بریده‌هایی از کتاب تطهیر با جاری قرآن؛ تفسیر سوره بقره (جلد دوم)

گرایش به غیب، چه به خاطربی‌قراری و انفجار نیروها باشد و چه به خاطر کنجکاوی و سربرآوردن از روزن، و یا از نوع معرفتی و همراه شناختِ قدر انسان و عظمت او و یا شناخت محدودیت دنیای موجود و دیوارها و بن‌بست‌های آن، در هر چهار صورت این گرایش به غیب، آدمی را آرام نمی‌گذارد و برنامه‌ریزی او را از محدوده‌های امن و رفاه بالاتر می‌برد و از هفتاد سال زندگی دنیا گسترده‌تر می‌سازد و به وحی محتاج و مضطر می‌نماید.

تقوا مرحلهٔ جامع شناخت و احساس و عمل است و همین طور زمینهٔ مناسب مراحل احسان و اخبات و سبقت و قرب و لقاء را با خود دارد. هدایت تقوا هدایتی است که از تمامی ریب‌ها عبور کرده، چون هرگونه ریب و شک و تهمتی در شناخت و احساس و عمل مزاحمت می‌آورد و باید درمان شود:

نماز حقیقتی است که دو نسبت دارد: با دین و با مصلی. نسبت به دین عمود است و همین است که اقامه و به پاداشتن را دارد و نسبت به مصلی ذکر است و معراج است و قربان است و همین است که " استعینوا" را دارد.

با توجه به داستان موسی و امر به ذبح بقره می‌یابیم که برای بنی اسرائیل این حکم کوچک مسخره می‌آمد، و این کار کوچکی بود که تمامی بنی اسرائیل فقط به کشتن یک گاو مأمور شوند. آن‌ها برای عظمت مأموربه، به دنبال اوصاف و صفاتی بودند که به عمل رنگ و آبی بدهد و این تشریع را توجیهی و آبرویی باشد. آن‌ها پس از مطرح شدن خصوصیات بسیار، گفتند: " الآن جئت بالحق فذبحوها"؛ اکنون حق و راستی را آوردی. در حالی که آنچه مطلوب است اطاعت است و توجه به امر است، نه توجه به مأموربه، و آنچه بنی اسرائیل می‌خواستند عظمت و کیفیت مأموریت و عنوان مأمور به بود. موسی می‌گفت: " فافعلوا ما تؤمرون"؛ همین، و آنچه بنی اسرائیل از آن دور بودند همین روح امتثال و عمل بود.

سلیمان اوّاب بود و رجعت و بازگشت داشت ولی شیاطین کفر ورزیده بودند و چشم پوشیده بودند و بیش از قدرت را نمی‌دیدند و به مردم از همین جادوی قدرت می‌آموختند و آموزش می‌دادند. " یعلمون الناس السحر"؛ سحر را به مردم می‌آموختند و نیروی مبهم و پنهان را در اختیارشان می‌گذاشتند و نیروی مبهم، جهت روشنی نمی‌گیرد و به عبودیت حق باز نمی‌گردد. حتی سحر علم معاصر، آدمی را در معبد خویش بزرگ می‌کند و معبود می‌سازد؛ که در معبد علم جز آدمی ملموس و مسلط معبودی نیست. پس در معبد سحر مبهم خدا معبود نخواهد بود، که در ظلمات، طاغوت ولایت می‌یابد و در تاریکی نفس و دنیا ونعمت‌ها، ولایتی دیگر پا نمی‌گیرد، که ولایت کفر، با طاغوت است. " والذین کفروا اولیاؤهم الطاغوت یخرجونهم من النور الی الظلمات".

تفاوت خوبی و خوشی کم نیست، که همین آرمان‌های متفاوت، برخوردهای متفاوتی را می‌آورد و به جای پذیرش بینش و نظر رسول و یا مدیریت و نظارت رسول، آدمی را مراعات طلب و عافیت طلب می‌سازد و به جای تبعیت از عهد و پیمان و از کتاب وفرستادهٔ خدا، تبعیت از وسوسه‌ها و قدرت‌ها و فتنه‌ها را در وجود آدمی می‌نشاند

قَالَ رَبُّکَ لِلْمَلاَئِکةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی آلأَرْضِ خَلِیفَةً قَالُوا أتَجْعَلُ فِیهَا مَنْ فِیهَا وَیسْفِکُ آلدِّمَاءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِکَ وَنُقَدِّسُ لَکَ قَالَ إِنِّی أَعْلَمُ مَا * یفْسِدُ لاَتَعْلَمُونَ وَعَلَّمَ آدَمَ آلاَْسْماءَ کلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَی آلْمَلاَئِکةِ فَقالَ أَنْبِئُونِی بِأَسْمَاءِ کنْتُمْ * قَالُوا سُبْحَانَکَ لاَ عِلْمَ لَنَا إِلاَّ مَا عَلَّمْتَنَا إِنَّکَ أَنْتَ آلْعَلِیمُ آلْحَکیمُ * هؤُلاَءِ إِنْ صَادِقِینَ قَالَ یا آدَمُ أَنْبِئْهُمْ بِأَسْمَائِهِمْ فَلَمَّا أَنْبَأَهُمْ بِأَسْمائِهِمْ قَالَ أَلَمْ أَقُلْ لَّکمْ إِنِّی أَعْلَمُ آلسَّماواتِ وَآلاَْرْضِ وَأَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا کنْتُمْ تَکتُمُونَ * غَیبَ وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکةِ آسْجُدُوْا لآِدَمَ فَسَجَدُوا إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَی وَآسْتَکبَرَ وَکانَ مِنَ آلْکافِرِینَ * وَقُلْنَا یاآدَمُ آسْکنْ أَنْتَ وَزَوْجُکَ آلْجَنَّةَ وَکلاَ مِنْهَا رَغَداً حَیثُ شِئْتَما وَلاَ تَقْرَبَا هَذِهِ آلشَّجَرَةَ فَتَکونَا مِنَ آلظَّالِمِینَ * فَأَزَلَّهُمَا آلشَّیطَانُ عَنْهَا فَأَخْرَجَهُمَا مِمَّا کانَا فِیهِ وَقُلْنَا آهْبِطُوا بَعْضُکمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ وَلَکمْ فِی آلاَْرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَمَتَاعٌ إِلَی حِینٍ * فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کلِمَاتٍ فَتَابَ عَلَیهِ إِنَّهُ هُوَ آلتَّوَّابُ آلرَّحِیمُ * قُلْنَا آهْبِطُوا مِنْهَا جَمِیعاً فَإِمَّا یأْتِینَّکمْ مِنِّی هُدی فَمَنْ تَبِعَ هُدَای فَلاَ خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَلاَ هُمْ * وَآلَّذِینَ کفَرُوا وَکذَّبُوا بِآیاتِنَا أُولئِکَ أَصْحَابُ آلنَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ * یحْزَنُونَ

آن‌ها برای عظمت مأموربه، به دنبال اوصاف و صفاتی بودند که به عمل رنگ و آبی بدهد و این تشریع را توجیهی و آبرویی باشد. آن‌ها پس از مطرح شدن خصوصیات بسیار، گفتند: " الآن جئت بالحق فذبحوها"؛ اکنون حق و راستی را آوردی. در حالی که آنچه مطلوب است اطاعت است و توجه به امر است، نه توجه به مأموربه، و آنچه بنی اسرائیل می‌خواستند عظمت و کیفیت مأموریت و عنوان مأمور به بود. موسی می‌گفت: " فافعلوا ما تؤمرون"؛ همین، و آنچه بنی اسرائیل از آن دور بودند همین روح امتثال و عمل بود. " ما کادوا یفعلون"؛ نزدیک نبودند به عمل ... و آن‌ها را این سطح سادهٔ تشریع ارضاء نمی‌کرد و اقناع نمی‌نمود.

انسان در برابر جلوهٔ نعمت‌ها و یا سطوت تهدیدها و هیبت قدرت‌ها که او را به فراموشی عهد و یا چشم پوشی از پیمان و از حق و از ثابت می‌کشانند، نیاز به ذکر دارد و صلوة، ذکر است