بریده‌هایی از کتاب ماندن در وضعیت آخر

ما مواظب بودیم که نخندیم. آن حالت "من ـ میتونم" برای او خیلی مهم بود.

"کودک" اصولاً توجهی به این‌گونه سؤالات ندارد. بنا بر این در مقابل رفتار دمدمی "کودک" بهترین حمایت، استفاده از "بالغ" است که روشن فکر می‌کند و هر سه حالت شخصیت، یعنی "والد" و "بالغ" و "کودک" را چه در خود ما و چه در دیگران در نظر می‌گیرد. "بالغ" در عین حال باید آنچه را که از لحاظ اخلاقی صحیح است به حساب آورد. بیرون نگه داشتن "والد" از صحنه، ضروریات اخلاقی را برطرف نمی‌کند. اینکه یاد بگیریم "چه باید بکنیم" در نهایت از وظایف "بالغ" است، نه تبعیت کورکورانه از "والد"

ما معتقدیم که می‌توان همه تلاش‌ها را در راهی بخصوص متمرکز کرد و در عین حال امکانات دیگر را برای روز مبادا در نظر داشت.

اختیار گاهی بعضی چیزها درست از آب درنمی‌آید. بعضی وقت‌ها بهترین برنامه‌ریزی‌های ما به شکست می‌انجامد. ما نه‌تنها باید امکان خطر کردن را به خودمان بدهیم بلکه باید شکست را نیز در نظر داشته باشیم. اگر ما اختیار داشته باشیم، که یکی از حمایت‌های مهم "بالغ" است، شکست لزوما به معنی به آخر رسیدن دنیا نیست.

اگر می‌خواهیم با بچه‌های خود دعوا نکنیم، باید بفهمیم که در چه حالتی هستند، در "والد" هستند یا در "بالغ" یا در "کودک"؟ می‌توانیم مانع رفتارهای متقاطعی شویم که منجر به قطع مکالمه با آن‌ها می‌شود؛ می‌توانیم با تحریک نکردن "والد" دیگران از خود حمایت کنیم.

تأثیر کناره‌گیری را آن روزی تجربه و ضبط کردیم که از ترس کتک خوردن یا از ترس ماچ‌های آبدار عمه خانم به کوچه گریختیم. تأثیر ارعاب را آن روزی تجربه کردیم که داشتیم برای خواهر کوچکمان شاخشانه می‌کشیدیم. تأثیر روشنفکرنمایی را آن روزی درک کردیم که با دادن توضیحی "منطقی" از انجام دادن کاری که مایل به انجام آن نبودیم طفره رفتیم: "پسرها که باباشونو ماچ نمیکنن، این کار دختراس." تأثیر مناسِک را هم وقتی تجربه و ضبط کردیم که از کتک خوردن در شبِ سالِ نو، قِسِر در رفتیم.

۸) عدم قطعیت را بپذیرید. ما می‌توانیم سردرگمی را کاهش دهیم، اما نمی‌توانیم عدم قطعیت را از بین ببریم. چه درباره زندگی درونی خودمان و چه در مورد دنیای خارج از خودمان، هرگز نمی‌توانیم مدعی شویم که غایت رمز و راز زندگی را درک کرده‌ایم

(۵) ما شما را تشویق می‌کنیم که توانایی‌های خود را برای تصمیم‌گیری به‌کار بیندازید و در فراز و نشیب زندگی، دست در دست دیگر دلیران در جستجویی مبتنی بر همکاری و محبت، در پی یافتنِ معنی و مفهوم شادی‌آفرین زندگی به پیش بروید. انجام این کار به معنی کاملاً انسان بودن است، یعنی همان چیزی که ما به‌خاطرش خلق شدیم.

همانطور که قبلاً گفتیم ظرفیت عصبی انسان محدود است. ما باید انتخاب کنیم که کی هستیم و چه می‌خواهیم باشیم؟ این امر ممکن است مستلزم درونی کردن الگویی جدید باشد. ما به‌طور کلی با الگوهایی که نقدا در ذهن خود جا داده‌ایم به رقابت برمی‌خیزیم: پدر یا مادر. این امر ممکن است با برکت باشد یا مایه هلاکت. اما معمولاً همه این الگوها را دور نمی‌ریزیم. در فصل دهم باز هم از این مطلب صحبت خواهیم کرد

آزارنده‌ترین مطالب معمولاً در خارج از آگاهی ما قرار دارد، یعنی همان پیام‌های مخفی که از قسمت "کودک" والدین دریافت کردیم (این پیام‌ها را در فصل دوم بررسی کردیم). برای کشف اطلاعات ناشناخته "والد" سه راه وجود دارد

توصیه می‌کنیم که هرگونه ناراحتی با استفاده از روش هفت مرحله‌ای "ردیابی" شود. انجام این کار در ابتدا و بدون داشتن تمرین، بخصوص ضمن تبادل رفتار با دیگران، امکان ندارد. "ردیابی" احتمالاً باید در پایان روز انجام گیرد که وقت کافی برای تمرکز فکر داشته باشید. اما با تمرین می‌توان آن را در عرض چند ثانیه انجام داد.

(۱) یکی از روش‌های آگاه شدن از این پیام‌های دیداری و شنیداری، این است که در جایی بنشینیم یا دراز بکشیم، بدن خود را سست کنیم و چشم‌ها را ببندیم و سعی کنیم به احساس‌های مختلف‌مان آگاهی پیدا کنیم. این بخصوص برای کسی سودمند است که نمی‌تواند اظهارات کلامی گذشته را به‌خاطر بیاورد، یا قادر نیست کلماتی برای بیان احساساتش پیدا کند.

این ضبط‌ها در حال حاضر باز نواخته می‌شود. وقتی که شریک زندگی شما امروز سر میز صبحانه، هنگام خوردن چای اخم‌هایش را تو هم می‌کند، احساس‌های شما نه‌تنها از نگاه ملامت‌بار امروز او، بلکه از همه نگاه‌های ملامت‌بار و اخم‌های گذشته خود شما سرچشمه می‌گیرد و احتمالاً همراه است با پیام‌هایی از بانک حافظه شما در مورد چای: سرد و غلیظ و بی‌مزه. مغز شما پیام کهنه را دوباره داده‌پردازی می‌کند: اخمِ "والد" ــ مانند ثبت می‌شود؛ و نتیجه می‌دهد: احساس‌های "کودک".

"تقدیر" روی زندگی ما سنگینی می‌کند. ولی چیزهایی هم هست که امروز می‌توان از نو به دست آورد. خوبی کار در این است که ما می‌توانیم "فکر کنیم". فکر کردن فی‌نفسه چیزهای بدیع و تازه به‌وجود می‌آورد. نه‌تنها می‌توانیم به گذشته بنگریم و آن را بررسی کنیم، بلکه می‌توانیم به آینده بیندیشیم. می‌توانیم خودمان و والدینمان و فرزندانمان را از دیدگاهی تاریخی بررسی کنیم و ببینیم که هر یک در خلق وضع موجود چه سهمی داشته است. کنترل همه چیز از ما ساخته نیست، ولی می‌توانیم بعضی چیزها را کنترل کنیم. اگر ما بخشی از مسأله هستیم می‌توانیم بخشی از جواب هم باشیم. این است مبارزه خلاق بودن و احساسات داشتن و ماندن در وضعیت "خوب"

والدین بیشتر از آنکه بد فهمیده شوند، به‌طور کامل درک نمی‌شوند. هنری کیسینجر گفته است: "دیپلمات عقیده دارد که هر تضاد بین‌المللی از یک سوءتفاهم سرچشمه می‌گیرد، بنا بر این او تلاش می‌کند آن را از راه فرمول کلامی برطرف سازد. اما سیاستمدار عقیده دارد که تضاد، از اختلاف منافع و رودررویی مواضع ناشی می‌شود، بنا بر این او کوشش می‌کند که واقعیت‌های موجود را تغییر دهد."(۵) ما نمی‌توانیم "واقعیت‌های موجود" را تغییر بدهیم ــ چون این‌ها پیام‌های ضبط‌شده و هرگز پاک‌نشدنی از سه حالت مادر و سه حالت پدر است. اگرچه بیشتر ما عقیده داریم که "پدر و مادر من همیشه خوبی مرا می‌خواستند"، و غالبا نیز همینطور است، اما به هر حال ضرورت دارد که ما پیام‌های دو جنبه‌ای منبعث از حرف‌ها و اعمال گذشته و حال آن‌ها را بفهمیم

والدین بیشتر از آنکه بد فهمیده شوند، به‌طور کامل درک نمی‌شوند. هنری کیسینجر گفته است: "دیپلمات عقیده دارد که هر تضاد بین‌المللی از یک سوءتفاهم سرچشمه می‌گیرد، بنا بر این او تلاش می‌کند آن را از راه فرمول کلامی برطرف سازد. اما سیاستمدار عقیده دارد که تضاد، از اختلاف منافع و رودررویی مواضع ناشی می‌شود، بنا بر این او کوشش می‌کند که واقعیت‌های موجود را تغییر دهد."(۵) ما نمی‌توانیم "واقعیت‌های موجود" را تغییر بدهیم ــ چون این‌ها پیام‌های ضبط‌شده و هرگز پاک‌نشدنی از سه حالت مادر و سه حالت پدر است. اگرچه بیشتر ما عقیده داریم که "پدر و مادر من همیشه خوبی مرا می‌خواستند"، و غالبا نیز همینطور است، اما به هر حال ضرورت دارد که ما پیام‌های دو جنبه‌ای منبعث از حرف‌ها و اعمال گذشته و حال آن‌ها را بفهمیم

۸) این که هستی نباش. به گفته رابرت و ماری گولدینگ این پیام اغلب به بچه‌ای رسانده می‌شود که آنچه پدر و مادرش می‌خواستند نشده. دختر است، حال آنکه آن‌ها پسر می‌خواستند، و یا برعکس. تو... نباش، چیزی باش که من دلم می‌خواست باشی.

۱۱) سایر پیام‌های نکن عبارتند از: اعتماد نکن، فکر نکن، احساس‌هایت را نشان نده، احساس‌های خودت را نداشته باش (گرسنه‌ات نیست، خوابت می‌آید)، لذت نبر. و همچنین: تو لیاقتش را نداری، تو هیچوقت موفق نمی‌شوی، اگر بکنی می‌بازی، پشیمان می‌شوی، ضرر می‌کنی، بیشتر از آنچه لیاقتش را داری گیرت آمده.

۸) این که هستی نباش. به گفته رابرت و ماری گولدینگ این پیام اغلب به بچه‌ای رسانده می‌شود که آنچه پدر و مادرش می‌خواستند نشده. دختر است، حال آنکه آن‌ها پسر می‌خواستند، و یا برعکس. تو... نباش، چیزی باش که من دلم می‌خواست باشی.

۷) موفق نشو. پدر و پسر با هم شطرنج‌بازی می‌کنند، و بالاخره یک روز پسر پدر را مغلوب می‌کند. از آن پس دیگر پدر با او بازی نمی‌کند. کمال‌طلبی نیز ممکن است موفقیت را عقیم کند. "اگه نمیتونی کاری رو درست انجام بدی، اصلاً نکن.