بریده‌هایی از کتاب زیارت عاشورا در نگاهی دیگر

شُکر توجّه به حسین و زیباترین کلامی که هنگام یاد او می‌توان بر زبان جاری ساخت، سلام بر او است.

برابری تعداد لعن و سلام نیز گویای آن است که برائت و محبّت، دو کفّه یک ترازویند. هرکه از دشمنان حسین دوری جوید، به همان اندازه به حسین علیه‌السلام نزدیک شده است و هرکه به او عشق ورزد، به همان میزان، فاصله خود را با دشمنان سیدالشهداء بیش‌تر کرده است. از این رو حبّ بی‌برائت محال است.

قرآن خواندن آسان است؛ امّا قرآن خواندن بر سرِ نی کار حسین علیه‌السلام است. نماز خواندن آسان است؛ امّا نماز خواندن در زیر باران تیر، کار حسین است. دعا خواندن آسان است؛ امّا گفتن «اِلهی رِضاً بِرِضاک لا مَعْبُودَ سِواک» در گودال قتلگاه، کار حسین است. اگر حسینی زیستن من و تو، به حسینی مردنمان نینجامد، یقین بدان که راه را به پایان نرسانده‌ایم، یقین بدان.

محبّت و برائت، دو بال یک پروازند. آیا دیده‌ای که پرنده‌ای با یک بال پرواز کند؟ در عروج معنوی به سوی خدا نیز بدون بهره‌گرفتن از برائت نمی‌توان راه به جایی بُرد. مردی خدمت امیرمؤمنان علیه‌السلام رسید و عرض کرد: «ای امیرمؤمنان! من، شما را و فلانی را (منظورش یکی از دشمنان امام بود) دوست می‌دارم.» حضرت فرمود: «تو اکنون فقط یک چشم داری و بالاخره یا کور خواهی شد یا بینا.» منظور امام علیه‌السلام آن بود که محبّت بی‌برائت نمی‌تواند چراغ راه تو باشد و اگر خود را به زینت برائت از دشمنان من نیارایی، به زودی کور خواهی شد و در ورطه گمراهی خواهی افتاد.

ایجاد شور قیام نکته دیگر در این عبارت توجّه به حرکت و قیام است. تو از آن عاشقانی نیستی که تنها به ریختن چند قطره اشک اکتفا می‌کنند. اگر اشک تو، شمشیر قیام تو را صیقل ندهد، آن اشکی نیست که حسین کشته آن است. اگر حسین را «قَتیلُ‌الْعَبَرات» (کشته اشک‌ها) خوانده‌اند، برای آن است که یاد حسین علیه‌السلام سرچشمه ندبه‌ها و اشک‌هایی است که در طول تاریخ، هزاران سپاه مقاوم و شجاع را برای جنگ با یزید و یزیدیان به صحنه آورده است و اگر امام باقر علیه‌السلام ما را به خواندن هر روزه زیارت عاشورا سفارش فرموده، برای آن است که ما هم در عاشوراهای مکرّری که پیش خواهد آمد، حسینی باشیم وگرنه چه نیازی به خواندن مداوم این زیارت بود.

پدر و مادرم فدایت! پس از آن که به مقام حسین علیه‌السلام معرفت پیدا کردی و با ذکر دشمنان او، حوادث عاشورا را از نظر گذراندی، جگرت می‌سوزد و عظمت مصیبت کربلا بر تو آشکارتر می‌گردد. بر مظلومیت آن عزیز اشک می‌ریزی و از سر دلدادگی می‌گویی: «پدر و مادرم به‌فدایت.» (بِاَبی اَنتَ وَ اُمّی) البته اگر عزیزتر از پدر و مادر کسی را در جهان داشتی، او را به‌عنوان فدایی حسین ذکر می‌کردی. فرزند، عزیز است، پدر و مادر عزیز و محترمند، جانِ خود آدمی عزیز و شیرین است، امّا وقتی سخن از اباعبداللّه‌ به‌میان می‌آید همه عشق‌ها و محبّت‌ها رنگ می‌بازند.

حال شاید بپرسی که چرا «لعن» بر «سلام» مقدّم گشته است؟ پاسخ روشن است. تا کسی از سیاهی نگریزد، به سپیدی نمی‌رسد و دل بی‌برائت، طعم شیرین محبّت را نمی‌چشد؛ چنان که در آیه شریفه «فَمَنْ یکفُرْ بِالطّاغُوتِ وَ یؤْمِنْ بِاللّه‌ِ»؛ نیز کفر به طاغوت بر ایمان به اللّه‌ تقدّم یافته است.

حکمت اصلی تکرار لعن و نیز سلامی که به‌دنبال آن می‌آید ـ و اصولاً همه اذکاری که تکرار آن‌ها تأکید شده است ـ تثبیت حقیقت و مضمون لعن و سلام و ذکر مورد نظر در دل و جان ذاکر است. مثلاً اگر شنیده‌ای که فلان ذکر را باید چهل یا صد یا هزار بار گفت، علّت آن اثری است که این تکرار بر قلب ذاکر به‌جای می‌نهد.

اگر حسینی زیستن من و تو، به حسینی مردنمان نینجامد، یقین بدان که راه را به پایان نرسانده‌ایم، یقین بدان.

در این‌که چرا مصیبت حسین علیه‌السلام بزرگ‌ترین مصیبت اهل‌بیت علیهم‌السلام نامیده شده، سخن بسیار است. امّا یکی از روشن‌ترین دلایل چنین امری آن است که حسین علیه‌السلام آخرین معصوم از اصحاب کساء و پنج تن آل‌عبا بود و به‌عنوان آخرین بازمانده از خمسه طاهره باید مورد توجّه بیشتری قرار می‌گرفت. امّا امّت گرفتار جهل و فساد و سستی ایمان، به‌جای تکریم این امام عزیز، او را آماج تیره‌ها و نیزه‌های عداوت خویش ساختند.

بنابر آنچه گفته شد، هرکس مؤمنی را بیازارد باید در ارادتش به اهل‌بیت علیهم‌السلام تردید نمود. برای همین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: «هرکس مؤمنی را بیازارد مرا آزار داده است.»

بنابر آنچه گفته شد، هرکس مؤمنی را بیازارد باید در ارادتش به اهل‌بیت علیهم‌السلام تردید نمود. برای همین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرمود: «هرکس مؤمنی را بیازارد مرا آزار داده است.»

البته کشتن اهل‌بیت علیهم‌السلام زمینه‌سازانی داشت که آن‌ها را هم مورد توجّه قرار می‌دهی. «زیارت عاشورا» اصرار دارد که نگاه تو را از صحنه عاشورا فراتر ببرد و افق وسیع‌تری را پیش روی تو بگشاید. حزن و اندوه در سوگ حسین، اشک ریختن برای مظلومیت زینب، بر سر و سینه زدن به یاد دستان بریده عبّاس، بسیار خوب و پسندیده است؛ امّا باید این شور، با شعور همراه شود و این تجلیل با تحلیل قرین گردد و این مصیبت با معرفت درآمیزد تا چراغی برای زندگی امروزت شود.

دینداران عالم همه در یک رتبه و مقام نیستند. برخی برای دین، تنها از تمام یا بخشی از مال خود چشم می‌پوشند بی‌آن‌که حاضر باشند جان خود را به‌خطر اندازند. گروهی دیگر از جان خود نیز می‌گذرند؛ امّا نمی‌توانند به مرگ عزیزان و نزدیکان و فرزندان خود راضی شوند. برای عدّه‌ای دیگر، قبول شهادت خود و بستگان و نزدیکان دشوار نیست؛ ولی تصوّر اسیری آنان در زیر تازیانه‌ها و آوارگی و ذلّت ظاهری آن‌ها غیر قابل تحمّل است. امّا حسین علیه‌السلام یگانه عاشقی است که همه‌چیز خود را به پای معشوق می‌ریزد و در راه دین خدا، هیچ حدّ و مرزی برای جانبازی نمی‌شناسد

احیای نام علی، یک حرکت حسینی است. این خواست حسین علیه‌السلام است که یاد علی علیه‌السلام در دل‌ها و نام او هماره بر سر زبان‌ها باشد وگرنه چرا باید سه فرزند پسر خود را علی می‌نامید؛ علی‌اکبر، علی اوسط و علی‌اصغر. زمانی که مروان حاکم مدینه بود از امام سجّاد علیه‌السلام پرسید: «نامت چیست؟» امام علیه‌السلام فرمود: «علی» پرسید: نام برادرت چیست؟ امام علیه‌السلام فرمود: «علی». مروان خشمگینانه گفت: «علی و علی؟ پدرت چه می‌خواهد که همه پسرانش را علی می‌نامد؟» امام سجّاد علیه‌السلام خدمت پدر رسید و ماجرا را تعریف کرد. امام حسین علیه‌السلام فرمود: «اگر صد پسر هم برایم متولّد شود، دوست دارم که نامی جز علی برای آنان انتخاب نکنم.»

کشتن مسلمان گناه است، به اسارت گرفتن زن و فرزند مسلمان معصیت است، آتش زدن دار و ندار مسلمان و تکه‌تکه کردن پیکر یک مسلمان در زیر سمّ ستوران و نواختن تازیانه بر سر و روی فرزندان او، همه این‌ها جرم و جنایت است. امّا اگر این ستم‌ها بر خاندان پیامبر رَود، گناهی سنگین‌تر و فاجعه‌ای عمیق‌تر است؛ زیرا علاوه بر دریده شدنِ حریم یک مسلمان و ظلم و جفا در حقّ او، حرمت رسول‌اللّه‌ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نیز شکسته شده است.

رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله برای احترام به دیگران، آنان را با کنیه صدا می‌زدند و برای افراد بی‌کنیه ـ حتّی کودکان ـ کنیه قرار می‌دادند.

عاشورا ادامه مظلومیت علی است

عاشورا دنباله آتشی بود که در خانه فاطمه علیهاالسلام افتاد

مقام «بَذَلوا مهجهم...»، غیر از کشته شدن در راه حسین علیه‌السلام است. یاران حسین علیه‌السلام جان خود را بذل کردند. یعنی مانند عاشقی که هدیه‌ای را با اشتیاق به معشوق خود تقدیم می‌کند، در راه حسین علیه‌السلام، رضایتمندانه و مشتاقانه جان سپردند.