بریده‌هایی از کتاب تطهیر با جاری قرآن؛ تفسیر سوره بقره (جلد دوم)

آدمی ناچار بر مداری می‌چرخد. یا بر مدار علم و صنعت و یا قدرت و نعمت و یا نفسانیت و انانیت و این همه مداری نیست که آدمی بهره‌مند شود و سامان بگیرد مگر آن که به مدار الوهیت روی بیاورد و در سبیل او مال و جان بگذارد و با این بخشش به وسعت و زیادتی و تضاعف و رضایت و تثبیت و مغفرت و فضل خداوند راه بیابد.

خیر و شر: خوبی و بدی. با خوشی و ناخوشی تفاوت دارد. در خوبی و بدی نیاز و اندازهٔ وجودی انسان مطرح است. در خوشی و ناخوشی، هوس و هوای آدمی.

و به جای حطّة و آمرزش به حنطه و گندم دنیا روی آوردند.

نعمت و تمامی بلاء و مصیبت، شکر می‌خواهد؛ که می‌فرمودند: " اللهم لک الحمد حمد الشاکرین لک علی مصابهم"

آدمی با این ترکیب حس و وهم و خیال و فکر و عقل و غریزه و احساس، آدمی با نقد و سنجش اهداف و راه‌های گوناگون به آزادی می‌رسد و گسترده می‌شود و این وجود گسترده در محدودها و محدودیت‌ها و دیوارها رنج می‌برد و سر از پنجره هستی بیرون می‌آورد و به غیب و به روز دیگر روی می‌آورد و با این احساس از تنگنا و غربت حتی همراه قدرت علم و رفاه صنعت، به وحی روی می‌آورد؛ که دل آدمی را غم غربت و رنج دیوارها و حصارها، برقرار نمی‌گذارد و همین غربت او را به انس و امن و ابتهاج دعوت می‌کند وحی، نیاز این وجود گسترده و غریب است و خاستگاه وحی همین وسعت و غربت آدمی است

الحاد در اسماء الهی از محدودیت ما برخاسته و شروع محدود، مشکل اساسی ماست وقتی که ما می‌خواهیم وسعت خدا و یا زمین و آسمان را با دست‌هامان نشان بدهیم گرفتار مشکل شده‌ایم و دیگر هر چه قدر دست‌ها را باز کنیم این وسعت را نمی‌توانیم با این حد نهایی در این محدود نشان بدهیم. باید این محدودیت را کنار بگذاریم. باید تشبیه و تعطیل را کنار بگذاریم، باید اسم و مسمی را، وصف و موصوف را و ذات و صفات را در نظر نگیریم وگرنه به الحاد مبتلا می‌شویم و از توحید دور می‌مانیم و احاطهٔ ربوبی و حضور تمامی هستی در نور او را نمی‌فهمیم و تحقق حضوری و تنزیل و انزال پدیده‌ها و آیه‌ها را نمی‌فهمیم و چه بسا گرفتار تعارض و تناقض شویم و اول و آخر و ظاهر و باطن و معیت حق را درک نکنیم، در حالی که او با وجود همه همراه است و از حدود آن‌ها جداست، " داخل فی الأشیاء لا بممازجة وخارج عنها لا بمفارقة".

هدایت ربّ در هر لحظه و در هر انتخاب حضور دارد و همراه هر تحول و هر خطور و وسواسی دستگیر است و سالک را مدد می‌رساند و کسانی که پای‌بند این هدایت باشند، فتوحات مستمر و جام‌های پیاپی خواهند داشت

به هدایت رب پس از هدایت کتاب اشاره دارد. هدایت کتاب آداب و احکام و شرایع و فرایض سالک را گوشزد می‌نمود و هدایت ربّ در هر لحظه و در هر انتخاب حضور دارد و همراه هر تحول و هر خطور و وسواسی دستگیر است و سالک را مدد می‌رساند و کسانی که پای‌بند این هدایت باشند، فتوحات مستمر و جام‌های پیاپی خواهند داشت، " الذین اهتدوا زادهم هدی وآتاهم تقویهم".

صلوة یک حقیقت مستقل از مصلی است و نماز امر زمانی نیست. و این حقیقت دو نسبت دارد، یکی با " دین" که عمود و پایه آن است و یکی با " مصلی" که ذکر و یا رزق اوست و دریچه‌ای به دنیای غیب و نور چشمی در میان تاریکی‌های این زندان و سجن است و با این دو نسبت دو تعبیر أقیموا و استعینوا در همین سورهٔ بقره آمده است. اقامهٔ عمود برای کسانی که می‌خواهند دین را به پا کنند و دنیایی دیگر بیافرینند و خیمه برپا نمایند، طبیعی است. کسانی که به غیب روی آورده‌اند و دنیایی دیگر می‌خواهند، باید ستون‌ها را برپا کنند ورزق‌های جدید بگیرند و از این رزق‌ها به دیگران هم بسپارند و بچشانند و این گونه " یؤمنون بالغیب ویقیمون الصلوة ومما رزقناهم ینفقون"

آن کتاب مشهود و معلوم اگر زمینه‌ای از ریب و سوء ظن و تهمت و توهم در آن برای کسی نباشد به یک مرحله از هدایت می‌رساند و گرنه همراه ریب، هدایت ناس و مؤمن می‌تواند باشد، ولی هدایت متقین واقع نمی‌شود و همین ترکیب می‌رساند که متقین از حوزهٔ هرگونه ریب در کتاب رهایی یافته‌اند و منشأهای ریب را درمان کرده‌اند، یعنی ضرورت وحی و کتاب نازل را فهمیده‌اند، شایستگی و صلاحیت رسول را باور کرده‌اند، در قرآن تناقض و ضعف و تقوّل و ساختگی بودن را نیافته‌اند و بیان و ذکر و نور و رحمت و شفاء آن را تجربه کرده‌اند و در نتیجه به‌هدایت‌های بالاتر راه یافته‌اند. این ترکیب، مشکل وجود انکار و ریب و کفر به قرآن را جواب می‌دهد؛ چون لا ریب نفی ریب نمی‌کند که بگویی انکار و کفر هم هست، بل می گوید در حال عدم ریب این هدایت عالی‌تر هست و همراه ریب، معالجه و درمان ناس و مسلم و مؤمن و این هدایت‌ها تحقق دارد.