بریده‌هایی از کتاب اقتصاد به زبان ساده

- وقتی ارزش سهام یک شرکت مدام و بدون نوسان و توقف رشد می‌کند، مراقب باشید که زیر کاسه نیم‌کاسه‌ای نباشد. شاید بپرسید «مگر بد است که وضع شرکتی پیوسته رو به بهبود باشد؟» پاسخ این است که نه، اینکه ارزش سهام شرکت افزایش یابد چیز خوبی است، اما اگر مدیران با دستکاری ارزش سهام را افزایش داده باشند که سهامداران را راضی نگه دارند و موقعیت خود را حفظ کنند، چیز خوبی نیست. سرانجامِ چنین وضعی، افتادن شرکت به سراشیبی و انتشار صورت‌های مالی متقلبانه است

دولت ایالات متحده، پس از رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰، کمیسیون بورس و اوراق بهادار را ایجاد کرد که کارش نظارت بر عملکرد بازارهای مالی آمریکاست. اساس کار این کمیسیون، افزایش شفافیت در امور مالی شرکت‌ها از طریق نظارت بر آنها و نشان دادن کارنامه عملکردشان به سهامداران و قرضه‌داران است. مفهوم بنیادی نهفته پشت این کار این بوده است که «روشنایی، آفت‌کُش است.» ابزاری که برای تاباندن نور به تاریکخانه‌های مالی در نظر گرفته شد، الزام شرکت‌های دولتی به انتشار صورت‌های مالی فصلی است که برای بازبینی به حسابرسان مستقل سپرده می‌شوند و صورت‌های مالی سالانه که نظارت بر آنها اجباری است.

وقتی دسترسی همگان به منابع کمیاب آزاد باشد، هیچ‌کس در مصرف آن برای خود محدودیتی قائل نمی‌شود و همه با هم نابود می‌شوند. منابع عمومی دیگر هم در معرض همین گرفتاری‌اند. مثلا دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و اقیانوس‌ها هم بر اثر صید بی‌رویه ماهی‌ها، خالی می‌شوند. مورد مشابه دیگر اینکه، جانوران وحشی به مزارع کشاورزان حمله می‌کنند و محصولات کشاورزی را می‌خورند یا تباه می‌کنند. آنگاه کشاورزان برای جلوگیری از این زیان، جانوران را می‌کشند. پس از اینکه این جمعیت جانوری از بین می‌رود دیگر توریست‌ها برای تماشای آنها به آن منطقه نمی‌روند و کشاورزان درمی‌یابند که با مرگ توریسم تجاری، تقاضا برای محصولات آنها هم از بین رفته است.

سهمیه‌بندی مبتنی بر زد و بند و خاصه‌خواری معمولا در کشورهایی یافت می‌شود که دیکتاتورها بر آن حکم می‌رانند یا تحت سلطه سختگیرانه نخبگان حاکم قرار دارند و فساد در آنها به‌شدت رواج دارد. در همه این اشکالِ سهمیه‌بندی مبتنی بر زد و بند و خاصه‌خواری اقتصاد به‌غایت ناکارآمد است و میانگین درآمد سرانه بسیار پایین است.

۱) چنین محیطی دارای نظم و تا حدود زیادی عاری از جرم و فساد است. ۲) قدرتمندان نمی‌توانند اموال ضعیفان را به‌راحتی تصاحب کنند. ۳) مردم چون خاطرجمع هستند که ثمره رنج و کارشان نصیب خودشان می‌شود و بیم این را ندارند که دیگران آن را به یغما ببرند، شوق کار کردن دارند. ۴) تعهدات و قراردادها ضمانت اجرا دارند و قابل‌اعتماد و اتکا هستند. ۵) دادوستد زمانی رونق می‌گیرد که حق مالکیت افراد بر کالاها روشن و قطعی باشد و صاحبانِ حق مالکیت بتوانند این حق را با فروش، معاوضه، هبه (بخشش) و اقسام دیگر معامله به دیگری منتقل کنند.

به عبارت دیگر، چگونه بعضی کشورها خود را از تنگنای کمبود منابع و فقر شدید خلاص کرده و به کامیابی و رونق اقتصادی رسیده‌اند؟ پاسخ، حکومت قانون و از جمله حقوق مالکیت پرقدرت است. حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت، راه همیاری و مبادله سودمند و آزاد کالاها و خدمات را به روی مردم می‌گشاید

دولت ایالات متحده، پس از رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰، کمیسیون بورس و اوراق بهادار را ایجاد کرد که کارش نظارت بر عملکرد بازارهای مالی آمریکاست. اساس کار این کمیسیون، افزایش شفافیت در امور مالی شرکت‌ها از طریق نظارت بر آنها و نشان دادن کارنامه عملکردشان به سهامداران و قرضه‌داران است. مفهوم بنیادی نهفته پشت این کار این بوده است که «روشنایی، آفت‌کُش است.» ابزاری که برای تاباندن نور به تاریکخانه‌های مالی در نظر گرفته شد، الزام شرکت‌های دولتی به انتشار صورت‌های مالی فصلی است که برای بازبینی به حسابرسان مستقل سپرده می‌شوند و صورت‌های مالی سالانه که نظارت بر آنها اجباری است.

خودکفا بودن از بعضی جهات بسیار رضایت‌بخش است، اما با وجود این رضایتمندی، موجب خلق ثروت فراوان نمی‌شود؛ زیرا خودکفایی لزوما موجب کارآمدی نمی‌شود. همه‌کاره بودن یعنی تبحر نداشتن در هیچ کاری. همه‌کاره بودن، اساسا نمی‌تواند کارآمدی بیاورد. پایانِ راه خودکفایی، تهیدستی است.

پاسخ، حکومت قانون و از جمله حقوق مالکیت پرقدرت است. حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت، راه همیاری و مبادله سودمند و آزاد کالاها و خدمات را به روی مردم می‌گشاید. زیرا: ۱) چنین محیطی دارای نظم و تا حدود زیادی عاری از جرم و فساد است. ۲) قدرتمندان نمی‌توانند اموال ضعیفان را به‌راحتی تصاحب کنند. ۳) مردم چون خاطرجمع هستند که ثمره رنج و کارشان نصیب خودشان می‌شود و بیم این را ندارند که دیگران آن را به یغما ببرند، شوق کار کردن دارند. ۴) تعهدات و قراردادها ضمانت اجرا دارند و قابل‌اعتماد و اتکا هستند. ۵) دادوستد زمانی رونق می‌گیرد که حق مالکیت افراد بر کالاها روشن و قطعی باشد و صاحبانِ حق مالکیت بتوانند این حق را با فروش، معاوضه، هبه (بخشش) و اقسام دیگر معامله به دیگری منتقل کنند. حکومت قانون و حقوق مالکیت پرقدرت

درس اول اقتصاد کمیابی است: چیزی در جهان نمی‌توان یافت که فراوان باشد و نیاز همگان را برآورده کند. درس اول سیاست، نادیده گرفتن درس اول اقتصاد است. «توماس ساول»

با وجود این همه خودکفایی، باز هم ناگزیر بودیم کالاهای پرشماری را که خودمان توان تولیدشان را نداشتیم، مانند قابلمه، ماهیتابه، کفش، لباس، ماشین‌آلات و ابزار، خودرهای سواری و باری و امثال اینها را از دیگران بخریم. پدر و مادرم زیاد کار می‌کردند اما همه‌چیز نداشتند و بی‌نیاز نبودند. خودکفا بودن از بعضی جهات بسیار رضایت‌بخش است، اما با وجود این رضایتمندی، موجب خلق ثروت فراوان نمی‌شود؛ زیرا خودکفایی لزوما موجب کارآمدی نمی‌شود. همه‌کاره بودن یعنی تبحر نداشتن در هیچ کاری. همه‌کاره بودن، اساسا نمی‌تواند کارآمدی بیاورد. پایانِ راه خودکفایی، تهیدستی است.

تجارت، وضع هر دو طرف معامله را بهتر می‌کند. به عبارت دیگر، تجارت ثروت می‌آفریند. ثروت هر آن چیزی است که افراد برای آن ارزشی قائلند. بنابراین، ثروت اساسا مفهومی ذهنی است. ثروت چیزی است که در چشم خواهنده‌اش ارزشمند باشد.

هیچ‌یک از ما نمی‌توانیم همه چیزهای مورد نیاز خودمان را به‌تنهایی بسازیم. بلکه به‌جای چنین کاری، در حوزه محدودی متخصص می‌شویم و در همان حوزه تولید می‌کنیم. سپس درآمد حاصل از این تولید را صرف خرید کالاها و خدمات پرشمار و متنوعی می‌کنیم که دیگران ساخته‌اند. همین تخصصی شدن کارهاست که به هر یک از ما امکان می‌دهد آنچه را خود تولید کرده‌ایم با تولیدات دیگران معاوضه کنیم.

چنین کشورهای فقرزده‌ای در آفریقا و آسیا و آمریکای لاتین، فراوان یافت می‌شود. این کشورهای فقیر تا نتوانند حکومت قانون برپا کنند و حق مالکیت نیرومندی را به کرسی بنشانند و مقررات پرشمار و دست‌وپاگیر دولتی را کاهش دهند از این ورطه فقر خارج نخواهند شد.

بیشتر افراد بدان جهت به‌جای مرسدس بنز، تویوتا کمری می‌خرند که هزینه تامین دومی کمتر است. به همین ترتیب علت این را که فروشگاه وال-مارت، بیشتر از فروشگاه تیفانی جواهرات می‌فروشد

بیشتر افراد بدان جهت به‌جای مرسدس بنز، تویوتا کمری می‌خرند که هزینه تامین دومی کمتر است. به همین ترتیب علت این را که فروشگاه وال-مارت، بیشتر از فروشگاه تیفانی جواهرات می‌فروشد

«اگر آرزوها اسب بودند، گداها هم سوارکار می‌شدند.»

همان اندازه که حقیقت کمیاب است، عرضه همیشه از تقاضا بیشتر است.

پرداختن به یک کار تخصصی، ثروت بیشتری نصیب افراد می‌کند تا اینکه خودشان بخواهند همه‌چیز را تولید کنند

مبادله، مولد ثروت است