بریده‌هایی از کتاب پارچه‌فروش عاشق (مجموعه یادداشت)

هر روز که بیدار می‌شوم، خیال می‌کنم این نخستین باری است که با دنیا ملاقات می‌کنم. خودم را در آینه می‌بینم و خیال می‌کنم این نخستین باری است که خودم را می‌بینم و با تعجب به خودم خیره می‌شوم و بی واژه به خودم می‌گویم: «چه آدمیزادهٔ عجیبی خوشبختم…» و به همین خاطر دیگر ملالی نیست، و البته که عقیده دارم ملالْ یک مفهوم جهانی است.

قدر آیینه بدانیم چو هست نه در آن‌وقت که افتاد و شکست

اگر زندگی ادامه داشته باشد عکس‌العمل شاعرها و عاشق‌ها دیدنی است.

چند سالی است به‌جای آینه، همین‌که چشمم باز می‌شود، نخست به صفحهٔ موبایلم نگاه می‌کنم، پیام‌ها را می‌خوانم، بیشتر پیام‌هایی که برایم می‌فرستند آگهی تبلیغاتی است و من عاشق آگهی‌های تبلیغاتی‌ام.

«دوراس» هم می‌گوید: هیچ چیزی نمی‌تواند آدمی‌را غافلگیر کند، مگر ملال

نوشتن وصیت‌نامه و درخواست از خانواده‌ام که برای من شب‌های جمعه اندیشه خیرات کنند و کتاب‌هایم را به مستحق فرهنگی ـ هنری بدهند.

کیارستمی بیشتر از کسی است که من می‌شناسم، او برخاسته از فرهنگ ایرانشهری است، اما مانند مولانا، فرشچیان و فروغ، متعلق به همه مردم دنیاست. من خوشبختم که این‌ها با من، هم‌زبان‌اند، بخشی از روزگار معاصرند.

کیارستمی هم نشانی خانهٔ دوست را درجاده‌ای کوتاه و سربالا خلاصه کرده است، کار او هم مهندسی راه‌های میانبر است، مثل همان راه‌ها که عارف‌ها با کلمه‌ها تأسیس می‌کرده‌اند. کیارستمی نشانی راه را با دوربین می‌نویسد، خیال‌پردازی نمی‌کند، اما واقعیتی که نشان می‌دهد از رؤیا بزرگ‌تر است. با هوشمندی نه به گذشته می‌پردازد، نه به آینده. راوی روزگار خود است، عارفی راهنماست، راه نشان می‌دهد که سرگردانی در گم کردن راه است.

خاطره‌های قابل‌حمل، نیم‌رخ خاطره‌هایی است از کسانی که دوستشان داریم و اکنون نیستند و ما آن خاطره را با خود به‌این طرف و آن طرف می‌کشانیم و خیال‌بازی‌ها داریم.

باور کنید هرگز کسی در زندگی روی مرگ را نمی‌بیند. زندگی و مرگ درست مثل شیر و خط روی سکه‌اند، هرگز همدیگر را نمی‌بینند. تا زنده‌ایم، مرگ نیست، و همین‌که مردیم، زندگی تازه شما را به عشرتی مستدام مژده می‌دهد. ندیده‌اید به‌عکس زمان زاده شدن، آن‌ها که می‌میرند، تبسّم به لب دارند

بی‌اخلاقی، ندانستن، دروغ، ابتذال، پیش‌پاافتادگی، تحمل اهانت، حقارت و تجهیزات آن‌ها، به‌مراتب بزرگ‌تر از مرگ نازنین‌اند.

ملال‌های تاریخی ما مانند روزگار پس از حملهٔ اسکندر مقدونی، یا پس از حملهٔ مغولان و احفادشان است. وقتی که متجاوزان رفتند و ما دچار شکست و تحقیر و زمین سوخته شدیم، از فرط ملال و بی‌خبری، خودمان را به‌سمت عرفانی سرشار از سکون و سکوت کشانیدیم و رسیدیم به جهان‌بینیِ این نیز بگذرد یا جهان محل گذر است. تدبیر و تحصیل و تلاش را تعطیل کردیم و گفتیم: آدمی را از تقدیرش گریزی نیست.

ملال‌ها هم تقسیمات جغرافیایی دارند: ملال‌های شرقی، ملال‌های غربی.

درود به رندی که چون پیاله گرفت نخست یاد حریفان خسته‌جان افتاد

کاش ویژگی آدمیان در فصول به‌دنیا آمدن یا خارج شدن‌شان باشد، که این روزها تقریباً همه شبیه هم می‌میرند.

خیال می‌کردم من «راسکولنیکف» ام؛ «راسکولنیکف» ی که آشنایانم مرا «محمّد» صدا می‌زنند؛ «راسکولنیکف» ی که به جهان از بَرِ نرمش دست می‌کشد.

مبلغان مرگ‌هراسی، دروغگویان جیب‌برند. آن‌ها خود هیچ تجربهٔ مرگ ندارند، هرگز خودشان با مرگ ملاقاتی نداشته‌اند، همه سندهاشان ساختگی است، روایاتی که نقل می‌کنند. مبتنی بر خواب‌هاست، درست مانند قصه‌های قدیمی‌خودمان که همهٔ داستان‌های ما از یک خواب آغاز می‌شود و جای واقعیات را می‌گیرد.

باید این مدت را هم بپیچم به‌سمت دانایی، که آن بالاترین شادی‌هاست.

زندگی حکایتی است که راوی‌اش دیوانه بوده است،

دیگر نمی‌توانم به عهدی که کرده‌ام وفا کنم. بفرمایید چه مبلغی بپردازم تا معامله را فسخ کرده، شما راضی باشید؟ ما حیرت‌زده پرسیدیم چه دینی شما به ما دارید؟ کدام عهد؟ شما صدقهٔ دانش عظیم‌تان را به ما درس می‌دادید. معامله‌ای در میان نبوده. فرمودند چرا ما معامله‌ای داشته‌ایم، شما چیزی طلب کرده‌اید و من با رضایت توافق کرده‌ام و اکنون قادر به تأدیهٔ دِینم نیستم.