بریده‌هایی از کتاب حکمت‌ها و اندرزها؛ جلد ۱

غلام همّت آنم که زیر چرخ کبود ز هرچه رنگ تعلق پذیرد آزاد است

از سخنان حضرت امام حسن مجتبی علیه‌السلام است که می‌فرماید: عجب است از کسانی که درباره مأکولات و خوردنیهای خود فکر می‌کنند اما درباره معقولات و یادگرفتنیهای خود هیچ‌گونه زحمتِ اندیشه‌ای به خود راه نمی‌دهند.

آن قوّه و قدرتی که می‌تواند چنین اعجازی بکند و شیر باطن را در قید کند و رام و تسلیم نماید، اهریمن نهفته در باطن را به صورت فرشته صلح درآورد، آشفتگیها و اختلالهای ضمیر را تبدیل کند به انتظام و استحکام، عمل انسان را منظم و یکنواخت و بر راه راست کند همانا دین است.

دل گفت مرا علم لدنّی هوس است تعلیمم کن اگر تو را دسترس است گفتم که الف، گفت دگر، گفتم هیچ در خانه اگر کس است یک حرف بس است

خداشناسی یگانه منطق صحیح و درست و مستحکم انسانیت است، پایه اصلی تقوا و پاکدامنی و راستی و درستی و شجاعت و شهامت و فداکاری است، مبنای انسانیت و منشأ امتیاز واقعی انسان از حیوان است. تنها خداشناسی است که می‌تواند جانشین منطق منفعت‌پرستی و خودپرستی گردد.

«خداوند خوشی و آسایش را در دو چیز قرار داده: یقین و رضایت خاطر، و ناراحتی و رنج را در دو چیز دیگر قرار داده: تردید و خشم». «یقین» همان ایمان محکم و پابرجاست به اینکه جهان مدبّری دارد حکیم و آنچه انبیاء به عنوان بشارت و انذار گفته‌اند، یعنی نسبت به نیکوکاری نوید داده‌اند و نسبت به بدکاری اعلام خطر کرده‌اند، همه راست و درست است و دیر یا زود واقع می‌گردد؛

آیا باور می‌کنید که این روحیه تنبل و جامد و سرد و خشک ما معلول همان متاعهای تقلبی روحی است؟!

پیغمبر اکرم فرمود: «مثَل مسلمانان از لحاظ همدردی و حساسیت نسبت به یکدیگر مثَل یک بدن است که چون عضوی به درد می‌آید همه اعضای دیگر با تب و بی‌خوابی اظهار بی‌تابی می‌کنند»

دین جزو متن زندگی و اساس روح زندگی است نه جزو ابزار زندگی که قابل تعویض و تبدیل به چیز دیگر باشد.

معمولاً افرادی که از لحاظ روح و روان سالم و بانشاط‌اند و انحرافی پیدا نکرده‌اند کمتر به تخیل و به هم بافتن آرزوهای دور و دراز و نامعقول می‌پردازند، همیشه عملی فکر می‌کنند و عملی آرزو می‌کنند یعنی آرزوهای آنها در جهت همان مداری است که در زندگی دارند، روی بال و پر خیال نمی‌نشینند و آرزوی امور ناشدنی را نمی‌کنند؛ ولی افراد ضعیف که مبتلا به بیماری روانی هستند و نشاط عمل ندارند و در وجودشان همت و اراده‌ای موجود نیست بیشتر بر مرکب سریع‌السیر خیال سوار می‌شوند و با خیالاتْ خود را سرگرم می‌سازند و کمتر به عمل و فعالیت توجه می‌کنند و به اصطلاح دینی مبتلا به طول امل می‌شوند و آرزوهای نامعقول می‌کنند؛ همان طوری که افراد ضعیف یک خاصیت دیگر هم دارند و آن اینکه زیاد آه و ناله می‌کشند، در فکر چاره و اصلاح کار خود نیستند.

امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: اگر نیکی کنی به کسی و او را مشمول انعام و خوبی قرار دهی آن کس هرکه باشد رهین احسان تو و در فرمان تو و تو نسبت به او فرمانده خواهی بود؛ و اگر نسبت به کسی استغنا و بی‌نیازی بورزی آن کس هرکه باشد و دارای هر مقام باشد تو نیز مانند او و شخصی مثل او خواهی بود و اگر نسبت به کسی نیاز بورزی و از او حاجت بخواهی و استمداد کنی آن کس هرکه باشد تو بنده او و رهین او و زیردست او خواهی بود.

دل گفت مرا علم لدنّی هوس است تعلیمم کن اگر تو را دسترس است گفتم که الف، گفت دگر، گفتم هیچ در خانه اگر کس است یک حرف بس است

دل گفت مرا علم لدنّی هوس است تعلیمم کن اگر تو را دسترس است گفتم که الف، گفت دگر، گفتم هیچ در خانه اگر کس است یک حرف بس است

قرآن کریم در سوره کوچکی که به نام «سوره عصر» نامیده می‌شود ضمن تأکید با یک قسَم می‌فرماید: «بشر جز با داشتن چهار خصلت زیانکار و بدبخت است: اول ایمان، دوم عمل درست و صحیح، سوم تشویق و وادار کردن افرادْ یکدیگر را به حق، چهارم تشویق و توصیه افرادْ یکدیگر را به خویشتن‌داری و استقامت و صبر». اینها چهار رکن و چهار ستون کاخ سعادت بشر می‌باشند.

«از خصوصیات حق این است که به نفع احدی جاری نمی‌شود مگر آن که علیه او نیز جاری می‌شود و علیه کسی جاری نمی‌شود مگر آنکه به نفع او نیز جاری می‌شود.»

برخی دیگر از مردم که در جستجوی وسیله ظفر و موفقیت هستند این قدر می‌فهمند که به یک عامل موهوم و غیرواقعی تکیه نکنند، تکیه خود را روی عوامل موجود می‌اندازند ولی در میان عوامل موجود، خود را فراموش می‌کنند و فقط دیگران را به حساب می‌آورند، چشم طمع به دیگران دارند، می‌خواهند پارتی و توصیه همواره کارشان را روبراه کند. داستان این اشخاص داستان همان فردی است که ماری بر سکویی خفته دید و گفت دریغ از مردی و سنگی؛ چیزی را که به حساب نمی‌آورند همان شخصیت خودشان است؛