بریده‌هایی از کتاب پنج گنج (خمسه) نظامی

و گرنه ما کدامین خاک باشیم که از دیوار تو رنگی تراشیم خلاصی ده که روی از خود بتابیم به خدمت کردنت توفیق یابیم ز ما خود خدمتی شایسته ناید که شادروان عزت را بشاید

همه عالم تنست و ایران دل نیست گوینده زین قیاس خجل چونکه ایران دل زمین باشد دل ز تن به بود یقین باشد زان ولایت که مهتران دارند بهترین جای بهتران دارند دل توئی وین مثل حکایت تست که دل مملکت ولایت تست

خداوندا در توفیق بگشای نظامی را ره تحقیق بنمای دلی ده کو یقینت را بشاید زبانی کافرینت را سراید

خداوندا در توفیق بگشای نظامی را ره تحقیق بنمای دلی ده کو یقینت را بشاید زبانی کافرینت را سراید مده ناخوب را بر خاطرم راه بدار از ناپسندم دست کوتاه

پدر مهربان از آن دوری گرچه رنجید داد دستوری تا چو شهدش ز خانه گردد دور در نیاید ز بام و در زنبور نیز چون در حصار باشد گنج پاسبان را ز دزد ناید رنج وان عروس حصاری از سر ناز کرد کار حصار خویش بساز چون بدان محکمی حصاری بست رفت و چون گنج در حصار نشست گنج او چون در استواری شد نام او بانوی حصاری شد

به گنج گران عمر خود بر مسنج که خاکست پر گنج و حمال گنج چو خواهی که یابی بسی روزگار سر از چشمه زندگانی بر آر

فلک جز عشق محرابی ندارد جهان بی‌خاک عشق آبی ندارد غلام عشق شو کاندیشه این است همه صاحب دلان را پیشه این است جهان عشقست و دیگر زرق سازی همه بازیست الا عشقبازی

بی‌طمعیم از همه سازنده‌ای جز تو نداریم نوازنده‌ای از پی تست اینهمه امید و بیم هم تو ببخشای و ببخش ای کریم

فلک جز عشق محرابی ندارد جهان بی‌خاک عشق آبی ندارد

نه هرک ایزدپرست ایزد پرستد چو خود را قبله سازد خود پرستد ز خود برگشتن است ایزد پرستی ندارد روز با شب هم نشستی خدا از عابدان آن را گزیند که در راه خدا خود را نبیند نظامی جام وصل آنگه کنی نوش که بر یادش کنی خود را فراموش