بریده‌هایی از کتاب بشنو از نی

أَینَ فَرَجُک الْقَریبُ أَینَ غِیاثُک السَّریعُ؛ آن گشایش نزدیک تو و آن دستگیری سریع تو کجاست؟ تا آن‌ها را که یک عمر باخته‌اند بدست بیاورد و آن‌ها را که یک عمر در بن‌بست بوده‌اند، راه بدهد.

أَینَ سِتْرُک الجَمیل أَینَ عَفْوُک الجَلیلُ؛ خدا! پوشش خوب تو کجاست؟ پوششی که بدی‌ها را می‌پوشاند و خوبی را نشان می‌دهد.

این است که در دعای ابوحمزه می‌خوانیم: خدایا من در لحظه‌ای به تو رو آورده‌ام که سزاوار حتی شنیدن تو نیستم؛ مِنْ غَیرِ اِسْتِحْقاقٍ لاستِماعِک مِنِّی وَ لا استیجابٍ لِعَفْوِّک عَنِّی. من سزاوار این که از من بشنوی و یا از من بگذری نیستم.

اگر نیاز چیزی را درک نمی‌کنی، به تقلید نخواه، که این جز بازیگری نیست. و این بازیگری جز سیاهی قلب و خستگی و دلزدگی چیزی نمی‌آورد. آنها که با دل بازیگر و تنها با زبان خویش، دعا می‌کنند محروم می‌شوند و رانده و دور.

و این است که می‌دانم آنها که دلشان سرشار از هزار کینه و بغض و هزار ترس و ضعف و هزار حسد و حرص و هزار غفلت و ظلم است، با تمام حرکت‌ها به جایی نمی‌رسند؛ آخر وجود آلوده و کثافت‌زده بر فرض بهترین عطرها را بر خود بپاشد چه بهره‌ای خواهد برد؟

کسانی که تمام قرآن را در خود جاری ساخته‌اند، در لحظه‌های مناسب، آیه‌های لازم، در آنها جان می‌گیرد و آنها را جان می‌دهد و زنده می‌کند و گویا دوباره بر آنها نازل

پس از این دیدارها و وحشت‌ها و تنهایی‌ها، گویا این آیه دوباره و تازه نازل شده باشد، در من بزرگ می‌شد. گویا از تمام هستی می‌شنیدی که اگر ضعیفی و تکیه گاه می‌خواهی توکل... تَوَکل عَلَی الْحَی الَّذی لایمُوت. بر زندهٔ که نمی‌میرد، بر شنوایی که نزدیک است و جواب می‌دهد تکیه کن. بر او که هر تکیه گاهی بر او تکیه دارد، تکیه کن.

تو که بار خدا را به دوش گرفته‌ای، جز با پای او و عبودیت او نمی‌توانی حرکت کنی، که این عبودیت، حقیقتی است که ربوبیت را در خود دارد؛ العُبُودیةُ جُوهَرَةٌ کنْهُهَا الرُّبُوبِیة.

آنها که از تمام وسیله‌ها و امکاناتشان استفاده کرده‌اند و در راه مانده‌اند، این‌ها که به وسیله سازی معتقد شده‌اند و به نظام آفرینی پیوند خورده‌اند، این‌ها در یأسشان امید هست همان طور که در امیدشان یأس. چون دیده‌اند که چگونه امیدها و بت‌ها را می‌شکنند و دیده‌اند که چگونه در یأس‌ها و تنهایی‌ها یار می‌سازند و امیدها می‌آفرینند. و اینها بر همین اساس، به آنچه امید ندارند امیدوارترند. چون امیدها و بت‌ها قطعا شکسته می‌شوند، اما آنچه بدان امیدی نیست، شاید باری بیاورد. و این است که می‌گویند: کنْ لِما لاتَرْجُوا أَرْجی، به آنچه امید نداری امیدوارتر باش، فَانَّ موسی جاء مُقْتَبِساً وَ رَجَعَ نَبیاً؛ چون موسی به امید آتش آمد و به آتش نرسید، اما پیامبر بازگشت

آخر کسی که تمام بار روحی و تمام فشارش سه کیلو بیشتر نیست و آن هم فشار نان و آب و مسکن و پوشاک، چنین باری و چنین فشاری که دیگر به جرثقیل‌ها نیاز ندارد و چنین خراشی که این همه جراحی نمی‌خواهد. سینه‌هایی که تمام رنج هستی را، تمام دردهای انسان و تمام ظلم‌های جامعه را شاهد بوده‌اند و همراه هر قطره خون که از رگ‌های آسیایی و آفریقایی ووو بر زمین ریخته و همراه هر تازیانه که بر مجاهدی فرود آمده حضور داشته‌اند، آنها که شاهد جامعه و شهید تاریخ و حاضر در حادثه‌ها هستند و با آن همه درگیر و در برابر آن همه، مسؤول آنها که بارشان تا این حد است و زخمشان تا این عمق، این‌ها، چاره‌ای جز چنین پیوندها و رابطه‌ها ندارند. و این است که قرآن به تدریج نازل می‌شد تا ثبات رسول را تأمین نماید. قالُوا لَوْلا نُزِّلَ القُرآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کذالِک لِنُثَبِّتَ بِه فُؤادَک وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً. و این است که رسول باید از شب‌ها، خلوتی و پیوندی و ربطی برای خودش بسازد؛

تو ذنب مرا از تمام هستی و تمام خلق بپوشان و بالاتر، وَاعْفُ عَنُ تَوْبیخی بِکرَمِ وَجْهِک، حتی مرا سرزنش مکن که سرمایه‌هایت را چه کردی؟ و دل به که دادی؟ و عمرت را کجا ریختی؟ و چه کسانی را در چراگاه وجودت پروراندی؟ و چه گرگ‌هایی را شیر دادی؟

روح‌هایی که با تربیت من باید به رفعت‌هایی می‌رسیدند، امروز اسیر رذالت‌ها هستند و همراه رنج‌های بچگانه و دردهای پوچ. زمینه‌هایی که با احسان و انفاق و اطعام من باید ساخته می‌شد، با همین‌ها خراب شد و از دست رفت. با اطعام و احسانم درس تجمل و نمایش داشتم و خلق را به این طرف کشاندم. با سخنم و با زیباییم و با علم و با ثروتم آنها را در خویش نگه داشتم و از حق جدا کردم. این ذنوب من محدود نیست؛ چون همراه بی‌نهایت رابطه است و در کنار هزار پیوند.

عظمت این دعاها در همین است که انسان را به شهود و دیدار و به نظارت بر خویش وادار می‌کند و آنچه که باید باشد به او نشان می‌دهد و با درک تفاوت فاحش، در او همتی را مایه می‌ریزد و با درک خسارت‌ها، برای او ندامت و حسرتی را زنده می‌کند و سپس با امیدهایی که به او می‌دهد، آن نیروی عظیم و متراکم حسرت و ندامت را، تبدیل به تحرک بیشتر و رفتن سریعتر می‌سازد و انسان را از دو دره به راه می‌آورد، از غرور و جهل و از ضعف و یأس.

با نظارت خودم می‌بینم، منی که عظمت هستی را در خود داشته‌ام به چه حقارت‌هایی تن داده‌ام و با چه پشیزهایی قانع شده‌ام. منی که بال پرواز آسمان‌ها را داشته‌ام همچون کرم خاکی لولیده‌ام و حتی زیر پاها، دم و کمرم را از دست داده‌ام و نصف کاره و زخم خورده و بی‌حال از سوراخ‌های فاضلاب‌ها سرک کشیده‌ام. ما تا به این نظارت از خود نرسیم و محرک‌های خود را کنترل نکنیم و حالت‌های خود را بررسی نکنیم، نمی‌فهمیم چقدر هستیم و چقدر می‌توانستیم باشیم. با شناخت استعدادها و ترکیب عظیم خود و به شهادت درونمایه‌های سرشار خویش به جایگاه‌ها و پایگاه خویش می‌رسیم.

با نظارت خودم می‌بینم، منی که عظمت هستی را در خود داشته‌ام به چه حقارت‌هایی تن داده‌ام و با چه پشیزهایی قانع شده‌ام. منی که بال پرواز آسمان‌ها را داشته‌ام همچون کرم خاکی لولیده‌ام و حتی زیر پاها، دم و کمرم را از دست داده‌ام و نصف کاره و زخم خورده و بی‌حال از سوراخ‌های فاضلاب‌ها سرک کشیده‌ام. ما تا به این نظارت از خود نرسیم و محرک‌های خود را کنترل نکنیم و حالت‌های خود را بررسی نکنیم، نمی‌فهمیم چقدر هستیم و چقدر می‌توانستیم باشیم. با شناخت استعدادها و ترکیب عظیم خود و به شهادت درونمایه‌های سرشار خویش به جایگاه‌ها و پایگاه خویش می‌رسیم.

وقتی درها بسته می‌شود و امیدها می‌شکند، خانهٔ تو باز است و کمک تو آزاد. و نه تنها آزاد که تو در انتظار خواستنشان هستی. می‌دانم که تو منتظر امیدوارها هستی و در جایگاه اجابت نشسته‌ای که به آنها کمک کنی و تو در کمین گرفتارها هستی که از آنها دستگیری کنی.

درد ما از این مسأله برخاسته که داریم با عادت‌ها زندگی می‌کنیم و کلمه‌ها را، احساس‌ها را، حقیقت‌ها را با تیغ عادتمان سر می‌بریم و داریم با دروغ‌هایمان زندگی می‌کنیم؛ که رزق ما همین دروغ‌های ما هستند و ما این رزق را برای خود قرار داده‌ایم

عَظُمَ یا سَیدی أَمَلی وَ ساءَ عَمَلی؛ ای بزرگ من، آرزوی من بزرگ شده و کار من خراب. تو به اندازهٔ آرزوهایم بر من گذشت کن و با کارهای خرابم مؤاخذه‌ام نکن؛ چون کرامت تو بزرگتر از این است که مجرم‌ها را مجازات کند و حلم و وسعت تو بزرگتر از این است که کوتاه کارها را همان گونه پاداش دهد. کرامت تو مجرم را مداوا می‌کند، نه مجازات و وسعت تو مقصر را تربیت می‌کند، نه مکافات. تو می‌خواهی با سوختن‌ها ما را بسازی، پس آن جا که ما طالب ساختن هستیم و خواستار خوبی و بازگشت و پناهندهٔ تو، تو ما را رها مکن.

حتی دست و پا و مغز و شعور و استعدادهای خودم فکر می‌کردم و می‌دیدم که این‌ها چقدر فاصله دارند و چقدر هنگام احتیاج از من دور می‌شوند.

آخر کسی که تمام بار روحی و تمام فشارش سه کیلو بیشتر نیست و آن هم فشار نان و آب و مسکن و پوشاک، چنین باری و چنین فشاری که دیگر به جرثقیل‌ها نیاز ندارد و چنین خراشی که این همه جراحی نمی‌خواهد. سینه‌هایی که تمام رنج هستی را، تمام دردهای انسان و تمام ظلم‌های جامعه را شاهد بوده‌اند و همراه هر قطره خون که از رگ‌های آسیایی و آفریقایی ووو بر زمین ریخته و همراه هر تازیانه که بر مجاهدی فرود آمده حضور داشته‌اند، آنها که شاهد جامعه و شهید تاریخ و حاضر در حادثه‌ها هستند و با آن همه درگیر و در برابر آن همه، مسؤول آنها که بارشان تا این حد است و زخمشان تا این عمق، این‌ها، چاره‌ای جز چنین پیوندها و رابطه‌ها ندارند. و این است که قرآن به تدریج نازل می‌شد تا ثبات رسول را تأمین نماید. قالُوا لَوْلا نُزِّلَ القُرآنُ جُمْلَةً واحِدَةً کذالِک لِنُثَبِّتَ بِه فُؤادَک وَ رَتَّلْناهُ تَرْتیلاً.