بریده‌هایی از کتاب حکمت‌ها و اندرزها؛ جلد ۱

علم و فکر غذای روح است. آدمی باید به همان اندازه که درباره معاش خود فکر می‌کند درباره غذای روح خود نیز بیندیشد؛ و همان مقدار مراقبتی که در غذاهای جسمی لازم و ضروری است، در غذاهای روحی نیز لازم و ضروری است

اگر فرضا می‌خواهید غرور ملی و تعصب داشته باشید، نسبت به فضائل و مکارم و صفات حسنه تعصب داشته باشید؛ با خود بگویید چرا فلان ملت عالم است و ما عالم نیستیم پس بکوشیم تا به آنها برسیم و از آنها هم جلوتر برویم، چرا فلان ملت اخلاق و عادات و روابط اجتماعی‌شان از ما بهتر است پس بکوشیم که مانند آنها [باشیم]

علی علیه‌السلام می‌فرماید: «هر ظرفی به واسطه ریختن چیزی در آن از وسعتش کاسته می‌شود مگر ظرف علم که هر اندازه بیشتر بریزند وسیع‌تر و با گنجایش‌تر می‌گردد».

عالی‌ترین مظهر عقل و تربیت صحیح، خطایابی از خویشتن است؛ یعنی انسان بتواند در دریای ژرف افکار و اندیشه‌ها و تمایلات و افعال و اقوال خود فرو برود و خطاهای خود را بیابد و انگشت روی آنها بگذارد و آنها را از خود دور کند.

علی علیه‌السلام بعد از آنکه مذمّت شدیدی از تعصب می‌کند می‌فرماید: اگر فرضا می‌خواهید غرور ملی و تعصب داشته باشید، نسبت به فضائل و مکارم و صفات حسنه تعصب داشته باشید؛ با خود بگویید چرا فلان ملت عالم است و ما عالم نیستیم پس بکوشیم تا به آنها برسیم و از آنها هم جلوتر برویم، چرا فلان ملت اخلاق و عادات و روابط اجتماعی‌شان از ما بهتر است پس بکوشیم که مانند آنها [باشیم] و بلکه از آنها در درستی و امانت و فداکاری و حسن اخلاق جلوتر برویم؛

یک دسته به بازار این جهان می‌آیند و خودشان را می‌فروشند و برده می‌سازند

کسی که به دیگران ستم می‌کند؛ او در عین حال که به دیگری ظلم می‌کند در قلب خود قساوت و تیرگی و سیاهی ایجاد می‌کند، مثل این است که به جنگ عقل و قلب خود رفته است. این است که قرآن کریم همیشه بشر را «ظالم بر خویشتن» می‌خواند، زیرا یا در اثر جهالت بر خود ظلم می‌کند و یا در اثر طغیان شهوت و هوا و هوس بر عقل و قلب و انسانیت خود ستم روا می‌دارد.

«اَلَّذینَ امَنوا وَ عَمِلُوا الصّالِحات»

بزرگان گفته‌اند: مثَل آرزوهای باطل دنیوی مثَل آب شور است، نه تنها انسان را سیراب نمی‌کند و رفع تشنگی نمی‌نماید بلکه تشنگی و عطش وی را اضافه می‌کند و شخص بیشتر می‌آشامد تا آنجا که او را می‌کشد:

بدن برای اینکه شاداب و بانشاط بماند، به یک رشته غذاها و آشامیدنیها و تنوعها احتیاج دارد؛ روح نیز به سهم خود غذا می‌خواهد؛ غذای روح علم است و حکمت و ایمان و یقین