. احتمالاً شما از مورچه‌ها متنفر نیستید و از سرِ بدجنسی روی آنها پا نمی‌گذارید، اما اگر مسئول یک طرح سدسازی برای تولید انرژی سبز باشید، و لانهٔ مورچه‌ها در منطقه‌ای واقع باشد که قرار است زیر آب برود، باید گفت بدا به حال مورچه‌ها. جنبش هوش مصنوعی سودمند در پی آن است که بشریت جای آن مورچه‌ها قرار نگیرد.

حیات را به صورت خیلی کلی این‌گونه تعریف کنیم: فرایندی که می‌تواند پیچیدگی‌اش را حفظ و خود را تکثیر کند. چیزی که تکثیر می‌شود ماده (یعنی مادهٔ متشکل از اتم) نیست، بلکه اطلاعات است (یعنی از بیت تشکیل شده است) و مشخص می‌کند که اتم‌ها چگونه باید در کنار یکدیگر سامان یابند. وقتی که یک باکتری رونوشتی از DNA خود می‌سازد، هیچ اتم تازه‌ای پدید نمی‌آید، بلکه مجموعهٔ تازه‌ای از اتم‌ها مطابق همان الگویی که در باکتری اول وجود دارد آرایش می‌یابند و به این ترتیب اطلاعات تکثیر می‌شود.

برای تأمین انرژی مورد نیازِ مغزِ سیزده واتی‌تان در طی صد سال، انرژی موجود در نیم میلی‌گرم ماده لازم است -کمتر از مادهٔ موجود در یک دانهٔ شکر معمولی. پژوهش‌های ست لوید نشان می‌دهد که بازدهی انرژی مغز را می‌توان یک کوادریلیون برابر بیشتر کرد. در این صورت انرژیِ یک دانه شکر برای شبیه‌سازی زندگی همهٔ انسان‌هایی که تاکنون زندگی کرده‌اند و هزاربرابر بیشتر بسنده است.