بریده‌هایی از کتاب دقایقی با قرآن

امام رضاعلیه السلام گناهان کبیره را بدین صورت فهرست کرده‌اند: «قتل نفس، زنا، سرقت، شراب‌خواری، نارضایتی و عاق والدین، فرار از میدان جنگ، تصرّف ظالمانه در مال یتیم، خوردن گوشت مردار، خون، گوشت خوک، آنچه به غیر نام خدا ذبح شده، رباخواری، رشوه‌خواری، قمار، کم فروشی، تهمت به زنان پاکدامن، لواط، گواهی ناحق، ناامیدی از رحمت خداوند، ایمن دانستن خود از عذاب الهی، یأس از رحمت الهی، کمک و تکیه به ظالمان، سوگند دروغ، حبس و ندادن حق دیگران، دروغ، تکبّر، اسراف، تبذیر، خیانت، کوتاهی در انجام حج، دشمنی با اولیای خدا، اشتغال به لهو و لعب و اصرار بر گناه». (۱۳۷۴)

کسانی‌که از گناهان بزرگ و زشتی‌های آشکار اجتناب می‌کنند جز گناهان ناخواسته، بی‌شک پروردگارت (نسبت به آنان) آمرزشش گسترده است.

جامع‌ترین آیه در مکارم اخلاق خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِینَ (اعراف، ۱۹۹) عفو و میانه‌روی را پیشه کن (عذر مردم را بپذیر و بر آنان آسان بگیر)، و به کارهای عقل پسند و نیکو فرمان بده، و از جاهلان اعراض کن. این آیه با تمام سادگی و فشردگی، همهٔ اصول اخلاقی را در بر دارد؛ هم اخلاق فردی «عفو»، هم اخلاق اجتماعی «وأمر بالعُرف»، هم با دوست «عفو»، هم با دشمن «أعرض»، هم زبانی «وأمر»، هم عملی «أعرض»، هم مثبت «خُذ»، هم منفی «أعرض»، هم برای رهبر، هم برای امّت، هم برای آن زمان و هم برای این زمان. چنانکه امام صادق‌علیه السلام فرمودند: در قرآن آیه‌ای جامع‌تر از این آیه در مکارم الاخلاق نیست. (۱۵۰) البتّه شکی نیست که عفو، در مسائل شخصی است، نه در حقّ النّاس و بیت‌المال. وقتی این آیه نازل شد، پیامبرصلی الله علیه وآله از جبرئیل توضیح و شیوه عمل به این آیه را درخواست کرد. جبرئیل پیام آورد: «تَعفُو عمّن ظلمک، تُعطی

مسلمان باید از موضع قدرت امر و نهی کند، نه ضعف و التماس. «تأمرون»

آیه در پاسخ پرسش آنها می‌فرماید: شرابخواری و قماربازی، گناهان بزرگی هستند، گرچه ممکن است منافعی داشته باشند. چنانکه عده‌ای از راه کشت انگور یا شراب فروشی و گروه‌هایی با دایر کردن قمارخانه، ثروتی به دست می‌آورند.

«خمر» به معنای پوشش است و لذا به پارچه‌ای که زنان سرِ خود را با آن پوشانده، مراعات حجاب می‌کنند، «خِمار» می‌گویند. از آنجا که شراب، قدرت تشخیص را از عقل گرفته، در واقع آن را می‌پوشاند، به آن «خمر» می‌گویند.

یسْئَلُونَک عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیسِرِ قُلْ فِیهِمَآ إِثْمٌ کبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَا أَکبَرُ مِن نَفْعِهِما وَ یسْئَلُونَک ماذا ینْفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ کذَلِک یبَینُ اللَّهُ لَکمُ الْآیاتِ لَعَلَّکم تَتَفَکرُونَ (بقره، ۲۱۹) از تو درباره شراب و قمار می‌پرسند، بگو: در آن دو گناهی بزرگ است و منافعی (مادّی) نیز برای مردم دارند. (ولی) گناه آن دو از سود آنها بزرگ‌تر است.

* کسی که صلهٔ رحم را ترک کند، بویی از بهشت به او نمی‌رسد. امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: «پدرم سفارش کرد، با افرادی که با فامیل خود رابطه ندارند، دوست مشو». (۳)