بریده‌هایی از کتاب تربیت کودک

ملاک تحقیق، حقیقت است نه شخصیت. حق را به شخص نباید سنجید، بلکه شخص را به حق باید سنجید.

اما جامعه‌های متضاد، در این جامعه‌ها، مربی نباید کودک را بغل کند و راه ببرد، نباید خودش به جای او ببیند و تصمیم بگیرد و تصمیماتش را به او تزریق کند و تحمیل کند، در این جامعه باید به کودک راه رفتن یاد داد، باید به او پا داد تا بدود، باید به او ریشه داد تا شاخ و برگ در آورد و در هر بهار، در هر فرصت مناسب، سبز شود، جوانه بزند و شکوفه‌های زیبایی بیاورد و بارور گردد.

چگونه می‌خواهیم دیگران را بسازیم و از اسارت‌ها رها سازیم، در حالی که هنوز خویش را نساخته‌ایم؟ ما که خود اسیریم، چگونه سخن از آزاد کردن دیگران می‌گوییم؟!

مدرسه، معبد است و معلم عابد و کارش، عبادت...، اگر محرکش خدا باشد و قصدش پیش بردن انسان‌ها، به سوی الله و اگر نیتش نزدیک‌تر کردن خویش و دیگران باشد، در هر مرحله به طرف خالق هستی (قربة الی الله).

عشق نیرویی است که کارها را آسان می‌کند و مشکلات را حل می‌نماید و راه‌ها را نزدیک می‌سازد. با این وصف، وقتی که این عامل به طور مداوم و همیشگی مورد استفاده قرار بگیرد، از تأثیرش کاسته می‌شود و یک امر عادی تلقی می‌گردد و حتی یک نوع وظیفه فرض می‌شود و دیگر اثر نمی‌گذارد و نتیجه‌ای به بار نمی‌آورد؛ چون در برابر انجام وظیفه، دیگر نه شکست و اسارتی هست و نه تشکر و سپاسی و نه علاقه و محبتی

محبّت مانند آبی است که به گیاه می‌رسد، اگر نباشد گیاه می‌خشکد و اگر بیش از حد شود ریشه گیاه می‌گندد و خراب می‌شود و گیاه می‌خشکد.

زیرا شخصیت‌ها هر قدر بزرگ باشند، احتمال اشتباه درباره‌شان از بین نمی‌رود و در آن صورت اشتباه او هم به اندازه او بزرگ خواهد بود.

کودک انسان، مانند بچه سایر حیوانات نیست. فقط شکم و بدن نیست تا برای تولیدش منتظر درآمد و خوراک و لباس باشیم؛ همین که بودجه بود، قطارشان کنیم و همین که تنگدستی پیش آمد شعار بدهیم، اولاد کمتر، آسایش بیشتر... کودک گذشته از آن که شکم و بدن دارد؛ یعنی گذشته از احتیاجاتی راجع به خوراک و پوشاک و مسکن و ... صاحب مغز و دارای فکر و روح است و باید به تربیت این دو قسمت هم پرداخت

ساختن جامعه توحیدی، ممکن نیست مگر این که افراد آن جامعه، موحد باشند و به توحید رسیده باشند. و توحید واقعی زمانی است که کارهای ما محرکی جز الله، نداشته باشد.

پس باید ابتدا مراحل خود سازی را طی کنیم: ـ خودشناسی (توجه به خود) ـ خود سوزی (پاکسازی ـ تزکیه) ـ کشف نقاط ضعف و تسلط بر آنها ـ کشف استعدادها و نقاط قوت و تقویت آنها ـ انقلاب درونی (انفجار درونی)