بریده‌هایی از کتاب مهارت‌های تربیت کودک ۲ تا ۷ سال با رویکرد طیب‌گزینی

تأدیب نطق مانند پی‌ریزی و چیدن خشت‌های اولیه ساختمان ایمان است که اگر کیفیت خوب یا ساختار هماهنگی نداشته باشد، بی‌شک فروریخته یا به صورت کج بالا می‌رود. مقدمه رسیدن به غایت تأدیب نطق، شکل‌گیری اعتماد کامل به والدین و احساس آرامش از بودن در کنار آن‌ها، انس با اعتقادات و رفتارهای ایمانی والدین، توان کنترل در بروزات و واکنش‌ها و تخیلات و افکار سالم و طیب در مورد خود و دیگران است.

تربیت در این دوره به خلاف نظربرخی والدین یا مربیان به معنای رها گذاشتن کودک نیست، بلکه بیشترین انرژی و برنامه‌ریزی باید در همین دوره برای تأدیب نطق کودک اختصاص یابد. درعین اینکه کودک فضایی از آزادی و نشاط را تجربه می‌کند والدین می‌بایست روح عبودیت را در فضای تربیتی و تأدیب نطق کودک اعمال کنند. نطق به صورت مستقیم به درونیات، تخیلات و باورها مرتبط است بنابراین برنامه‌ریزی برای تأدیب نطق، شکل‌دهی به باورها، افکار و تخیلات را نیز دربرمی‌گیرد.

نطق می‌تواند به طرق مختلفی ابراز شود و لزوما ابراز درونیات به بیرون از طریق کلام صورت نمی‌گیرد. حالات صورت و بروز هیجانات، علایم اشاره‌ای و رفتارهای بدنی نیز می‌توانند آشکارکننده حال درونی باشند.

نطق عبارت است از فرایند آشکار شدن باطن که در اثر توجه به نیاز و درک نفع و ضرر برای موجود محقق می‌شود.

ارتباط والدین با کودک در این دوره از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است به نحوی که ارتباط عاطفی و قوی مؤثر در این دوران، تبعیت و حرف شنوی در دوره‌های بعد را پیش‌بینی می‌کند.

کودک تعلیم‌پذیر است. هر آموزشی در کودکی تأثیری پایدار بر رفتارها و فرایندهای روانی او برجای خواهد گذاشت.

نطق، کلام، حواس و طیبات چهار کلیدواژه اصلی در چیدمان اصول و مهارت‌های تربیتی دوره اول رشد می‌باشند

درنظر داشتن غایت‌های بلند و خداگرایانه برای کودک در همه دوران رشد از بروز رفتارها و روش‌های تربیتی نامناسب، خودخواهانه و کوتاه‌مدت جلوگیری کرده و فضای خانواده را آکنده از معنویت، صداقت و مهربانی می‌کند.

تربیت در دوره اول رشد، دارای اهمیت حیاتی است. هر نقش و تأثیری در این سنین مانند نقش بر سنگ ماندنی و پایدار است.نطق و درونیات کودک در این دوران آنقدر انعطاف دارد که مانند موم هر نقشی را به خود گرفته و منعکس می‌سازد. یکی از شواهد این حقیقت، تأثیرپذیری بالای کودکان در این دوره است. با افزایش سن میزان این تأثیرپذیری کمتر و اختیار در رشد بیشتر می‌شود.

آنچه در تربیت و ادب الهی کودکان اهمیت دارد، بهره‌مندی از فطرت پاک و الهی آنها و جلوگیری از آسیب‌های احتمالی به آن است.

ای خداوند، در شمار آنانم بر که خو گرفته‌اند پناه جستن به تو را و سودها برده‌اند از سودای با تو و پناه گرفته‌اند در مأمن عزّ تو و تو از خزانه فضل و نعمت خویش به فراوانی روزی حلالشان داده‌ای و به جود و کرم تو فراخ نعمتی یافته‌اند و به تو از ذلت به عزت رسیده‌اند و از جور و ستم ستمکاران در سایه دادگری تو غنوده‌اند و به رحمت تو از بلا رهیده‌اند و به توانگری تو از بینوایی به توانگری رسیده‌اند و به یمن تقوای تو از گناه و لغزش و خطا در امان مانده‌اند و به طاعت تو به خیر و رشد و صواب توفیق یافته‌اند و به قدرت تو میان ایشان و گناهان مانع پدید آمده است، آن کسان که همه معاصی تو را ترک گفته‌اند و در جوار رحمت تو خفته‌اند.

بار خدایا، هر چه از تو خواسته‌ام به من عطا کن و حوایج من برآور. و چون بر عهده گرفته‌ای که دعای من به اجابت رسانی، پس دعای من از درگاه خود مران. و چون خود مرا به دعا فرمان داده‌ای، دعای من از آن پیشگاه محجوب مدار. ای خداوند، از فضل خویش هر چه سبب اصلاح من در دنیا و آخرت شود، به من عطا کن، خواه آن را بر زبان آورده باشم یا فراموش کرده باشم، آشکار کرده باشم یا نهان داشته باشم، دیگران را از آن آگاه کرده باشم یا از دیگران پنهان کرده باشم.

بار خدایا، مرا به تربیت ایشان و تأدیب ایشان و نیکی و مهربانی در حق ایشان یاری فرمای. ای خداوند، مرا و نسل مرا از شیطان رجیم در پناه خود دار. تو ما را آفریده‌ای و به نیکی امر کرده‌ای و از بدی نهی و به ثواب آنچه ما را بدان امر کرده‌ای مشتاق و از عقاب آن بیمناک. برای ما دشمنی ساخته‌ای همواره در کار نیرنگ و فریب ما.

بار خدایا، بازوی من به نیروی فرزندانم توانا گردان و به آنان، نابسامانیهای من به سامان آور و به ایشان، شمار یاران من فزونی ده و مجلس من به وجود ایشان بیارای و نام من به ایشان زنده دار و در غیاب من ایشان را کارساز من گردان و به ایشان یاریم ده که بر حاجت خود دست یابم. ای خداوند، چنان کن که فرزندان من دوستدار من باشند و بر من مهر ورزند. روی دلشان با من باشد و در یاری من پایدار باشند. فرمانبرداران من باشند نه عصیانگران و نه نافرمانان و نه مخالفان و نه خطاکاران.

دعای امام سجاد علیه‌السلام در حق فرزندانشان ای خداوند، بر من احسان کن و فرزندانم را برایم باقی گذار و شایستگی‌شان بخش و مرا از ایشان بهره‌مند گردان. ای خداوند، برای من، عمرشان دراز نمای و بر زندگانی‌شان بیفزای. خردسالشان را پرورش ده. ناتوانشان توانا گردان. تنشان و دینشان و اخلاقشان به سلامت دار. در جانشان و جسمشان و در هر کار از کارهایشان که روی در من دارد، عافیت بخش و وظیفه روزی ایشان، برای من و بر دست من پیوسته گردان. ای خداوند، فرزندان مرا، همه، نیکان و پرهیزگاران و بینایان قرار ده. و چنان کن که فرمانهای تو را بشنوند و اطاعت کنند، یاران تو را محبان و نیکخواهان و با دشمنان تو دشمنان و کینه‌توزان باشند.

والدین و مربیان به عنوان افرادی که ولایت خود بر فرزند را از جانب خداوند دریافت کرده‌اند، باید تکلمی حقیقی با کودک برقرار کنند؛ هدف اصلی تکلم با کودک ارتباط دادن او با حقایق فطری است و مگر می‌توان هدفی چُنین والا داشت و با کلام حاوی دروغ، غیبت، تهمت و سرزنش با کودک حرف زد؟

یکی از راه‌های ارزیابی کیفیت تربیت در ۷ سال اول، گوش‌سپردن به کلام کودک ۶ یا ۷ ساله است که در پایان این دوره قرار دارد. بیان شمرده، به‌جا، هدفمند و قابل فهم همراه با کنترل و پیوستگی در کلام و همین‌طور استفاده از کلمات زیبا نشاندهنده تربیت صحیح کلام می‌باشد.

درنظرداشتن همه دارایی‌های کودک و ارتباط آن‌ها با یکدیگر برای برنامه‌ریزی بهتر در مسیر رشد ضروری است. نطق به عنوان ابراز درونیات به بیرون، کلام به عنوان عرضه و انتقال آگاهی به مخاطب با قصدی مشخص و حواس به عنوان گذرگاه و معبر اطلاعات و تأثیرات، به صورت متقابل بایکدیگر ارتباط دارند. هیجان‌ها یا نیازهای درونی می‌توانند در قالب واژگان اعلام شود. کلمات بر شکل‌دهی افکار و گرایشات و نیازها تأثیر می‌گذارد. نطق و کلام نیز بر حواس اثرگذاشته و از آن تأثیرمی‌پذیرند.

بهترین زمان برای هدایت نطق، که به ادب کردن یا تأدیب نطق از آن یاد شده، در این دوره است. در این صورت تربیت در این دوره به خلاف نظربرخی والدین یا مربیان به معنای رها گذاشتن کودک نیست، بلکه بیشترین انرژی و برنامه‌ریزی باید در همین دوره برای تأدیب نطق کودک اختصاص یابد. درعین اینکه کودک فضایی از آزادی و نشاط را تجربه می‌کند والدین می‌بایست روح عبودیت را در فضای تربیتی و تأدیب نطق کودک اعمال کنند. نطق به صورت مستقیم به درونیات، تخیلات و باورها مرتبط است بنابراین برنامه‌ریزی برای تأدیب نطق، شکل‌دهی به باورها، افکار و تخیلات را نیز دربرمی‌گیرد. نطق می‌تواند به گونه‌ای هدایت و تأدیب شود، که هم کودک شناخت کافی از نیازها و درونیاتش پیدا کند و هم بتواند آن را به شیوه‌ای مطلوب متناسب با موقعیت بروز دهد.

یادتان باشد بچه‌ها به هیچ وجه دوست ندارند سرزنش بشنوند استفاده از جملاتی مانند این که "مگر به من قول نداده بودی و مانند آن" لجاجت کودک را بر می‌انگیزند.